‘Rusland wint een beetje, maar verliest veel meer’

Rusland lijkt hard op weg om Oekraïne weer deels binnen de invloedssfeer te krijgen. Maar kijk je verder, dan doemt er een ander beeld op. Namelijk van een Rusland dat minder vat heeft op ex-Sovjetstaten als Armenië die lang gedwee luisterden. Dat schrijft Robbert de Witt (EW).

Als je je te veel richt op wat aan het front gebeurt, dan mis je wat op hetzelfde moment ver daarvandaan allemaal aan het schuiven is. In Oekraïne lijkt Rusland aan de winnende hand en op weg om Oekraïne weer (deels) binnen de Russische invloedssfeer te krijgen. Maar kijk je wat verder, dan doemt er een heel ander beeld op.

Namelijk van een Rusland dat steeds minder vat heeft op landen die lang gedwee luisterden. Oekraïne, Moldavië, Georgië: al deze ex-Sovjetstaten kozen de afgelopen jaren voor het Westen, ten koste van hun historische relatie met Moskou.

Terugkerend bloedig geweld in Armenië

Meest recente – en minst opgemerkte – voorbeeld is Armenië, de voormalige Sovjetrepubliek op de Kaukasus. Een beetje buiten het gezichtsveld van de meeste Europeanen, de overzijde van de Zwarte Zee is ook wel erg ver weg. De afgelopen dertig jaar vertrouwde het land op de Russen. Meer uit noodzaak dan uit liefde. Want er was geen ander land dat het kleine Armenië (het bergland is ongeveer zo groot als België, maar er wonen amper 3 miljoen mensen) wilde beschermen.

De Armeniërs hebben namelijk de pech dat hun land zich op een ongelukkige plek bevindt. Het christelijke land – de eerste natie zelfs waar het christendom de officiële religie was – is vrijwel geheel omringd door moslimlanden: Turkije, Azerbeidzjan en Iran. Alleen met Georgië deelt Armenië een christelijk karakter. Met buurlanden Iran en Georgië zijn de verhoudingen okay, maar met Turkije en Azerbeidzjan niet.

Armenië en Azerbeidzjan waren allebei republieken binnen de Sovjet-Unie. Sinds de implosie van de Sovjet-Unie begin jaren negentig voerden beide landen verschillende keren oorlog, vanwege oude grensdisputen.

Armenië kon rekenen op Russen

Vooral de enclave Nagorno-Karabach was inzet van terugkerend bloedig geweld. In het gebied woonden voornamelijk etnische Armeniërs, maar het gebied ligt midden in Azerbeidzjan. Dat is vragen om problemen, want Azerbeidzjan wilde het graag inlijven.

Maar terwijl Azerbeidzjan werd gesteund door het islamitische Turkije, wist Armenië zich verzekerd van de steun van Moskou. Steeds wisten de Russen te voorkomen dat Azerbeidzjan het militaire overwicht gebruikte om de Arme­niërs ­definitief uit de enclave te verjagen. Bij de voorlaatste schermutselingen, kort voor de coronapandemie, stuurde het Kremlin tweeduizend militairen om de fragiele vrede te bewaken.

Maar vervolgens liet Vladimir Poetin zijn oog vallen op Oekraïne, en waren alle militaire middelen nodig om die voormalige Sovjet-republiek binnen de invloedssfeer te houden.

Afgelopen september veroverden de Azeri’s Nagorno-Karabach in een dag, honderdduizend Armeniërs vluchtten weg – een schaamteloos landjepik waarvoor ten onrechte weinig aandacht was, omdat iedereen kort erna zo druk was met verontwaardigd zijn over Israël en de Palestijnen. Poetin deed niets om de Armeniërs te helpen. En dat was het teken voor Armenië om zich definitief af te wenden van Moskou.

Partnerschap met Rusland: ‘Strategische vergissing’

Armenië koopt nu wapens van Frankrijk en India, waar het voorheen vertrouwde op Russische wapens. Het heeft militaire oefeningen gehouden met de Verenigde Staten.

Het land kiest voorzichtig de kant van Oekraïne, en niet automatisch meer die van Rusland omdat het Moskou nodig had om de Azeri van zich af te houden. Onlangs zei de Armeense minister van Buitenlandse Zaken Ararat Mirzoyan dat zijn land overweegt het lidmaatschap van de Europese Unie aan te vragen. En premier Nikol Pashinyan liet weten dat Armenië zijn lidmaatschap van de CSTO – een losse militaire tegenhanger van de NAVO, onder strenge leiding van Rusland – tijdelijk ‘bevriest’.

Het hoofd van de Armeense Nationale Veiligheidsraad verklaarde dat het partnerschap met Rusland een ‘strategische vergissing’ was. Au, zullen ze in Moskou hebben gedacht.

Rusland verliest vazalstaten

Zoals gezegd blijven deze ontwikkelingen grotendeels onopgemerkt in Europa. Terwijl het om een grote geopolitieke verschuiving gaat. Moskou verliest steeds meer vazalstaten. Omdat burgers de grillen van het Kremlin niet meer pruimen en omdat Rusland helemaal geen bescherming meer kan bieden.

Juist doordat steeds vaker wordt getwijfeld aan het nut en de kracht van vrije, democratische landen, zouden westerse landen zich meer moeten bekommeren om landen als Armenië. Laten we die vallen, dan hebben we inderdaad weinig om ons over op de borst te kloppen.