Ruslandkenner Hubert Smeets: ‘Er zou een zuivering gaande zijn in de hoge rangen van Moskou’

‘Na acht weken oorlog kunnen we zeggen dat het Russische leger niet echt indrukwekkend is’, zegt Ruslandkenner Hubert Smeets.

In het Westen worden Russische oligarchen geviseerd en afgelopen week werd Poetins Oekraïense vazal Viktor Medvetsjoek aangehouden. Maar ligt de Russische president daar wel wakker van? ‘Medvetsjoek was de laatste jaren een van de leiders van het pro-Russische oppositieblok Voor het Leven’, zegt de Nederlandse journalist en Ruslandkenner Hubert Smeets. ‘Hij heeft nauwe banden met Moskou en met Poetin, die de peetvader is van zijn jongste dochter. Maar het is niet omdat Poetin een persoonlijke relatie met de man heeft, dat zijn arrestatie hem ook raakt. Dat hij loyaliteit eist van zijn medestanders, weten we. De vraag is of dat ook wederzijds is.’

Waarom was zijn arrestatie dan zo’n goede zet?

Hubert Smeets: Belangrijk is dat de regering van Oekraïne meteen heeft gezegd dat ze hem voor Oekraïense krijgsgevangenen wil inruilen. Dat is bijzonder sluw, want Medvetsjoek wil waarschijnlijk helemaal niet naar Rusland. Uiteindelijk is hij een van de mensen die de situatie in Oekraïne volledig verkeerd hebben ingeschat en de Russen hebben verteld dat ze onder de Oekraïense bevolking veel medestanders zouden vinden. Keert hij nu naar Rusland terug, dan is de kans groot dat hij gearresteerd wordt. Tegelijkertijd is hij van geen enkele waarde meer voor de Russen en laat Poetin hem misschien wel in een Oekraïense cel creperen. Door zijn arrestatie laten de Oekraïense leiders Medvetsjoeks medestanders dus ook zien hoe het Kremlin met hen omgaat als het spannend wordt.

Heeft de aanhouding van Medvetsjoek meer impact dan de eerdere acties van het Westen?

Smeets: Door de tegoeden van de Russische oligarchen te bevriezen, is er een inkomensbron van de Russische economie aan banden gelegd en heeft het Westen het signaal gegeven dat het niet alleen de man met de vinger aan de trekker viseert. Maar de getroffen oligarchen hebben zich niet verenigd om kritiek te geven op de oorlog en zijn geen politieke factor geworden, zoals het Westen had gehoopt.

Ondertussen is de Europese Unie al aan haar vijfde sanctieronde toe. Hebben de vier vorige pakketten niet gewerkt?

Smeets: Poetin bleek veel minder gevoelig voor sancties te zijn dan de sanctiestrategen dachten. Toch is het nog te vroeg om te concluderen dat het allemaal voor niets is geweest. Economische sancties hebben tijd nodig voor ze beginnen te werken. Nu al moeten tal van Russische autofabrieken hun productie afschalen of zelfs stopzetten omdat ze niet meer van de nodige onderdelen voorzien worden. De vliegtuigindustrie ligt dan weer plat omdat de vliegtuigen niet meer worden onderhouden.

CIA-baas William Burns zei vorige week dat de kans reëel is dat Poetin naar kernwapens zal grijpen wanneer hij met tegenslagen wordt geconfronteerd.

Smeets: De mogelijkheid om kernwapens te gebruiken maakt sinds jaar en dag deel uit van de Russische militaire strategie. Het gaat daarbij niet om strategische kernwapens die de hele wereld kunnen vernietigen, maar om tactische kernwapens die op kleinere schaal werken. Het is niet uitgesloten dat er op een bepaald moment kernwapens worden ingezet. Maar ter geruststelling: na acht weken oorlog kunnen we toch wel zeggen dat het Russische leger niet echt indrukwekkend is. Bovendien is het gebruik van kernwapens in Rusland aan een driedubbele sleutel gebonden. De beslissing om zulke wapens in te zetten ligt niet alleen in handen van Poetin, maar ook in die van de stafchef van het leger Valeri Gerasimov en minister van Defensie Sergej Sjojgoe. Alleen is het een raadsel waar die twee zijn. De voorbije vijf weken is geen van beiden nog in het openbaar verschenen. Het gerucht gaat dat er in Moskou een zuivering gaande is van hoge officieren die gefaald hebben in de aanloop naar de militaire operatie.

Is dat goed nieuws voor het Westen?

Smeets: Als de club mensen rond Poetin uit elkaar valt, wordt de slagkracht van het Kremlin kleiner. Ik betwijfel of er meteen vervangers zullen klaarstaan. Al weet je natuurlijk nooit. Een kat in het nauw maakt soms gekke sprongen.