‘Sint-Niklaas toont aan dat we Vlaanderen zo snel mogelijk asbestvrij moeten maken’

Jef Maes, woordvoerder PVDA Sint-Niklaas, verloor een familielid aan asbestkanker en roept politici op om Sint-Niklaas, en bij uitbreiding Vlaanderen, asbestvrij te maken. ‘Een individu kan contact met asbest niet altijd vermijden, maar als maatschappij moeten we onze gezondheid laten primeren.’

Sint-Niklaas, hoofdstad van het Waasland, staat in rep en roer. Vlakbij een woonbuurt blijkt er een asbeststort te bestaan. De uitbater, het vroegere asbestverwerkende Scheerders-Van Kerchove (SVK), lijkt het niet te nauw te nemen met de milieuvoorschriften.

Dat bleek deze week uit een analyse van grondstalen die de PVDA en het actiecomité ASBESTSTORT DICHT heeft verzameld op en rond het stort.

SVK heeft nu besloten het stort tijdelijk te sluiten, maar iedereen met gezond verstand beseft dat een definitieve sluiting de enige oplossing vormt voor dit probleem.

‘Sint-Niklaas, asbesthoofdstad van Vlaanderen’ kopte De Morgen naar aanleiding van het verschijnen van Het boek van Sint-Niklaas (uitgeverij EPO) van de pen van Johan De Vos, de vroegere directeur van de lokale Academie voor Schone Kunsten.

Dat SVK tot 1998 op een onverantwoorde manier met asbest omging in haar bedrijf was geweten. Maar dat er tot vandaag asbest wordt gestort in de achtertuin van huizen in de Driegaaienstraat en de Langhalsbeekstraat was voor velen een verrassing.

De PVDA nam samen met een aantal buurtbewoners deze zaak heel ernstig. Volgens de Vlaamse Milieu Inspectie (VMI) werd de site goed gecontroleerd en werd er tussen 2010 en 2016 geen enkele inbreuk vastgesteld. Dit is zeer merkwaardig want zodra buurtbewoners en de PVDA zelf vragen begonnen stellen, regende het plots klachten.

Een eerste klacht over onbedekte stukken asbest werd door de VMI bevestigd en leidde tot een aanmaning.

Veertien dagen later stuurde de PVDA zowat honderd nieuwe foto’s naar de VMI waarop stukken asbest open en bloot op het stort rondslingeren. Deze klacht werd opnieuw bevestigd door de VMI wat leidde tot een nieuwe aanmaning.

Enkele dagen later legde een buurtbewoner foto’s voor van vrachtwagens die het stort oprijden met open containers met daarin stukken asbest open en bloot. Dit alles is in strijd met de milieuwetgeving. Asbest moet bedekt vervoerd worden en bedekt worden met zand wanneer het wordt gestort.

Om de ernst van de situatie te kunnen inschatten, namen we zeven stalen op en rond het terrein – drie op het stort zelf en vier op de toegangswegen. In zes van de zeven stalen bleek asbest aanwezig. Niet alleen het meest gebruikte witte asbest werd gevonden, in één staal werd ook het zeer giftige bruine asbest gevonden.

Uit onze analyse bleek ook dat bij vier van de zes stalen de asbest ongebonden was. Dit betekent dat de deeltjes zich eenvoudig verspreiden met het stof dat door vrachtwagens wordt opgewaaid.

Tot overmaat van ramp bleek ook een staal genomen aan de poort van het stort positief. Daar, enkele meters van huizen, passeren dagelijks honderden mensen – met de fiets, de wagen, en te voet.

Heel wat mensen begrijpen niet dat het stadsbestuur (een coalitie van N-VA, sp.a en Groen) het lef mist om zelf actie te ondernemen. Uiteindelijk was het SVK zelf die besloot het stort tijdelijk te sluiten.

Sp.a en Groen hebben nochtans gepleit voor een sluiting, maar ze lopen blijkbaar gedwee aan het handje van N-VA, de partij die SVK de hand boven het hoofd blijft houden. Dat sp.a en Groen zich zo laten ringeloren door hun coalitiepartner in zo’n cruciaal milieudossier is onbegrijpelijk.

SVK heeft onder druk van de acties en de overweldigende bewijslast uit pure schaamte dan maar zelf besloten het stort tijdelijk te sluiten. Tegelijkertijd beklemtoont het bedrijf wel zijn sociaal en economisch belang in de streek. De tewerkstelling van driehonderd personeelsleden zou in het gedrang komen. Dit standpunt weergalmt ook in het persbericht van N-VA: ‘Als één der laatste grote ondernemingen van de stad Sint-Niklaas heeft SVK een belangrijke sociale en economische rol te vervullen.’ Dat er slechts twee personeelsleden op het stort werken, wordt niet vermeld.

Sp.a-schepen Gaspard Van Peteghem (openbare werken, waterbeheersing, foren en kermissen) windt er nog minder doekjes rond: ‘Als je wilt dat SVK, waar 300 mensen werken, de deuren sluit, moet je zo voortdoen.’

Geen enkel woord over de historische verantwoordelijkheid die SVK heeft in het hoge aantal asbestslachtoffers in onze stad. De voorbije tien jaar zijn minstens 145 mensen gestorven aan asbestkanker, drie keer meer dan het gemiddelde in Vlaanderen. Het Asbestfonds markeert Sint-Niklaas samen met Kapelle-op-den-Bos in als ‘rood gebied’, met het hoogste aantal asbestslachtoffers in ons land.

Geen enkel woord over het leed dat het bedrijf heeft aangericht en blijft aanrichten in tientallen families.

Geen enkele terechtwijzing van SVK voor de vervuiling van de terreinen.

Dat staat in schril contrast met de moedige getuigenis van een ex-werknemer deze week op een infoavond: ‘Als veertienjarige moest ik met staalwol asbestplaten afschrapen. Ik heb collega’s zien sterven. We aten onze boterhammen op asbestplaten. Ons kastje voor onze kleren en brooddoos lag centimeters vol stof. Mijn arts heeft nu ook asbest gevonden tussen mijn longvliezen.’

Maar het is een klassiek dreigement. Wanneer een bedrijf verplicht wordt maatregelen te nemen voor het milieu of voor de gezondheid van zijn personeel en omwonenden, dreigt men met sluiting. Dat gebeurde ook toen Eternit voor de rechtbank werd gedaagd door asbestslachtoffers, maar ondanks dreigementen bestaat het bedrijf vandaag nog steeds.

Een individu kan contact met asbest niet altijd vermijden, maar als maatschappij moeten we onze gezondheid laten primeren. ‘Kiezen tussen werk of gezondheid is een foute keuze’, stelde advocaat Jan Fermon, de advocaat van de slachtoffers van Eternit deze week. ‘Werk en gezondheid moeten kunnen samengaan.’

In Italië – waar advocaat Fermon ook een proces heeft gevoerd tegen Eternit – zijn bewoners samen met personeelsleden en vakbonden erin geslaagd om Eternit te laten veroordelen, omdat ze samen aan één zeel hebben getrokken. ‘Dat is wat jullie ook moeten doen,’ beklemtoont Fermon. Op dezelfde infoavond stelde professor Benoit Nemery de Bellevaux, pneumoloog aan de KU Leuven, het zo: ‘Weten dat er asbest vrijkomt en er niets aan doen, goed wetende hoe schadelijk de stof is, is gewoonweg crimineel.’

In Nederland is er een duidelijke verbintenis afgesloten om tegen 2024 het land asbestvrij te maken. In ons land ontbreekt dit. Dat werd zeer duidelijk aangetoond in de schitterende reportage van Pano: Vlaanderen Asbestland.

OVAM (de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij, nvdr.) spreekt over een asbestvrij Vlaanderen rond 2040. Nochtans zou een aanpak zoals in Nederland niet alleen onze gezondheid ten goede komen. Ook de tewerkstelling is erbij gebaat. Het toepassen van nieuwe technieken zoals vitrificatie die ervoor zorgen dat asbest voor eeuwig ongevaarlijk wordt, heeft niet alleen een positief effect op het milieu in de toekomst, maar ook vandaag op de tewerkstelling. Kiezen voor extra tewerkstelling waar de gezondheid van de bevolking ook nog eens beter van wordt is blijkbaar niet de keuze van N-VA.

Freddy Willockx (sp.a), vijftien jaar lang burgemeester van Sint-Niklaas, is er ook als de kippen bij om SVK uit de wind te zetten: ‘Het asbestbedrijf SVK heeft veel krediet in Sint-Niklaas,’ vertelt hij. Dat uitgerekend onder zijn burgemeesterschap in 2006 de vergunning voor het asbeststort om onbegrijpelijke redenen is toegekend, daarover zwijgt Willockx als vermoord. Misschien ligt het aan de foto bij het artikel, maar je ziet bijna de boter op zijn hoofd blinken.

Ook bij Willockx geen onvertogen woord over de manier waarop de familie De Schrijver (SVK) zich schaamteloos heeft verrijkt op de kap van de gezondheid van personeel en inwoners. In de ogen van onze voormalige burgemeester heeft SVK nog veel krediet, maar onder de bevolking is ze dat krediet al een hele tijd kwijt. Enkele dagen geleden lanceerden we een petitie om het asbeststort te sluiten. De handtekeningen lopen vlotjes binnen.

De tijdelijke sluiting van het stort is het eerste resultaat van de acties van het comité ASBESTSTORT DICHT en de PVDA. Maar het is duidelijk dat dit asbeststort niet op zijn plaats is vlakbij een woonwijk. Het stort had nooit een vergunning mogen krijgen. De gezondheid van de mensen moet vooropstaan.