Het Schotse referendum voor onafhankelijkheid op 18 september is het onderwerp van vele analyses, gissingen en onduidelijke toekomstbeelden. Voor wie door de bomen het bos niet meer ziet: wat u moet weten over allicht de belangrijkste stembusgang van het jaar.
Op donderdag 18 september 2014 zal de Schotse bevolking in een referendum beslissen over de onafhankelijkheid van het land van de rest van het Verenigd Koninkrijk. Een eenvoudige ‘ja’ of ‘nee’ als antwoord op een niet zo eenvoudige vraag: gaat Schotland binnenkort solo? Wat u moet weten over allicht de belangrijkste stembusgang van het jaar.
Hoe het allemaal begon
Sommigen zullen het begin van de Schotse drang naar onafhankelijkheid situeren rond de Slag bij Bannockburn in 1314, de belangrijkste overwinning van het land tijdens de onafhankelijkheidsoorlogen. Maar het huidige referendum vloeit voort uit een veel recentere gebeurtenis: de nooit geziene overwinning van de Schotse Nationale Partij (SNP) bij de verkiezingen in 2011.
Nooit gezien, want geen enkele andere partij had ooit een meerderheid behaald in het Holyroodparlement in Edinburgh sinds de oprichting ervan in 1997. De overwinning gaf de partij, volgens premier en SNP-voorzitter Alex Salmond, de ‘morele autoriteit’ om een referendum voor volledige onafhankelijkheid te eisen.
Lange weg naar onafhankelijkheid
Tussen 843 en 1707 was Schotland onafhankelijk. In dat laatste jaar werd de Act of Union ondertekend, wat leidde tot de officiële unie met Engeland in het Verenigd Koninkrijk. Tegenstanders van de unie beweerden dat de Schotten waren omgekocht om akkoord te gaan. Zo schreef de Schotse bard Robert Burns nog: ‘we werden gekocht en verkocht voor Engels goud. Wat een bende schurken in een natie.’
Toch bleef het land ook na de Act of Union vele dingen anders doen. Schotland behield een eigen onderwijssysteem, eigen wetgeving en rechtspraak, kerk en sportteams. Sinds 1997 heeft het land ook een eigen regering. Daarvoor werden alle belangrijke beslissingen door het parlement van Westminster in Londen gemaakt.
Yes / No
Bij het nakende referendum zal slechts een vraag gesteld worden: ‘Moet Schotland onafhankelijk worden?’ En daar zijn twee antwoorden mogelijk.
Yes: De belangrijkste voorstanders van een onafhankelijk Schotland zijn de leden van de SNP met boegbeelden Salmond en Nicola Sturgeon. Ook de Schotse groene partij steunt het ja-kamp.
De Schotse regering onder leiding van Salmond meent dat de 300-jarige unie verouderd is en niet langer functioneert. Een onafhankelijk Schotland zou bovendien, dankzij de olierijkdommen, een van ’s werelds rijkste landen kunnen worden.
Maar naast cultuur en economie speelt ook het politiek aspect een rol. De premier meent, zo schrijft Britse omroep BBC, dat Schotland zijn eigen lot in handen moet nemen, vrij van de ‘ketens’ van een in Londen gebaseerd Brits parlement.
Die ketens verwijzen naar het conservatieve Westminster. Schotland schuwt doorgaans rechtse partijen, zo heeft het land momenteel slechts een conservatieve vertegenwoordiger in Westminster. En laat de 20ste eeuw nu een hele reeks conservatieve regeringen de revue hebben zien passeren. Vooral Margaret Thatcher liet met haar poll taks in Schotland een slechte indruk na: de invoering ervan leidde tot rellen en een verontschuldiging van David Cameron in 2006.
No: Aan de andere kant van het debat bevindt zich de regering van het Verenigd Koninkrijk onder leiding van premier Cameron. Die vindt dat het VK een van de meest succesvolle sociale en politieke unies ter wereld is.
In het nee-kamp hebben de belangrijkste partijen van Westminster – de conservatieven, liberaal-democraten en Labour – zich verenigd onder het motto Better Together, of beter samen. Zij proberen twijfelaars ervan te overtuigen tegen een volledige scheiding te stemmen door meer macht voor Schotland binnen het VK te beloven.
Een belangrijke aanhanger van ‘no’ is de Schotse auteur van Harry Potter, JK Rowling. Zij heeft 1 miljoen pond aan de Better Together-campagne geschonken om de unie te steunen.
Belangrijkste kwesties
De olie- en gasreserves in de Noordzee domineren de onafhankelijkheidsagenda. Of meer bepaald de belastinginkomsten ervan voor Schotland. Maar tegenstanders beweren dat de SNP de toekomst laat afhangen van een bron die uitgeput zal raken. Ook Cameron waarschuwde al dat de olie en het gas moeilijker te winnen zijn.
Een tweede punt is de munteenheid. Schotland wil de pond behouden in een formele muntunie met de rest van het VK. De belangrijkste partijen in Westminster zien dat dan weer niet zitten.
Tot slot heerst er onduidelijkheid over de toekomst van Schotland bij de Europese Unie. Sturgeon beweert, aldus The Guardian, dat een onafhankelijk Schotland binnen de 18 maanden tot de EU zal toetreden. Maar het land wil de euro niet invoeren – een vereiste voor nieuwe lidstaten – noch het Schengenverdrag ondertekenen voor vrij verkeer tussen lidstaten, waar het VK een opt-out heeft.
De voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, heeft al gezegd dat het ‘moeilijk, zo niet onmogelijk’ zou zijn voor een onafhankelijk Schotland om tot de EU toe te treden, schrijft de Britse krant.
Wie mag stemmen?
Ongeveer 4 miljoen mensen zullen tijdens het referendum hun stem mogen uitbrengen. Stemgerechtigden zijn minstens zestien jaar oud en moeten in Schotland wonen. Dat betekent dat 800.000 Schotten die in andere delen van het VK wonen, niet mogen stemmen. Ongeveer 400.000 anderen die elders uit het VK komen, maar wel in Schotland wonen, mogen dat wel. Ook militairen die in het buitenland dienst doen en geregistreerd zijn, mogen hun stem uitbrengen.
Hoe nee, ja werd
Een analyse van The Guardian Datablog van polls over het referendum, toont een consistente trend aan die neigt naar een ‘ja’ voor onafhankelijkheid. Ook de poll-tracker van BBC toont een langzame daling van ‘no’ en stijging van ‘yes’, waardoor de afstand tussen beiden verkleint.
Bij vrouwen, onbesliste stemgerechtigden en Labour-aanhangers (doorgaans unionisten), verschuift een toenemend aantal naar een ‘ja’ voor onafhankelijkheid. Dat spreekt voorspellingen tegen die eerder aangaven dat onbesliste stemmen uiteindelijk naar de veilige optie ‘nee’ zouden gaan.
Toch blijft het een nek-aan-nekrace tussen beide kampen. Met een verwachte recordopkomst op 18 september – de laatste voorspelling suggereert meer dan 84 procent – is de toekomst van het Verenigd Koninkrijk nog altijd onbeslist.
Wat gebeurt er op 19 september?
Als ‘yes’ wint, zal de Schotse regering de dag na het referendum waarschijnlijk een groot feest houden. Maar dan moet er naar serieuze zaken gekeken worden, zoals onderhandelingen met de rest van het VK over het aandeel van Schotland in de nationale schuld.
Na een overwinning voor het ja-kamp wil Salmond de Schotse Onafhankelijkheidsdag uitroepen in maart 2016, in mei van dat jaar zouden namelijk de eerste verkiezingen voor een onafhankelijk Schots parlement plaatsvinden.
In het geval van ‘no’, zal de VK-regering allicht een groot feest houden. Maar ook daarna moet gedacht worden aan belangrijke zaken: bijvoorbeeld de belofte om Schotland meer macht te geven, nakomen.
Schotland onafhankelijk: Yes or no?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier