Met zijn oorlog tegen Oekraïne brengt Poetin Peking wel in een lastig parket, zegt Tanguy Struye, professor internationale politieke wetenschappen aan de UCLouvain.
Wat zijn vandaag de banden tussen Rusland en China?
Tanguy Struye: Rusland en China hebben op de korte termijn, en mogelijk ook op de middellange termijn, hetzelfde belang, namelijk de westerse wereld zo veel mogelijk verzwakken. Dat is niet alleen een veiligheidskwestie, het gaat hen ook om de waarden die wij verdedigen: de democratie, de mensenrechten… Sinds een aantal jaren hebben die twee landen innige banden gesmeed, in het gezamenlijke streven het westerse model te verzwakken en de autoritaire logica van de Chinezen en de Russen te promoten. We zien tussen China en Rusland steeds meer militaire en economische samenwerking, alsook op het vlak van informatie en communicatie. En dus zullen de Chinezen Rusland uiteraard niet officieel veroordelen.
Toch wordt de situatie voor de Chinezen door deze oorlog wel ingewikkelder, want ze bevinden zich zelf ook in een problematische situatie tegenover Taiwan. De erkenning door Rusland van de pro-Russische regio’s Donetsk en Loegansk in Oekraïne als onafhankelijke republieken, is voor China best vervelend. Als Taiwan morgen zijn onafhankelijkheid uitroept, en wij, de Europeanen en Amerikanen, die zouden erkennen, wordt het voor de Chinezen uiteraard heel erg lastig om het Westen daarvoor te veroordelen, terwijl ze dat met de Russen nooit hebben gedaan. Voor China is dit dus een moeilijke balanceeract, hoewel het duidelijk is dat China Rusland steunt. Gisteren nog weigerde de woordvoerder van het Chinese departement voor Buitenlandse Zaken het woord oorlog in de mond te nemen. En de Chinese propaganda verdedigt de stelling dat zelfs als er wel degelijk een oorlog gaande is, die de schuld is van het Westen en helemaal niet van Rusland.
Wat zijn de langetermijngevolgen van dit partnerschap?
Struye: Men moet goed beseffen dat deze twee landen heel nauw samenwerken. Ze groeien steeds meer naar elkaar toe. Na de invasie van Oekraïne zal het Westen nog meer afstand nemen van Rusland, wat Rusland nog meer in de armen van China zal drijven. Vergeet ook niet de gezamenlijke verklaringen begin februari van China en Rusland, waarin ze heel scherp uithaalden naar de westerse wereld. Daarbij komt nog dat het de Chinezen goed uitkomt dat de Amerikanen nu de aandacht moeten verleggen naar Europa. Hoewel de Amerikanen tot dusver geen duizenden manschappen naar het Europese continent hebben gestuurd en volhouden dat ze niet militair tussenbeide zullen komen in Oekraïne. Het Chinese rekensommetje dreigt dus niet het verhoopte resultaat op te leveren, want in de VS is er geen enkel animo om meer militair in Europa in te grijpen.
Elke interventie van de VS of de NAVO is volgens u dus volledig uitgesloten?
Struye: In het huidige scenario, waarin het conflict tot Oekraïne beperkt blijft, zal het artikel 5 van het NAVO-verdrag (het sleutelartikel van het verdrag, waarin elke lidstaat verplicht wordt om een aanval op één lidstaat te beschouwen als een aanval op alle lidstaten, nvdr.) uiteraard niet in werking worden gesteld. Maar Rusland dreigt ook de Balkan te destabiliseren, onder meer via Bosnië en Servië. En Rusland zal ook elders nog voor stoorzender spelen, in regio’s die Europa niet controleert omdat ze geen lid van de NAVO of de Europese Unie zijn. Maar zeker is dat er bij de westerse landen geen enkele wil is om in te grijpen in Oekraïne, en dat ze alles uit de kast zullen halen om te voorkomen dat artikel 5 wordt ingeschakeld.
Heeft de Russische invasie u verrast?
Struye: Helemaal niet. Sinds december 2021 en de eisen die de Russen toen op tafel hebben gelegd, zag je dat we in een oorlogslogica waren aanbeland, want die eisen waren volstrekt inacceptabel: ze betroffen niet alleen Oekraïne, maar ook de aanwezigheid van strijdkrachten in Oost-Europa, in de NAVO et cetera. Dat waren problematische eisen, want totaal niet realistisch. Los daarvan, als je met 200.000 manschappen een land omsingelt, doe je dat niet om een potje te kaarten. Vanuit militair en veiligheidsoogpunt was de kans heel erg klein dat Rusland die soldaten niet zou inzetten. De waarschuwingssignalen waren dus goed zichtbaar, zeker sinds december. We zagen ook de verschuivingen in het discours en de communicatie. Dat alles maakte een oorlog heel waarschijnlijk.
Ondanks alle diplomatieke gesprekken van de laatste weken?
Struye: Er is natuurlijk veel wat we niet weten, want er waren weliswaar veel diplomatieke contacten, maar over de inhoud van die gesprekken is vooralsnog weinig bekend. Op een dag zullen we daar kennis van nemen, maar van buitenaf bekeken had je op geen enkel moment de indruk dat de Russen wilden onderhandelen.
Oorlog in Oekraïne: alles wat u moet weten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
