Silvio Berlusconi maakt zijn borst nat om Beppe Grillo (M5S) te verslaan

Op 80-jarige leeftijd neemt oud-premier Silvio Berlusconi de strijdbijl op tegen de ‘anti-establishmentpartij’ Movimento Cinque Stelle (M5S) van Beppe Grillo. Het eerste strijdtoneel is zondag, wanneer in Italië de tweede ronde van gemeenteraadsverkiezingen wordt gehouden. Berlusconi is wel geen kandidaat, nadat hij in 2013 werd veroordeeld voor fiscale fraude.

Op een persconferentie woensdag voorspelde Berlusconi de grote terugkeer van zijn Forza Italia. De nederlaag die hij de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo toedicht, zal zondag allicht realiteit worden. Reeds in de eerste ronde kreeg M5S klappen. M5S kampt met de paradox dat de partij nationaal nog steeds goed scoort, maar lokaal niet. Ze volgt volgens analisten ook een compleet verkeerde strategie om burgemeesterssjerpen te veroveren.

De jongste peiling, maandag, gaf immers aan dat M5S nationaal nog steeds de grootste partij is, met 28,4 procent van de stemintenties. Dat is een kleine twee procent meer dan de regerende Democratische Partij (PD) van Matteo Renzi. Op plaats drie, verrassend toch, staat Berlusconi’s Forza (14,1%), net voor de voormalige bondgenoot Lega Nord.

Die xenofobe anti-europartij charmeert nog steeds 13,8% van de Italianen. Ondanks de nog grotere ruk naar rechts van de Lega onder haar nieuwe leider Matteo Salvini besliste Forza Italia de krachten te bundelen, wat zondag vermoedelijk een rechtse zege gaat opleveren in de havenstad Genua, die al een halve eeuw door centrumlinks wordt bestuurd. Dat zou erg pijnlijk zijn voor Grillo, die uit Genua komt.

De rechtse samenwerking is vooral gericht om M5S te ondergraven. Die partij vindt miljardair Berlusconi maar niets. Hij ziet in Grillo ‘het grootste gevaar dat Italië bedreigt’, een echo van wat het Duitse weekblad Der Spiegel ooit over de ‘ex-komiek’ schreef. Il Cavaliere stapte naar eigen zeggen in de politiek om ‘het communistisch gevaar te bezweren’, maar moet nu strijd leveren tegen een bende ‘profiteurs’.

Ook bij veel politieke commentatoren komt het adjectief ‘incompetent’ vaak voor bij hun beschrijving van de Vijfsterrenbeweging. Gemeenteraadsverkiezingen zijn geen parlementsverkiezingen, en ook na zondag zal weinig in de auguren gelezen kunnen worden over hoe de wind zal waaien over hooguit negen maanden. Dat is de uiterste termijn voor het houden van parlementsverkiezingen. Iedereen heeft immers reden om zich zorgen te maken.

Sommigen zien in de nederlagen van M5S bij ronde één reeds het einde van het ‘populisme’. Il Cavaliere, daarentegen, beschouwt zich niet als populist, maar als populair. Maar hoe moet hij nationaal samenwerken met de jonge hemelbestormer Matteo Salvini van de Lega Nord, die onder andere een afschaffing van de euro nastreeft? Zowat zes op de tien Italianen zijn het trouwens met Salvini eens. Zij willen de lire terug. Bij M5S maakt men zich inderdaad zorgen en schuift men op naar het rechtse standpunt over de migranten.

En wat de EU betreft, leunt Grillo met zijn euroscepticisme ook al dicht aan bij Salvini, net als … Berlusconi. Op den duur wordt het wel erg moeilijk om te begrijpen waarom populisten, rechts en uiterst rechts – de Lega Nord vaart momenteel een Front Nationalachtige koers – elkaar het licht in de ogen amper gunnen.

Heeft Berlusconi nog politieke ambities? Il Cavaliere hoopt namelijk dat het Europees Hof hem binnenkort uit het politieke strafbankje bevrijdt en hij voor de zoveelste keer premier kan worden. Doemscenario voor de ex-voorzitter van AC Milan is een samenwerking tussen M5S en de Lega Nord. In dat geval, belooft hij, gaat hij weg uit Italië.

Ook centrumlinks heeft zorgen. De zwakke prestaties van de regering-Renzi indachtig en met een nog steeds zwak presterende economie – Italië is het ‘zorgenkind’ van Europa – dreigen ontgoochelde PD-kiezers de partij de rug toe te keren. Centrumrechts is ook al veel kiezers kwijt, na de seksschandalen van Silvio en de nationale schuldencrisis.

Het rekent er op dat vijf jaar in de geesten van de kiezers een eeuwigheid zijn. Nog interessanter wordt het omdat de verkiezingen zullen gehouden worden volgens een nieuw systeem, gebaseerd op proportionele vertegenwoordiging en het aanleggen van een kiesdrempel van vijf procent