Russische politoloog: ‘De oorlog stoppen interesseert Trump meer dan Poetin’

Met zijn anti-Oekraïense uitspraken speelt Donald Trump Rusland in de kaart. ‘Dit is een kleine overwinning, maar weldegelijk een overwinning’, zegt de Russische politoloog Intigam Mamedov (Northumbria University).

En plots lijken de woorden van de Amerikaanse president verdacht veel op die van de Russische president. De voorbije dagen opende Donald Trump volop de verbale aanval… op Oekraïne. Daarbij herhaalde hij regelrechte Russische propagandapunten, zoals de stelling dat Volodymyr Zelensky een ‘dictator’ zou zijn die weigert verkiezingen te organiseren en de échte schuldige is van de Russische invasie.

Aan Russische zijde werd die Amerikaanse ommekeer net niet gevierd als een overwinning. Dat enthousiasme is misschien lichtjes overdreven, meent politoloog Intigam Mamedov, die aan de Northumbria University onderzoek doet naar het Russische narratief over Oekraïne. ‘Dit is een kleine overwinning, maar weldegelijk een overwinning.’

Waarom?

Intigam Mamedov: Trump heeft het internationale isolement van Rusland in het Westen doorbroken. Rusland kan nu tonen dat het volop meespeelt op het internationale toneel. Het is de erkenning dat Rusland een grootmacht is waarmee rekening gehouden moet worden. Bovendien heeft Trump het Russische strategische narratief eigenlijk gevalideerd. Tot voor kort werd het Russische narratief dat Rusland niet de agressor is in het Westen weggezet als desinformatie. Het werd totaal niet ernstig genomen. Door Trump is het Russische standpunt nu iets waarover minstens gediscussieerd hoort te worden.

Joris Van Bladel, expert van het Russische leger: ‘Het poetinisme kan niet zonder oorlog’

Waarom is het voor Rusland zo belangrijk om als grootmacht erkend te worden?

Mamedov: Het heeft die legitimatie nodig om op gelijke voet te kunnen onderhandelen over strategische aangelegenheden. Het is ook handig voor de binnenlandse politiek, om de publieke steun in eigen land te behouden. Rusland streeft die status al na sinds de tweede termijn van president Boris Jeltsin. Het idee was toen dat Rusland een ‘pool’ zou worden in de multipolaire wereld: een van de staten die dominant is in zijn onmiddellijke omgeving.

En die erkenning kan alleen van het Westen komen?

Mamedov: Anti-amerikanisme is momenteel dé legitimatie van het Russische regime. Het Kremlin heeft vele jaren het beeld gecultiveerd dat Amerika onze grote vijand is – niet geheel ten onrechte. Poetin heeft altijd herhaald dat Amerika de sterkste economie ter wereld blijft. Dat kan het Kremlin nu in zijn voordeel gebruiken: zelfs onze Grote Vijand kan niet anders dan met ons te praten!

Heeft Poetin het beeld van Amerika als Grote Vijand nodig om zijn beleid goed te keuren?

Mamedov: Het idee dat Amerika de Grote Vijand is, is alomtegenwoordig in de Russische propaganda. Als dat element wegvalt, krijg je een enorme lacune. Toch denk ik dat het niet moeilijk zal zijn een nieuw vijandsbeeld te vinden. Kijk naar hoe de Russische propaganda de voorbije jaren over Oekraïne spreekt: dat gaat alle kanten uit. De ene keer is Oekraïne een willoos slachtoffer dat totaal gedomineerd wordt door de Verenigde Staten, de andere keer is het een land vol radicale nationalisten die een bedreiging vormen.

Hoe begrijpt u de Russische doelen in Oekraïne?

Mamedov: Rusland zal eisen dat het veroverde terrein min of meer bestendigd wordt. Het wil een soort fixatie van de grens, zelfs als Oekraïne die gebieden niet officieel als Russisch erkent. En Poetin zal ook aandringen op verkiezingen.

Waarom wil Rusland verkiezingen in Oekraïne?

Mamedov: Het is een manier om de Russische controle over de Oekraïense gebieden permanent te maken. Als Oekraïne verkiezingen organiseert, zal het dat enkel kunnen doen in dat deel van Oekraïne dat het controleert. Rusland kan vervolgens zeggen dat de nieuwe president alleen dat deel van de Oekraïners vertegenwoordigt. De facto zorgen verkiezingen ervoor dat de Russische controle over Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson geconsolideerd wordt.

Gelooft u dat deze onderhandelingen daadwerkelijk tot een doorbraak zullen leiden?

Mamedov: Dat zullen we snel genoeg zien. Als we geen substantiële doorbraak zien kort na de eerste ontmoeting tussen Trump en Poetin, vermoed ik dat het moeilijk wordt. De complicatie is dat Donald Trump een zeer persoonlijk belang heeft bij toenadering. Hij wil absoluut het imago vestigen van de man die alle problemen oplost. Hoe zal hij reageren als hij die rol niet krijgt?

Zegt u het maar.

Mamedov: Als het mislukt, zal Trump op zoek gaan naar een schuldige. Wie hij als schuldige aanwijst, zal afhangen van wie op dat moment voor hem het handigste is om te beschuldigen.

Is Poetin echt bereid om de oorlog te stoppen?

Mamedov: Ik denk dat hij de situatie aankijkt. De onderhandelingen verhinderen Rusland niet om door te gaan met de oorlog. Komt er iets interessants en werkbaars uit: zoveel te beter. Poetin heeft minder interesse om de oorlog te beëindigen dan Trump. Hij heeft de middelen om voort te doen. Trump kan de wapenleveringen aan Oekraïne stopzetten en heeft al toegezegd dat Oekraïne niet bij de NAVO mag.

Wat acht u mogelijk bij eventuele onderhandelingen?

Mamedov: Een staakt-het-vuren zou beide partijen goed uitkomen. Rusland kan het verkopen als een overwinning, en Trump als een persoonlijk succes. Je kunt het staakt-het-vuren bovendien gemakkelijk verbreken en de andere kant beschuldigen. Een definitief vredesakkoord vergt sowieso minstens een jaar tijd.

Knack sprak met Vitali Klytsjko, burgemeester van Kiev: ‘Een vredesakkoord zonder Oekraïne aan tafel is onmogelijk’ (video)

Met zijn toenadering probeert Trump Rusland los te weken van China. Denkt u dat Rusland daartoe bereid zal zijn?

Mamedov: Zelfs als Trump erin slaagt Poetin te overtuigen, betwijfel ik ten stelligste dat het kan. Rusland kan zijn focus op het Oosten niet zomaar terugrollen. Er zijn te veel economische projecten, en er is de Chinees-Russische poging om niet-westerse instellingen op te bouwen. Amerika kan China niet vervangen als handelspartner. Het is voor Rusland een slecht idee om de relatie met China nu te laten verzuren.