‘Rwandees president Paul Kagame beheerst de kunst van de realpolitik als de beste’

Dertig jaar geleden keek de wereld toe hoe in Rwanda een genocide begon. Heeft het daaruit een les geleerd?

Rwanda herdacht vorige zondag de dag waarop dertig jaar geleden de genocide begon. In goed honderd dagen brachten extremistische Hutu’s ruim 800.000 leden van de Tutsi-minderheid en gematigde Hutu’s om het leven. Buren hakten buren dood, dokters doodden hun patiënten en leraars de kinderen in hun klas. De gruwel duurde tot het Rwandese Patriotic Front (RPF) van de Tutsi Paul Kagame in Kigali de macht overnam. Er werden op die eerste dag van de genocide ook tien Belgische para’s gedood.

De internationale gemeenschap speelde in het drama een bedroevende rol. De Verenigde Naties konden eerst niet voorkomen dat de slachtpartij begon. Aanwezige blauwhelmen grepen niet in en werden teruggetrokken. Franse soldaten beschermden verslagen Rwandese troepen en moordende Hutu-milities op hun vlucht voor het RPF naar Congo. De Franse president Emmanuel Macron gaf vorige week toe dat Frankrijk meer had kunnen doen om de genocide te stoppen. Kagame van zijn kant roept nog altijd zelfverdediging in voor het geweld van zijn soldaten in Oost-Congo.

Het leidt geen twijfel dat Paul Kagame op 15 juli herkozen wordt tot president met een score die Vladimir Poetin zou doen blozen. Officieel is Rwanda nu een eiland van vrede en welvaart. Het krijgt nog altijd veel internationale hulp en anders dan in veel Afrikaanse landen verdwijnt die niet helemaal in naamloze zakken. Er is minder armoede in het land, maar de kloof tussen arm en rijk is groot en vooral Tutsi’s hebben het voor het zeggen. Rwanda is geen democratie of rechtsstaat naar westers model. Tegenstanders van het regime worden gevangengezet, verdwijnen of komen om het leven. Toch vindt het Verenigd Koninkrijk het land geschikt en veilig genoeg voor de opvang van asielzoekers.

Dat Rwanda zo actief blijft in Oost-Congo heeft ook met de rijke ondergrond te maken: Kigali voert meer mineralen uit dan het zelf kan delven. Onder meer daarom houden landen Kagame liever te vriend. Diplomatie gaat om belangen en hij beheerst de kunst van de realpolitik als de beste. In de nasleep van de Rwandese genocide en de moordpartij op Bosnische moslims in Srebrenica accepteerden de Verenigde Naties in 2005 het principe dat alle landen de verantwoordelijkheid hebben om mensen te beschermen tegen volkenmoord en oorlogsmisdaden. De Responsability to protect. Maar tussen die droom en de werkelijkheid staat meestal veel geopolitiek in de weg. Dertig jaar later is de les van 7 april 1994 vergeten.●