Schots premier Nicola Sturgeon: ‘De meeste Schotten vinden Johnson ongeschikt als premier’

Ze mag er niet aan denken dat er een no-dealbrexit komt en dat Boris Johnson zijn intrek neemt in Downing Street 10. Maar voor het Schotse onafhankelijkheidsstreven, beseft premier Nicola Sturgeon, zou dat geen slechte zaak zijn.

Nicola Sturgeon (48) is premier van Schotland en voorzitster van de Scottish National Party (SNP). De SNP bepaalt in Schotland al 12 jaar de politieke agenda, met een programma dat een vreemde mengeling is van links sociaal beleid, bezorgdheid om het klimaat en een nationalisme dat migratievriendelijk is. In 2014 lag Sturgeon mee aan de basis van het referendum over de Schotse onafhankelijkheid. 55 procent van de Schotten stemde tegen onafhankelijkheid, 45 procent voor. Nu kondigt de juriste uit Glasgow een nieuw referendum aan, dat op z’n laatst over twee jaar moet plaatsvinden.

Hoopt u dat Boris Johnson binnenkort zijn intrek neemt in Downing Street 10?

Nicola Sturgeon: Nee, Boris Johnson als volgende premier van het Verenigd Koninkrijk is een horrorscenario. Niet alleen voor heel veel Schotten, net zo goed voor veel mensen in de rest van het Verenigd Koninkrijk.

Johnson lijkt van plan zonder akkoord uit de EU te stappen. Uit peilingen blijkt dat een no-dealbrexit de Schotse onafhankelijkheidsbeweging vleugels zou geven. Dat is toch precies wat u wilt?

Sturgeon: Ik wil niet dat het slecht gaat met het Verenigd Koninkrijk om onze wensen in vervulling te kunnen laten gaan. We moeten de strijd om de Schotse onafhankelijkheid met positieve argumenten winnen. Als het aan mij lag, kwam er geen brexit. Maar als hij er komt, zal hij de Schotse onafhankelijkheidsbeweging versterken, zeker als Boris Johnson eerste minister wordt.

In een gedicht dat hij als hoofdredacteur van The Spectator ooit heeft geschreven, noemde Johnson de Schotten ‘ongedierte’ dat moet worden uitgeroeid.

Sturgeon: Inderdaad, ja. En onlangs herinnerde iemand me weer aan die opmerking van hem dat iemand uit Schotland nooit eerste minister zou mogen worden omdat we daar niet geschikt genoeg voor zijn. Nou, de meeste Schotten vinden Johnson totaal ongeschikt als premier – in die zin is het dus wederzijds.

Johnson beweert dat niemand beter dan hij in staat is om het Verenigd Koninkrijk te verzoenen.

Sturgeon: In de hele politieke carrière van Boris Johnson is daar werkelijk geen enkele aanwijzing voor te vinden. Ik ben vaak onderweg in Europa en Amerika. De voorbije jaren heeft de internationale reputatie van het Verenigd Koninkrijk serieuze deuken gekregen. De belangrijkste reden daarvoor is de brexit, maar Boris Johnson komt niet ver daarna. Vooral gedurende zijn periode als minister van Buitenlandse Zaken heeft hij op indrukwekkende manier blijk gegeven van incompetentie en irrationaliteit. Zijn hele carrière lang heeft hij mensen onnodig vernederd om zichzelf te kunnen verkopen. Hij heeft homoseksuelen beledigd. Hij heeft moslimvrouwen belachelijk gemaakt. Er zijn maar weinig mensen die zich kunnen indenken dat zo iemand als eerste minister een verzoenende rol kan spelen.

Waar zal de brexitellende volgens u op uitdraaien?

Sturgeon: Sinds de Europese verkiezingen en het aftreden van Theresa May is de kans toegenomen dat er ofwel een tweede referendum komt ofwel een no-dealbrexit. Mensen als ik hopen op het eerste.

Stel dat de brexit weer wordt afgeblazen. Wilt u dan toch werk maken van een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van Schotland?

Sturgeon: Ik ben ervan overtuigd dat er een nieuw referendum zal komen. De brexit toont overduidelijk hoe rampzalig afhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk voor Schotland is. 62 procent van de Schotten heeft gestemd om bij de EU te blijven, maar dat wordt nog steeds genegeerd.

Maar het volledige Verenigd Koninkrijk heeft nipt voor de uitstap gestemd.

Sturgeon: Mijn regering heeft tijdens het brexitproces al heel snel compromisvoorstellen gedaan die te maken hadden met de Europese binnenlandse markt en de tolunie. De regering in Londen heeft die van tafel geveegd en het Schotse parlement zelfs zijn basisbevoegdheden ontnomen. Tegelijkertijd kreeg Ierland door de EU een totaal andere behandeling, namelijk heel meelevend en solidair. Als onafhankelijke staat binnen de EU heeft Ierland veel meer invloed en macht. Dat is de Schotten heel goed duidelijk geworden.

Wat als Londen u de toestemming voor een nieuw referendum weigert? Zou u zoals in Catalonië toch verkiezingen organiseren?

Sturgeon: De Britse regering had beloofd dat ze uiterlijk op 29 maart 2019 de Europese Unie zouden verlaten. Ik wil niet te brutaal overkomen, maar ik heb niet de indruk dat we al te veel geloof moeten hechten aan wat tory-politici momenteel zeggen.

Nogmaals, zou u verkiezingen organiseren voor de Schotten als Londen ‘nee’ zegt?

Sturgeon: Je zou eens goed moeten kijken hoe onwettelijk en ondemocratisch zo’n ‘nee’ zou zijn. Ik heb in 2016 als Schotse premier deelgenomen aan de verkiezingen. Tijdens de campagne beloofden we een onafhankelijkheidsreferendum te zullen organiseren als Schotland mee uit de EU moet stappen. Op basis daarvan heb ik de verkiezingen gewonnen en hebben we een meerderheid in het Schotse parlement. Londen zou zich op glad ijs begeven als het zou zeggen: sorry beste Schotten, maar we staan jullie geen eigen beslissing toe.

Een Schots plebisciet, eventueel gevolgd door een stemming over de hereniging van Ierland, zou het einde van het Verenigd Koninkrijk kunnen betekenen. Zou u dat betreuren?

Sturgeon: Volgende week woon ik de bijeenkomst van de Brits-Ierse Raad bij, zoals ik dat een paar keer per jaar doe. Daar zit ik samen met vertegenwoordigers van twee onafhankelijke regeringen, de Ierse en de Britse. Bovendien zijn behalve Schotland nog Wales, normaal gezien ook Noord-Ierland en de kroonbezittingen Guernsey, Jersey en het Isle of Man vertegenwoordigd. Als Schotland onafhankelijk en Ierland weer verenigd wordt, dan zouden we ook in de toekomst als vertegenwoordigers van de Britse eilanden rond deze tafel zitten. We hoeven geen deel uit te maken van het VK om constructief samen te werken.

U zou dan met een misschien sterk nationalistisch Klein-Brittannië aan tafel zitten.

Sturgeon: Daar hebben we dan geen invloed meer op. Maar als Schotland onafhankelijk wordt, zouden we daar zitten als onze eigen baas. Momenteel worden ons beslissingen opgelegd door een onaanvaardbaar Westminstersysteem.

De brexit maakt duidelijk hoe moeilijk het is voor een land om zich los te maken uit een traditionele statenbond. Zou Schotland niet met soortgelijke problemen te maken krijgen?

Sturgeon: Dat is een foute veronderstelling. Uit de brexit is gebleken hoe moeilijk het wordt als je mensen niet van bij de aanvang de waarheid vertelt, als je geen plan hebt en rode lijnen trekt die nergens op slaan. Ik keur de brexit af, maar tot de onzin die we nu meemaken had het niet hoeven te komen.

Maar het referendum hebt u toen wel verloren.

Sturgeon: Veel Schotten die toen tegen de onafhankelijkheid stemden, werden om de tuin geleid. Er werd hen gezegd: ‘Stem tegen en je kunt rekenen op een plaats in de EU’, wat gelogen was. Maar wie voor stemde, wist heel goed wat hij deed.

Engeland is Schotlands belangrijkste handelspartner. Plotseling zou er een stevige grens zijn.

Sturgeon: Ik wil geen grens tussen Schotland en Engeland.

Als u in de EU blijft en de Britten niet, zal er wel een grens moeten komen.

Sturgeon: Laten we eerst even afwachten hoe de relaties tussen de EU en de rest van het Verenigd Koninkrijk zullen zijn. Ik zal altijd een zo nauw mogelijke band proberen te onderhouden. Het zal in ieder geval niet aan mij liggen als er grenzen dreigen te komen, maar wel aan wie het Verenigd Koninkrijk uit de EU wil en de tolunie wil opblazen. Een grens tussen een onafhankelijk Schotland en Engeland is even overbodig als een grens tussen Frankrijk en Duitsland.

Hoe kan Schotland alleen overleven? Olie en gas uit de Noordzee zijn eindig en je kunt een economie niet alleen met vis, whisky en toerisme draaiende houden.

Sturgeon: U zou zich wat beter moeten verdiepen in de basisprincipes van de Schotse economie. Schotland heeft meer natuurlijke rijkdommen dan de meeste andere landen en een goed opgeleide bevolking. We zullen een welvarend land zijn.

Het economisch deficit in Schotland bedraagt ongeveer 13 miljard pond, bijna drie keer meer dan de EU toelaat. Komen er uit Brussel wenken dat men voor Schotland een uitzondering zou maken?

Sturgeon: Ik ga hier niet zitten beweren dat we geen deficit zouden erven, maar de cijfers waarmee u werkt, zijn omgerekend van het totale deficit van het Verenigd Koninkrijk. Dat zou geen hinderpaal zijn voor de onafhankelijkheid, denk ik. Alle gesprekken die ik, vooral sinds de brexit-stemming, in de EU heb gevoerd, laten me geloven dat we met open armen ontvangen zouden worden.

Maakt u zich zorgen over het succes van de nationalistische bewegingen in Europa?

Sturgeon: Het succes van rechts baart me zorgen, ja.

Is het geen contradictie links en nationalistisch te zijn?

Sturgeon: De SNP is de meest migratievriendelijke partij binnen het Verenigd Koninkrijk en de meest tolerante binnen Europa. Maar we streven naar autonomie. Ik wil dat we ons eigen bestuur in handen mogen nemen, net zoals Duitsland of Frankrijk. We gebruiken het woord nationalisme dan ook in een andere context. Schotland moet een grotere en meer constructieve rol spelen om samen met andere landen antwoorden te vinden op de klimaatverandering of de vluchtelingencrisis.

Het Schotse parlement heeft in mei zijn 20e verjaardag gevierd. U was er van het begin af aan bij. Wat is uw persoonlijke motivatie?

Sturgeon: Ik was 16 toen ik lid werd van de SNP. Ik groeide op in een Schotland dat door Margret Thatcher geregeerd werd. Zij heeft Schotland met haar beleid veel ellende berokkend, terwijl het merendeel van de Schotten niet voor haar gekozen had. Door die democratische tekortkoming werd ik een voorvechtster van de onafhankelijkheid. Als je er goed over nadenkt, zitten we nu nog steeds in een soortgelijke situatie.

Zou u vinden dat u gefaald hebt als Schotland niet onafhankelijk wordt?

Sturgeon: Zo zou ik het liever niet uitdrukken. Als we over vele jaren terugkijken naar vandaag, mag u me die vraag nog eens stellen. In afwachting probeer ik me te focussen op de zaken waarvoor ik verkozen werd.