Schandaalcampagne in Frankrijk: wat Fillon hard treft, glijdt van Le Pen af

De dagvaarding van François Fillon – en de daaropvolgende huiszoeking – is het zoveelste incident in een turbulente campagne. Wie erbij wint, is niet duidelijk. ‘Er heerst een onbehaaglijke sfeer, waar we de vinger niet op kunnen leggen.’

Het duurt nog bijna twee maanden voor de Fransen naar de stembus mogen om een nieuwe president te kiezen, maar nu al staat vast dat deze campagne de meest geaccidenteerde ooit was.

Volgt u even mee. Marine Le Pen van het radicaal-rechtse Front National wordt er door Europa van beschuldigd Europees geld te hebben gebruikt om haar partijmedewerkers te betalen. Begin deze maand werd een journalist die haar een vraag wilde stellen hardhandig weggeleid door de beveiliging van het event waar Le Pen op aanwezig was. Afgelopen weekend werden Le Pens campagnebussen nog besmeurd.

De centrumkandidaat Emmanuel Macron kreeg, ook afgelopen weekend, betogers op zijn dak nadat hij controversiële uitspraken deed over het Franse koloniale verleden in Frankrijk – ‘barbaars’ – en tegen het homohuwelijk. En dan zijn er nog de rellen uit protest tegen politiegeweld die al weken de Parijse voorsteden in hun greep houden. ‘Een bijna-burgeroorlogklimaat’, zei de rechtse presidentskandidaat François Fillon er nog over.

Fillon zelf staat in het middelpunt van het schandaalsfeertje. Hij bevestigde woensdag op een persconferentie dat hij de presidentskandidaat van Les Républicains zal blijven, ook nu hij gedagvaard wordt omdat hij zijn gezin van fictieve jobs zou hebben voorzien. In de briefing schuwde hij de hoge woorden niet: de manier waarop justitie en de media hem behandelden, was ‘een verkrachting van de rechtsstaat’ en ‘een politieke moord’.

‘Het is niet de eerste keer dat Franse toppolitici voor de rechter moeten komen, maar wel de eerste keer dat dat in volle verkiezingscampagne gebeurt’, zegt voormalig journalist en Frankrijkwatcher Johan Op de Beeck. ‘Daarnaast werden de pv’s in de pers gelekt nog voor de pers ze had gekregen en verloopt het onderzoek à charge, om te veroordelen en dus niet om te beoordelen. De advocaten van Fillon gaven eerder al aan dat het raar is dat de Franse Justitieminister Jean-Jacques Urvoas (PS) zich nog niet over de gang van zaken heeft uitgesproken. Dat alles geeft de indruk dat een gouvernement des juges Fillon wil aanpakken’, zegt hij. ‘Toch had Fillon beter een andere toon aangeslagen en de bal meer in het kamp van de kiezer hadden moeten leggen. Die moet beslissen of hij Fillon nog vertrouwt, niet de rechters.’

Terwijl Fillon door het stof gaat – enkele van zijn campagnemedewerkers stapten meteen na de persconferentie op – en in de peilingen steeds verder wegzakt, blijft Le Pen diezelfde peilingen toppen, terwijl zij dus ook een schandaal kreeg te verwerken. ‘Van haar glijdt dat gemakkelijker af, in eerste instantie omdat het om mogelijk fraude op het Europese niveau gaat haar electoraat heel anti-Europees is. Haar medewerkers werkten effectief en deden dat voor de partij, wat bij Le Pens kiezers veel hoger staat dan Europa.’

En dan is er het imago van Fillon, die zich altijd profileerde als de man van de grote principes, die een rechtlijnig beleid voerde tegen de bureaucratie. ‘Van die onkreukbaarheid schiet nu niets meer over’, zegt Op de Beeck.

De journalist spreekt over een ‘onbehaaglijke sfeer, waar we de vinger nog niet op kunnen leggen.’ ‘Dit is echt niet normaal’, voegt hij eraan toe, ‘Niemand weet waar dit naartoe gaat. Ik hou mijn hart vast voor het moment dat hier nog een aanslag bij zou komen.’