‘Scholz verliest de Chinese markt niet uit het oog: de Duitse economie kan een opsteker gebruiken’

‘Als de Duitse bondskandelier Olaf Scholz van een kale kermis terugkomt, zou zijn positie binnen de eigen partij wel eens verder onder druk kunnen komen’, schrijft Dirk Rochtus over de ontmoeting tussen de Duitse regeringsleider met de Chinese president Xi Jinping.

De regeringsleiders van de G20, de vergadering van de 19 belangrijkste industrielanden, de Europese Unie en de Afrikaanse Unie, zitten sinds maandag bijeen in Rio de Janeiro (Brazilië). Ze hebben nu een gemeenschappelijke verklaring afgelegd om de strijd tegen honger en armoede en tegen klimaatverwarming op te voeren, en hogere belasting van de ‘superrijken’ en een hervorming van internationale organisaties na te streven. Zo willen ze dat de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties meer representatief en democratisch wordt. Met andere woorden: de niet-Westerse landen moeten een grotere rol op het wereldtoneel spelen, zowel economisch als politiek.

Maar tussen henzelf botert het ook niet altijd zo goed. China wil Brazilië een soort ‘Nieuwe Zijderoute’ aanpraten, en dan gaat het vooral over infrastructuurprojecten die de export van grondstoffen naar China dienen. Brazilië vindt dit eenzijdig en wil zelf meer toegang tot de Chinese markt verkrijgen. Een akkoord tussen beide landen komt er dus niet.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD), hoofd van een minderheidsregering van sociaaldemocraten en groenen, ziet daarmee de kans toenemen voor een vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie (EU) en Mercosur, een vrijhandelszone tussen vier Latijns-Amerikaanse landen, goed voor een handelsvolumen van 112 miljard euro. Tegelijk verliest Scholz de Chinese markt niet uit het oog. Dat is ook nodig, want de noodlijdende Duitse economie kan best een opsteker gebruiken. De hoge energieprijzen – sinds de afkoppeling van het goedkope Russische gas – en het aanslepen van de discussie over het door de EU geplande verbod van de verbrandingsmotor hebben de Duitse economie, en in het bijzonder de automobielindustrie, in zwaar noodweer doen belanden.

In Rio had Scholz een onderhoud met de Chinese president Xi Jinping. Daarbij gaat het over betere raamvoorwaarden voor de Duitse automobielindustrie in China. In 2022 werden er nog 4,3 miljoen Duitse auto’s in China verkocht, vooral de duurdere modellen met een verbrandingsmotor. China zet echter meer in op de elektrische auto (e-auto). De Chinese overheid subsidieert die sector, waardoor er nu al 100 plaatselijke producenten van de e-auto opgedoken zijn. Duitsland kan daarbij niet volgen. Om een grotere afzet in China te verkrijgen – nu bedraagt die 21% van de markt daar – zouden de Duitse automobielproducenten meer werk moeten maken van de omschakeling naar de productie van de e-auto, anders worden ze uit de Chinese markt weggeconcurreerd. Wat Scholz ook dwars zit, zijn de strafheffingen van wel 35% die de EU de import van Chinese e-auto’s heeft opgelegd. Duitsland had tegengestemd, want het vreesde een boemerangeffect. Er worden nu eenmaal meer Duitse dan Franse auto’s verkocht in China. Wellicht zal Scholz de Chinese leider protectionistische tegenmaatregelen uit het hoofd willen praten.

Een ander gespreksthema tussen Scholz en Xi is de oorlog in Oekraïne. Een einde ervan moet niet alleen een wereldwijde dreiging afwenden, maar ook de internationale én de Duitse economie weer op het goede spoor zetten. Scholz weet dat een groot deel van het Duitse kiespubliek op onderhandelingen over een wapenstilstand aandringt.

Op 16 december stelt hij de ‘Vertrauensfrage’ in de Bondsdag, het Duitse parlement. Als hij, zoals beoogd, het ‘vertrouwen’ van de meerderheid van de parlementairen verliest, ligt de weg open naar vervroegde verkiezingen. Tijdens de verkiezingscampagne zal de SPD van Scholz zeker de hete adem van partijen als de Alternative für Deutschland (AfD) en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) in haar nek voelen. Die hebben onder andere met hun eis naar een einde aan de oorlog ook bijzonder goed gescoord bij recente verkiezingen in de Oost-Duitse deelstaten Brandenburg, Saksen en Thüringen.

Het zou Scholz dus heel goed uitkomen, mocht zijn gesprek met Xi resulteren in zowel betere raamvoorwaarden voor de Duitse automobielindustrie op de Chinese markt als meer druk op China om (naar verluidt) geen drones voor Rusland meer te produceren. Indien hij echter van een kale kermis terugkomt, zou zijn positie binnen de eigen partij wel eens verder onder druk kunnen komen. Nog moet SPD hem officieel als haar kandidaat-kanselier voordragen; normaal gezien zou dat volgend weekend gebeuren. Binnen de partij gaan er ook stemmen op om Boris Pistorius, de populaire minister van Defensie, naar voren te schuiven als haar boegbeeld bij de komende verkiezingen.

Eens te meer blijkt ook uit de top in Rio hoezeer de grote internationale thema’s afstralen op het kluwen van de binnenlandse politiek, toch zeker in Duitsland.

Dirk Rochtus doceert Duitse geschiedenis en internationale politiek aan KU Leuven/Campus Antwerpen.