Separatisten winnen in Catalonië: en nu?

De separatistische coalitie Junts pel Sí, die na de verkiezingen in Catalonië een absolute meerderheid in het regionale parlement heeft, zegt dat ze in staat is om het proces te lanceren dat de regio uit het noordoosten van Spanje naar onafhankelijkheid moet leiden in 2017. De centrale regering wil dit koste wat het kost verhinderen. Vijf belangrijke vragen.

‘De boodschap van de kiezer is duidelijk. We hebben de meerderheid die een volledige legitimatie biedt om het proces op te starten,’ zei lijsttrekker Raul Romeva van Junts pel Sí (Samen voor Ja) op een persconferentie in Barcelona.

Wel de zetels, niet de stemmen

De twee separatistische lijsten (CDC en ERC) behaalden samen 72 van de 135 zitjes behaalden in het parlement. Hoewel het daarmee een absolute meerderheid heeft, behaalde het separatistische kamp slechts 47,8 procent van de stemmen.

Toch ziet minister-president Artur Mas (CDC) zich gesterkt om de regio af te scheuren van Spanje. Hij had van de parlementsverkiezingen een de facto referendum over onafhankelijkheid gemaakt, als vervanging van het in november 2014 geplande onafhankelijkheidsreferendum dat het grondwettelijk hof had ontbonden. Maar in een referendum tellen de stemmen, niet de zitjes.

Is een afsplitsing van Catalonië mogelijk?

De eenheid van de natie is in de grondwet verankerd. In die zin is onafhankelijkheid wettelijk zo goed als onmogelijk. Maar de meeste afscheidingen in de Europese geschiedenis waren naar de geldende wetten in de grond van de zaak ‘illegaal’. Zij werden dan achteraf gelegaliseerd, zei juriste Araceli Mangas in de krant El Mundo.

Welke mogelijkheden heeft de Spaanse staat om een afscheiding te verhinderen?

Madrid breidde onlangs de bevoegdheden uit van het grondwettelijk hof. De rechters kregen de bevoegdheid om het hoofd van een regionale regering uit zijn ambt te zetten als die uitspraken van het gerecht naast zich legt.

Ook laat artikel 155 van de grondwet de centrale regering toe om in een regio in te grijpen als een regering tegen de grondwet in handelt.

In laatste instantie kunnen politie en leger de eenheid van het land garanderen. Maar die mogelijkheid wordt in Spanje niet ernstig overwogen.

Blijft Catalonië in het geval van een afscheiding lid van de EU?

Bijna alle Catalaanse partijen – ook de separatisten – willen in de EU blijven. Toch waarschuwen de politieke leiders van de EU dat Catalonië bij een onafhankelijkheidsverklaring automatisch uit de EU ligt.

Een onafhankelijk Catalonië zal ook grote moeite hebben om door andere staten erkend te worden. In Europa is bijna niemand een afscheiding genegen.

Vermoedelijk zal het ook lang duren voor Catalonië weer in de EU wordt opgenomen. Want daar is toestemming van Spanje voor nodig.

Behoudt een onafhankelijk Catalonië de euro?

Catalonië kan de euro als betalingsmiddel blijven gebruiken, zoals Montenegro of Kosovo, die niet tot de EU behoren. Toch heeft een onafhankelijk Catalonië geen invloed op de muntpolitiek van de eurogroep. Experten wijzen ook op het gevaar dat Catalonië geen kredieten meer krijgt van de Europese Centrale Bank (ECB).

Wat zijn de economische gevolgen van een afscheiding?

Catalonië met zijn 7,5 miljoen inwoners is een van de rijkste regio’s van Spanje. Economisch is het als onafhankelijke staat zonder meer levensvatbaar. Toch zal Catalonië inschieten bij een afscheiding van Spanje. ‘Het is als bij een scheiding’, schreef een groep economieprofessoren in de krant El País. ‘Niemand zal daar een economisch voordeel uit halen.’

Econoom Antoni Zabalza verwacht een krimp van de Catalaanse economie met 2 tot 9 procent. Boeren verliezen EU-subsidies. De handel zal zich met veel minder tevreden moeten stellen, want de rest van Spanje is de belangrijkste afzetmarkt van de Catalanen. Catalonië levert meer producten in regio’s als Madrid, Valencia of Andalusië dan Duitsland of Frankrijk. (Belga/KVDA)