Ruslandkenner Mark Galeotti: ‘Poetin wil dat ook wij de pijn voelen’

Steeds vaker waarschuwen westerse inlichtingendiensten voor Russische spionage- en sabotageacties. Volgens Ruslandkenner Mark Galeotti gebruikt Russisch president Vladimir Poetin ongemak als wapen.

‘Volgens Poetin verkeert Rusland niet in oorlog met Oekraïne maar met het hele Westen’, zegt Mark Galeotti, historicus gespecialiseerd in de Russische militaire doctrine. ‘Zonder steun van de Verenigde Staten en de Europese Unie, zo meent Poetin, zou Oekraïne de strijd tegen Rusland al lang verloren hebben. Die overtuiging rechtvaardigt logischerwijs geweld en sabotage, en dan vooral op Europees grondgebied. Tegenover de Verenigde Staten blijft Rusland een stuk voorzichtiger.’

Wat hoopt Rusland met zulke sabotageacties te bereiken?

Mark Galeotti: Poetin wil met zulke acties duidelijk maken dat de Europese steun aan Oekraïne niet zonder gevolgen blijft. Moskou ziet een zelfgenoegzaam Europa: terwijl Oekraïense soldaten op het slagveld sneuvelen, schrijven wij om de zoveel maanden comfortabel een cheque aan Kiev uit. Poetin wil dat ook wij de pijn voelen, en daartoe zijn sabotageacties een uitgelezen instrument. Nu lijken afzonderlijke sabotageacties in verscheidene landen op het eerste gezicht triviaal, maar dat zijn ze alles bij elkaar genomen helemaal niet. Het gaat Poetin er namelijk om een klimaat te creëren waarin wij Europeanen het gevoel krijgen dat dit ook onze oorlog is. Ongemak en angst als wapen, zo ziet Poetin het. De Russische president wil onder onze huid kruipen. Daarom is de dreiging van zulke sabotageacties wel degelijk reëel. Als de steun van het Westen aan Oekraïne daardoor zou afnemen, krijgt Poetin zijn zin.

Aanslagen, een angstcultuur creëren: moeten we dan niet spreken van terrorisme?

Galeotti: Zo zouden we het inderdaad moeten bestempelen. Het belangrijke ­verschil is dat Rusland de sabotageacties natuurlijk nooit zal opeisen, wat terreurorganisaties wel doen. Poetin wil dat we beseffen dat Rusland achter zulke ­sabotageacties zit, maar zonder dat het Westen dat kan hardmaken. Het moet allemaal net ontkenbaar genoeg zijn. Daarom komt het Rusland ook zo goed uit om kleine criminelen in te huren die pakweg een winkelcentrum in lichterlaaie kunnen zetten. Als ze tegen de lamp lopen, is het erg moeilijk om te bewijzen dat Rusland ze heeft aangestuurd. En als we het toch kunnen, dan zal ook dat niet leiden tot een regelrechte confrontatie tussen het Westen en Rusland.

Ook tijdens de Koude Oorlog behoorde sabotage al tot het receptenboek.

Galeotti: Inderdaad, maar de verschillen tussen toen en nu zijn groot. De Sovjet-Unie was best tevreden met de status quo tijdens de Koude Oorlog en stelde zich erg voorzichtig op tegenover het Westen. Moskou ging toen wel achter verraders in het Westen aan, maar daar bleef het toch min of meer bij. Poetin daarentegen is radicaal revisionistisch en is er net op uit om te provoceren en zo de status quo te doorbreken. Er zijn heel geloofwaardige aanwijzingen dat Rusland de kopman van wapenproducent Rheinmetall heeft proberen te vermoorden. Dat zouden de Sovjets nooit gedurfd hebben.

Europa wil achter de verantwoordelijken van de sabotageacties aangaan. Een goed idee?

Galeotti: Sancties dienen intussen vooral om de eigen bevolking gerust te stellen en het gemoed te sussen. Een kleine drie jaar na het begin van de Russische inval in Oekraïne heeft Europa al zo veel diplomaten uitgewezen, tegoeden bevroren en visumsancties getroffen. Ik denk dus niet dat Rusland van die maatregel onder de indruk zal zijn.

Wat moet het Westen dan wel doen?

Galeotti: Door onder meer de Irish Republican Army (IRA), de Rote Armee Fraktion (RAF) of de Baskische afscheidingsbeweging (ETA) hebben we op dit continent ervaring genoeg met terroristische groeperingen met politieke doeleinden. Wat Rusland nu doet, vraagt om een soortgelijke aanpak. We moeten de rekruten opsporen, de banden tussen criminele bendes en Rusland doorknippen én Oekraïne blijven steunen. En natuurlijk moeten we begrijpen dat dit een dreiging op de lange termijn is. Er zullen nog aanvallen volgen, maar die mogen onze overtuiging en vastberadenheid niet verzwakken. Pas als Moskou inziet dat die spionage- en sabotageacties niets uithalen, zal het ermee ophouden.

Zijn we daar voldoende tegen gewapend?

Galeotti: Helaas niet. We staren ons soms wat blind op de NAVO-regel dat de bondgenoten minimaal twee procent van hun bruto binnenlands product moeten uitgeven aan defensie. Nu oorlog net zoveel over hacken, sabotage, ondermijning, spionage en nepnieuws gaat als over gevechtsvliegtuigen, artillerie en tanks, zou het Westen ook een minimumbedrag moeten vastleggen voor ‘hybride verdediging’: politiediensten, contraspionagediensten, cyberveiligheid, enzovoort. Het is onthutsend om te moeten vaststellen hoe weinig sommige landen soms nog in hun inlichtingendiensten investeren. Onder meer het Verenigd Koninkrijk en Roemenië doen het op dat vlak erg goed. België is helaas weer een van de slechtste leerlingen van de klas, en dat terwijl spionage er schering en inslag is.