De Russische opposant Aleksej Navalny is in de gevangenis overleden. Dat heeft het nieuwsagentschap Interfax vrijdag gemeld, op basis van een mededeling van de penitentiaire dienst van het autonome district Jamalië. Europese en Amerikaanse leiders leggen de schuld voor het overlijden bij het Kremlin of bij Russisch president Poetin.
De 47-jarige Navalny zou zich slecht gevoeld hebben na een wandeling in zijn strafkolonie en vervolgens het bewustzijn hebben verloren. Het medisch personeel heeft nog tevergeefs geprobeerd hem te reanimeren, zo staat in de mededeling. De precieze oorzaak van het overlijden wordt onderzocht.
Navalny was een van de bekendste politieke tegenstanders van de Russische president Vladimir Poetin. Hij zat een celstraf van negentien jaar uit wegens ‘extremisme’. Hij werd opgesloten in een strafkolonie op 250 kilometer van Moskou, maar eind vorig jaar was hij overgeplaatst naar het strafkamp IK-3 in Charp, in de Arctische regio Jamalië. Poetin is op de hoogte gebracht van het overlijden, zo heeft zijn woordvoerder Dmitri Peskov meegedeeld.
Donderdag was de opposant via videolink te zien op een rechtszitting. Hij maakte grapjes en leek in relatief goede doen. Hij maakte, gelet op de omstandigheden, een ‘vrolijke, gezonde en montere’ indruk, volgens onafhankelijke Russische journalisten. De advocaten van Navalny hebben in het verleden herhaaldelijk aangekaart dat de gezondheidstoestand van de opposant verslechterde in de gevangenis. Ze hekelden dat hij niet de nodige behandeling kreeg. Tijdens rechtszittingen maakte hij wel altijd een levendige indruk.
Over de doodsoorzaak wenst de woordvoerder van de penitentiaire dienst geen verklaring af te leggen. ‘Het is aan het medisch personeel om dat uit te zoeken.’
Medewerkers van Navalny zeggen nog geen bevestiging te hebben van het overlijden. Een advocaat is momenteel op weg naar de gevangenis in Charp, zegt woordvoerster Kira Jarmysj op X.
(lees verder onder de preview)
Behandeling in Berlijn
Navalny was in augustus 2020 al eens ernstig ziek geworden na een vergiftiging, tijdens een vlucht van de Siberische stad Tomsk naar Moskou. Het incident wordt beschouwd als een aanval met het zenuwgas novitsjok. Navalny, die toen voorwaardelijk vrij was, werd voor behandeling overgebracht naar een ziekenhuis in Berlijn. Bij zijn terugkeer in Rusland, in januari 2021, werd de Kremlincriticus onmiddellijk opgepakt omdat hij zich tijdens zijn herstelperiode niet had gehouden aan de voorwaarden van zijn invrijheidsstelling.
Weduwe: ‘Bestraf Poetin en zijn kring’
Joelia Navalnaya, echtgenote van Navalny, heeft vrijdag op de Veiligheidsconferentie in München verrassend een toespraak gehouden naar aanleiding van de berichten over de dood van haar man.
Ze zegt dat ze nog geen bevestiging heeft gekregen van de dood van haar man. ‘Ik weet niet of we het vreselijke nieuws moeten geloven. Zoals u weet kunnen we Poetin en zijn regering al jaren niet geloven. Ze liegen voortdurend. Maar als het waar is, wil ik dat Poetin en zijn medewerkers, iedereen om hem heen, zijn regering, zijn vrienden, weten dat ze gestraft zullen worden voor wat ze het land, mijn familie en mijn man hebben aangedaan.’ ‘Dit regime, en Vladimir Poetin persoonlijk, moeten verantwoordelijk worden gehouden voor alle wreedheden die ze de afgelopen jaren in mijn land, in ons land Rusland, hebben begaan.’
‘Brutaal vermoord door het Kremlin’
Ook de internationale politieke leiders viseren de Russische president en zijn omgeving. Aleksej Navalny ‘is brutaal vermoord door het Kremlin’, stelt bijvoorbeeld de Letse president Edgars Rinkevics op X (ex-Twitter).
‘Wat ook je mening is over Aleksej Navalny als politicus, hij werd brutaal vermoord door het Kremlin. Dat is een feit en iets wat iedereen moet weten over de ware aard van het huidige regime in Rusland.’
(lees verder onder de preview)
Ook de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sikorski duidt de Russische president Vladimir Poetin aan als verantwoordelijke. ‘Deze man was schuldig aan het tarten van Vladimir Poetin. Hij werd in de gevangenis gestopt, waar hij in erbarmelijke omstandigheden verbleef. Vladimir Poetin is verantwoordelijk voor dit alles’, stelde Sikorski tegenover het Poolse persagentschap PAP.
Kasparov: ‘Langzaam en publiekelijk vermoord’
Volgens verschillende Russische dissidenten is Vladimir Poetin verantwoordelijk voor de dood van Aleksej Navalny. De Russische president heeft hem “langzaam en publiekelijk vermoord in de gevangenis”, zo klinkt het.
Oppositielid en gewezen schaakkampioen Garri Kasparov gaat in dezelfde richting van de Letse president. hij schrijft op X dat ‘Navalny is vermoord omdat hij Poetin en zijn maffia heeft ontmaskerd als oplichters en dieven’. Het lijdt voor hem geen twijfel dat de president een hand heeft in het overlijden. Kasparov verwijst daarbij naar de vergiftiging van Navalny met het zenuwgif novitsjok in augustus 2020. ‘Poetin is er niet in geslaagd om hem snel en in het geheim te laten vergiftigen en nu heeft hij hem langzaam en publiekelijk vermoord in de gevangenis.’
‘Het is een misdaad van het regime, dat is duidelijk’, reageert de burgerrechtenactivist Oleg Orlov voor het gerechtsgebouw in Moskou. ‘Dit is vreselijk nieuws, een tragedie voor ons allemaal.’
Orlov moest vrijdag zelf ook voor de rechtbank verschijnen wegens zijn kritiek op de oorlog in Oekraïne.
‘De dood van Aleksej Navaly is een moord, georganiseerd door Poetin’, zegt ook Dmitri Goedkov, gewezen parlementslid in de oppositie. ‘Zelfs als Aleksej een natuurlijke dood was gestorven, zou dit een gevolg zijn van de vergiftiging en vervolgens de marteling in de gevangenis’, stelt hij op sociaalnetwerksites.
Scholz: ‘Dit toont wat voor regime dit is’
De Duitse bondskanselier Olaf Scholz reageerde met afschuw op het overlijden van Navalny. ‘Maar we weten nu precies wat voor regime dit is’, zo zegt hij over het Kremlin.
Scholz reageerde tijdens een gezamenlijke persconferentie met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. De Duitse bondskanselier beschreef daarbij zijn ontmoeting met Navalny, die in 2020 in Duitsland herstelde van een gifaanval. Scholz sprak over de grote moed die Navalny toonde door terug te keren naar zijn land. ‘Die moed heeft hij nu waarschijnlijk met zijn leven betaald.’
Scholz betreurt dat iedereen die in Rusland kritiek uit of opkomt voor democratie, moeten vrezen voor zijn veiligheid en leven. Het toont volgens hem aan hoe Rusland is veranderd. ‘Dit is geen democratie meer.’
Zelensky vond dat de Russische president Vladimir Poetin ‘verantwoordelijk moet worden gehouden voor zijn misdaden’. ‘Het is voor mij duidelijk dat Alexei Navalny werd vermoord, net als duizenden anderen die werden doodgemarteld omwille van één persoon, Poetin’, aldus Zelensky. ‘Het maakt hem niet uit wie er sterft, zolang hij maar zijn positie behoudt.’
De Franse president Emmanuel Macron gaf, via X, uiting aan zijn ‘woede en verontwaardiging’ over de dood van Navalny.
‘In het Rusland van vandaag worden vrije geesten naar de goelag gestuurd en ter dood veroordeeld’, zo reageert Macron. De Franse president eert Navalny ook voor zijn moed en engagement. ‘Mijn gedachten gaan uit naar zijn familie, zijn naasten en naar het Russische volk’.
Justin Trudeau: ‘Poetin een monster’
‘Dit is een tragedie die de hele wereld eraan herinnert dat Poetin een monster is’, zei de Canadese Premier Justin Trudeau in een verklaring op de publieke omroep CBC. Trudeau stelde dat de dood van Navalny ‘echt laat zien tot hoever Poetin iedereen zal onderdrukken die vecht voor de vrijheid van het Russische volk’. Op X, het voormalige Twitter, voegde de Canadese premier lof voor Navalny toe. ‘Hij was een onwrikbare voorvechter van de Russische democratie en vrijheid. Zijn moed was ongeëvenaard’. In datzelfde bericht verduidelijkte hij ‘dat hij (Navalny, red.) nooit gevangen had mogen mogen worden. Laat dit een belangrijke herinnering zijn dat we de democratie overal moeten blijven bevorderen, beschermen en verdedigen’. De premier zal zich ‘blijven inzetten om Poetin verantwoordelijk te houden voor zijn daden’.
Stoltenberg vraagt opheldering
NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg heeft er bij de regering in Moskou op aangedrongen om de dood van opposant Aleksej Navalny op te helderen. ‘Rusland moet alle ernstige vragen over de oorzaken van zijn dood beantwoorden’, aldus Stoltenberg.
Stoltenberg noemde Navalny ‘een sterke stem voor de vrijheid en democratie’ en herinnerde eraan dat de NAVO al lange tijd opriep om hem vrij te laten. De NAVO-topman wilde geen verband te leggen met de komende Russische presidentsverkiezingen, maar merkte op dat Rusland ‘al vele jaren een steeds autoritairdere macht’ wordt. Juist daarom moet Rusland alle vragen beantwoorden die nu worden gesteld, vindt hij. ‘Ik ben diep bedroefd en zeer bezorgd’.
De Croo: bewijst waarom we Oekraïne ondersteunen
Voor premier Alexander De Croo bewijst de dood van Aleksej Navalny waarom België Oekraïne zal blijven steunen. Dat zegt hij op X, het voormalige Twitter, in een reactie op het nieuws dat de Russische activist vrijdag in gevangenschap overleden is.
‘Aleksej Navalny was een voorvechter van democratie en mensenrechten. Zijn tragische dood onderstreept opnieuw waarom we #Oekraïne zullen blijven steunen. Rusland zal niet zegevieren in Oekraïne’.
Charles Michel: ‘Enkel Russisch regime verantwoordelijk’
‘De Europese Unie houdt enkel het Russische regime verantwoordelijk voor de tragische dood’ van Navalny. Dat zegt Europese Raadsvoorzitter Charles Michel op X in een reactie.
‘Aleksej Navalny vocht voor de waarden van vrijheid en democratie. Voor zijn idealen deed hij de ultieme opoffering’, aldus Michel. De Europese president betuigt zijn medeleven met de familie van Navalny en ‘met zij die wereldwijd in de donkerste omstandigheden voor democratie vechten’. ‘Strijders sterven, maar de strijd voor vrijheid eindigt nooit’, aldus nog Michel.
In haar reactie haalt Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zwaar uit naar de Russische president Vladimir Poetin. ‘Er is niets dat Poetin meer vreest dan tegenkanting van zijn eigen volk’, liet ze weten. De dood van Navalny is volgens haar ‘een akelige herinnering aan waar Poetin en zijn regime om draaien’. ‘Laten we ons verenigen in onze strijd om de vrijheid en de veiligheid te vrijwaren van zij die de moed hebben op te staan tegen autocraten’, besluit Von der Leyen.
Europees Parlementsvoorzitter Roberta Metsola eert met Navalny dan weer ‘een strijder wiens moed nog generaties lang zal blijven klinken’. ‘Rusland nam hem zijn vrijheid en zijn leven af, maar niet zijn waardigheid. Zijn strijd voor democratie blijft leven.’
VS-president Biden: ‘Poetin verantwoordelijk’
Rusland is verantwoordelijk voor de situatie die tot de dood van Navalny heeft geleid, zo reageerde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. De dood van Navalny benadrukt volgens Blinken ‘de zwakte en de corruptie’ van het systeem van de Russische president Poetin.
Bij de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris klonk dezelfde kritiek. Ze noemde Navalny’s dood een nieuw teken van de brutaliteit van Poetin. ‘Het verhaal dat ze vertellen doet er weinig toe. Laat ons duidelijk zijn: Rusland is verantwoordelijk’, zei Harris, die het overlijden van de Russische opposant als verschrikkelijk nieuws omschreef. En laatst gaf president Joe Biden zelf commentaar. Er is geen twijfel, zei hij: ‘Poetin is verantwoordelijk voor de dood van Navalny. Wat met Navalny gebeurde, is nog meer bewijs van de brutaliteit van Poetin.’
Kremlin: ‘Kritiek onaanvaardbaar’
Het Kremlin noemde de westerse kritiek en beschuldigingen na de dood van Navalny ‘volstrekt onaanvaardbaar’.
‘Er is geen enkele informatie over de doodsoorzaak en toch volgt de ene verklaring na de andere (…). We achten dergelijke verklaringen volstrekt onaanvaardbaar’, zei Dmitri Peskov, de woordvoerder van Vladimir Poetin, volgens de Russische persbureaus.