Satanisme, geslachtsoperaties en kernbommen: de waanzinnige toespraak van Vladimir Poetin

In een veertig minuten lange speech vol vitriool, samenzweringstheorieën en historische kul bekrachtigde Vladimir Poetin de annexatie van de Oekraïense regio’s Loehansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson.

Je moet de Russen niet leren hoe ze hun historische momenten enige luister kunnen bijzetten. Om 15.00 uur Russische tijd sprak Vladimir Poetin de bomvolle Sint-Joriszaal in het Kremlin aan. In dezelfde zaal waar in 2014 de Russische annexatie van de Krim werd gevierd, ondertekende de Russische president het toetredingsverdrag van de Oekraïense regio’s Loehansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson.

De speech die Poetin te berde bracht, hield het midden tussen een college in historisch revisionisme, een monoloog van een James Bond-slechterik en een online rant van een samenzweringsdenker.

Poetin rechtvaardigde de annexatie met de ondertussen klassieke argumenten. Zo beweerde hij dat er een ‘historische eenheid’ bestaat tussen de zogenaamde volksrepublieken en ‘het Grote Rusland’. De bevolking van Oost-Oekraïne is volgens Poetin het willoze slachtoffer van neonazi’s, die geleden hebben onder de terreurdaden van Kiev, en die al dertig jaar hunkeren om herenigd te worden met Rusland. De oorlog in Oekraïne is volgens Poetin geen veroveringsoorlog, maar een culturele strijd voor het behoud van de Russische cultuur, waarden en het geloof.

Toen Poetin in februari de zogenaamde ‘speciale militaire operatie’ aankondigde, benadrukte hij nog dat Rusland er niet op uit was om Oekraïens grondgebied te annexeren. Ook het idee dat de Donbas eigenlijk Russisch is, is eigenlijk heel recent. In tegenstelling tot de Krim, die ook voor 2014 al door Rusland werd geclaimd, maakte het idee dat de Donbas Russisch zou zijn geen deel uit van de Russische staatspropaganda. Integendeel: sinds 2015 drong Poetin er voortdurend op aan dat Donetsk en Loehansk tot Oekraïne moesten behoren, zoals de voor Rusland heel gunstige Minsk-akkoorden stelden. In een autoritair regime is het moeilijker om het verleden te voorspellen dan de toekomst.

18 seconden stilte

De implicaties van de annexatie zijn enorm. Door de pseudo-volksrepublieken Loehansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson voortaan als Russisch grondgebied te beschouwen, heeft Poetin Rusland veroordeeld om te blijven doorvechten. Volgens de nieuwe grondwet, die Poetin in 2020 ondertekende, mag de Russische president immers onder geen beding Russisch grondgebied afstaan. In zijn speech verzekerde Poetin dat Rusland zijn grondgebied ‘met alle middelen en krachten’ zal verdedigen.

De realiteit op de grond lijkt weerbarstiger. Geen van de vier geannexeerde regio’s staat momenteel volledig onder Russische controle. Namens zijn woordvoerder liet de president vooraf al weten dat het overige grondgebied van de regio’s zo snel mogelijk ‘bevrijd’ zou worden. Ongeveer gelijktijdig met Poetins speech staat het Oekraïense leger immers op het punt om de stad Lyman, in de oblast Donetsk, te heroveren.

Drie minuten ver in zijn speech kondigde Poetin aan een minuut stilte te houden voor ‘de helden van het Grote Rusland’ die in Oekraïne gesneuveld zijn voor het vaderland. Na welgeteld achttien seconden brak Poetin de stilte zelf af. De president heeft kennelijk haast.

Satanisme en geslachtsoperaties

Na zijn korte rechtvaardiging voor Ruslands laatste annexatie richtte Poetin zich tot de echte vijand: het ‘collectieve Westen’, en in het bijzonder de Verenigde Staten van Amerika. In een onophoudelijke litanie weet Poetin zowat al het kwaad van de wereld aan de ‘neoliberale’, ‘neokoloniale’ en – jawel – ‘satanistische’ machinaties van het Westen. In zijn oplijsting van westerse misdaden verschenen (onder andere) de Opiumoorlogen in China, de kolonisatie van India, het lot van de Amerikaanse indianen, de bombardementen op Dresden en Keulen, en de oorlogen in Vietnam en Korea. Poetin waarschuwde dat een Derde Wereldoorlog ophanden was, en dat Duitsland vandaag nog steeds militair bezet wordt door de Verenigde Staten. Te midden van al die misdaden projecteert Poetin het immer vreedzame Rusland als de enige wereldmacht die dat onrecht teniet kan doen.

Volgens Poetin zijn Rusland en het Westen in een regelrechte cultuuroorlog verwikkeld. Het Westen is erop uit om traditionele waarden te vernietigen, omdat de Russische cultuur, aldus Poetin ‘een gevaar’ is voor het westerse systeem. Helemaal knotsgek werd de speech toen Poetin zich tot zijn bevolking richtte om de Russen te wijzen op de grote gevaren die vanuit het Westen afkomstig zijn. Zo beweerde hij dat het Westen homoseksualiteit, ‘in bloed gedrenkt satanisme’ en ‘gedwongen geslachtsoperaties’ uitdraagt. Hij beweerde ook dat in westerse landen de woorden ‘vader’ en ‘moeder’ vervangen zijn door de termen ‘ouder 1’ en ‘ouder 2’, en dat het Westen die benaming nu wil opleggen aan de rest van de wereld. ‘Willen wij dat voor onze kinderen?’ aldus een zichtbaar boze Poetin.

Tegelijk sprak Poetin zijn zekerheid uit in de komende overwinning. Het Westen zou weldra hevig gedekoloniseerd worden. Hij sprak ook van een ‘wereldrevolutie’ die nieuwe machten op het wereldtoneel zal brengen. De globale dominantie van de dollar kan volgens hem elk moment vallen. ‘Wij hebben hen niet nodig’, zo hield hij zijn gehoor voor. ‘Zij hebben ons nodig.’

Het is een opmerkelijke stelling. Sinds Poetin vorige week overging tot een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ smelt de schamele internationale steun voor Rusland verder weg. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die voorheen vaak als tussenpersoon optrad, besloot economische sancties te ondernemen. Kazachstan kondigde al aan Russen die de mobilisatie ontvluchten te zullen opnemen. China, een van de voornaamste Russische bondgenoten, riep Rusland al op om te onderhandelen. Zelfs Noord-Korea haastte zich te benadrukken dat het geen wapens levert aan Rusland.

Om de bingokaart volledig te vullen, herhaalde Poetin zijn nucleaire dreigementen. Zo vermeldde hij voor de neus weg dat hij de Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki als ‘een precedent’ beschouwt.

Poetin besloot zijn speech met de woorden van de fascistische schrijver Ivan Iljin (1883-1954): ‘Als ik Rusland als mijn vaderland beschouw, betekent dat dat ik op zijn Russisch liefheb, redeneer en denk, dat ik Russisch zing en spreek, dat ik geloof in de spirituele krachten van het Russische volk en zijn historische lot, zijn instincten en zijn wil aanvaard. Zijn ziel is mijn ziel, zijn lot is mijn lot, zijn lijden is mijn verdriet, zijn groei is mijn vreugde.’

Zappen kan niet meer

Na dergelijk spektakel werpt zich stilaan de vraag op hoe de rest van de wereld hier nog mee verder kan. Welke mogelijkheden tot onderhandeling zijn er nog, als de Russische president zelf alle bruggen – minstens retorisch – in brand steekt? Hoe kan hij zelf ooit nog een akkoord sluiten met een vijand die ‘de Russische cultuur wil uitwissen’?

In het begin van zijn speech gaf Poetin te kennen dat Rusland wel degelijk bereid is om te onderhandelen, maar dat Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson onherroepelijk tot het Russische territorium behoren. Amerika reageerde al door de voorbije dagen 18 extra Himars-raketsystemen naar Oekraïne te sturen. Ook aan Oekraïense kant is de vastberadenheid om verder te vechten groot, zeker nu het leger in het Noorden terrein herovert op de Russen.

Tegelijk werpt deze speech ook de vraag op of Poetin zijn hand niet stilaan overspeelt. De voorbije 22 jaar baseerde hij de kern van zijn macht op apathie. Sinds zijn terugkeer naar het presidentschap in 2012 speelt hij voortdurend in op nationalistische en conservatieve sentimenten, maar werden Russen vooral verondersteld om die in alle stilte thuis te bedrijven. Ze werden aangemoedigd om zich vooral niet met politiek bezig te houden. Zoals propaganda-expert Peter Pomerantsev het in 2015 al vertelde aan Knack: ‘Het Kremlin wil dat mensen thuis op de bank tv-kijken, bier drinken en Amerika van alles de schuld geven.’

Zelfs toen Rusland in februari een algehele invasie in Oekraïne begon, bleef het regime rekenen op apathie. De invasie werd voorgesteld als een ‘speciale militaire operatie’ die beperkt in de tijd zou zijn. De overwinning zou snel en glorieus zijn, zonder economische gevolgen. In de eerste weken kwam de oorlog slechts summier aan bod op de Russische staatstelevisie. En zelfs wanneer de staatstelevisie de voorbije maanden voortdurend herhaalde dat Oekraïners nazi’s zijn en zowat de hele NAVO meevocht tegen Rusland bleef het Kremlin sussen.

Sinds vorige week kunnen de Russen niet meer wegzappen. Sinds Poetin een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ afkondigde, beseft elke Russische familie dat de oorlog in Oekraïne ook haar aangaat. Honderdduizenden Russen werden onder de wapens geroepen, en waar gegoede Russen via een goed woordje en een pak roebels altijd wel een uitzondering konden bekomen, bleken die goede contacten nu waardeloos. In Moskou werd zelfs een parlementslid opgeroepen om zich te melden. Poetin probeerde de onrust gisteren al te sussen door te stellen dat er administratieve fouten waren gemaakt in de rekrutering, die zo snel mogelijk rechtgezet zouden worden. Het is de voornaamste paradox van het poetinisme vandaag: de strijd is existentieel, maar de mobilisatie is gedeeltelijk.