Afgelopen weekend vond er in de Duitse deelstaat Thüringen het zoveelste neo-naziconcert plaats. Steeds meer extreemrechtse sympathisanten trekken naar de Vrijstaat, terwijl de jonge mensen er wegtrekken. De populistische en extreemrechtse partijen, zoals de AfD en Thügida, zijn er in ieder geval diep verankerd.
Het kleine dorpje Themar in de Duitse deelstaat Thüringen was afgelopen zaterdag de setting voor het neonaziconcert ‘Rock gegen Überfremdung’ (Rock tegen Buitenlandse Overheersing; nvdr). Waar het concert vorig jaar nog maar 500 neonazi’s op de been bracht, werd het dit jaar een veel groter evenement met 6000 bezoekers. De politie zette 1000 agenten in om de vrede te bewaren. En dat allemaal in een dorp dat zelf maar rond de 3000 inwoners telt.
Hitlergroeten en Waffen SS
Het concert is het tweede in een reeks van drie neonaziconcerten met veelzeggende namen, die deze zomer in deelstaat Thüringen gehouden worden. Het eerste concert, Rock für Deutschland, jaarlijks georganiseerd door nationalistische partij NPD, was op 1 juli de aftrap van de extreemrechtse concertenreeks. Het derde concert, ‘Rock für Identität’, staat voor 29 juli gepland, net als ‘Rock gegen Überfremding’, in Themar. Die twee laatsten maken zo van Themar de place to be voor neonazi’s deze zomer.
Op het programma stonden extreemrechtse rockgroepen zoals Stahlgewitter, Die Lunikoff Verschwörung en Sleipnir. Om een idee te geven: een populaire song van Stahlgewitter draagt de titel ‘Ruhm und Ehre der Waffen SS’. Op de sprekerslijst staan enkele bekende neonazi’s: de vroegere NPD-voorzitter Günter Deckert, Die Rechte-activist Sascha Krolzig en David Köckert, aanhanger van Thügida, de afdeling van Pegida in Thüringen. Die sprekerslijst is opvallend lang voor een concert; dat was nodig om het evenement als een politieke bijeenkomst te kunnen laten doorgaan.
Een traditionele politieke bijeenkomst was het alleszins niet. Getuigenissen op sociale media tonen openlijke uitingen van nazistische sympathieën: een video op Twitter laat bijvoorbeeld zien hoe bezoekers enthousiast en herhaaldelijk de Hitlergroet brengen. De zanger van de band Blutzeugen zou meermaals ‘Sieg Heil’ geroepen hebben. De politie stond erbij en keek ernaar. Uiteindelijk werden doorheen de avond 43 processen verbaal opgesteld, onder andere wegens het gebruik van verboden symbolen, slagen en verwondingen en smaad aan de politie.
Gestern Nacht #Themar: #RechtsRock mit 6000 #Nazis: #Hitlergrüsse etc. @Polizei_Thuer griff nicht ein. Video via https://t.co/qGu0JdKBSP pic.twitter.com/Qe9mv4qBrv
— (((KatharinaKönig))) (@KatharinaKoenig) 16 juli 2017
Politieke betrokkenheid
De officiële organisator van het evenement is NPD-politicus Tommy Frenck: in Thüringen een bekende neonazi die verder ook bij Thügida actief is. Hij doet al langer zijn best om de regio als extreemrechtse trekpleister op de kaart te zetten: naast zijn politieke activiteiten is de man uitbater van restaurant Goldener Löwe in klein dorpje naast Themar, intussen een bekende ontmoetingsplaats voor neonazi’s.
Via zijn internetwinkel Druck18.de verkoopt hij bovendien kleding met extreemrechtse opdrukken. Dingen in de stijl van ‘I <3 HTLR'. Die zouden niet illegaal zijn omdat HTLR hier staat voor 'Heimat, Tradition, Loyalität en Respekt'. Niet voor Hitler dus. Want dat was natuurlijk wel tegen de wet was geweest in Duitsland.
Maar niet enkel de NPD-politici maken hun handen vuil aan het neonazistische evenement. Het terrein waarop het concert doorging werd ter beschikking gesteld door Bodo Dressel, burgemeester van buurdorp Grimmelhausen en tot voor kort lid van het rechtse Alternative für Deutschland (AfD). Die is intussen wel uit de partij gestapt, maar bood zijn terrein aan toen hij dat nog niet (formeel) gedaan had.
Dat Dressel zijn terrein openstelde voor het evenement was voor Steffi Brönner, vice-voorzitter van het AfD in Thüringen, genoeg aanleiding om uit de partij te stappen. Ze verwijt het AfD extreemrechts gedachtengoed salonfähig te maken. Zo zouden volgens haar binnen de partij centrale functies bekleed worden door mensen die zich in het verleden met erg extreemrechtse mensen en organisaties hebben ingelaten.
Daarmee komt de partij Alternative für Deutschland opnieuw in het nieuws naar aanleiding van een link met uiterst rechts en zelfs neonazistisch gedachtengoed. Dat gebeurde ook al begin dit jaar toen Björn Höcke, een boegbeeld van de meest rechtse fractie binnen AfD, in een speech het volgende zei over het Holocaust-monument bij de Berliner Tor in Berlijn: ‘Wij Duitsen zijn het enige volk in de wereld dat een monument van schande in het hart van zijn hoofdstad neergepoot heeft.’ Daarmee leek hij voor velen de Holocaust te willen vergoelijken.
AfD-voorzitster Frauke Petry wou Höcke daarop de partij uitzetten, maar moest op dat moment zelf afrekenen met kritiek van de huidige twee lijsttrekkers voor de Bondsdagverkiezingen Alexander Gauland en Alice Weidel. Die verwijten Petry dat ze de partij te veel uit de politieke marge wil halen, de zogenaamde dediabolisering. Ze beseft dat dat nodig is om verkiezingen te winnen, maar interne tegenstellingen blijven voor problemen zorgen.
Thüringen als extreemrechts bastion
Deelstaat Thüringen lijkt al langer te evolueren naar een belangrijk extreemrechts bastion. In 2014 al verloor de CDU van Bondskanselier Angela Merkel er bij de deelstaatverkiezingen na 24 jaar regering de macht omdat AfD er met te veel stemmen ging lopen. Dat is geen toeval. Hoge werkloosheid drijft jonge mensen weg uit de regio. De vergrijzing stijgt -al biedt immigratie vanuit het buitenland deels een tegenwicht. Terwijl de staat leegloopt, kelderen ook de huurprijzen. Die worden dan weer aantrekkelijk voor groepen mensen die zich ver van alle gefronste wenkbrauwen willen groeperen onder de vlag van hun radicale ideologie.
Die hang naar rechts is overigens niet nieuw en past binnen het traditioneel rechtser sentiment in de oostelijke of ‘nieuwe’ deelstaten van Duitsland. Redenen voor die rechtse traditie in Oost-Duitsland zijn zowel socio-economisch als historisch-cultureel. Aan de ene kant kregen de oostelijke deelstaten vanaf de jaren negentig te kampen met hoge werkloosheid, die jonge mensen met weinig perspectief achterliet.
‘Aan de andere kant heeft het DDR-regime duidelijke sporen nagelaten in de hoofden van de Oost-Duitse bevolking. Zowel de autoritaire structuren van de DDR als het gebrek aan contact met andere culturen en etnische groepen, hebben de Oost-Duitse bevolking gevoelig gemaakt voor rechts-populistische retoriek. Die gevoeligheid is altijd blijven smeulen in de regio, en wordt sinds de vluchtelingencrisis opnieuw hevig aangewakkerd’, zegt Duitsland-expert Dirk Rochtus.
Weinig tegenstand
De burgemeester van Themar, Hubert Böse, is er niet mee gediend dat het concert op grondgebied van zijn gemeente doorgaat, maar kan het ook niet verhinderen. Dat is het gevolg van het in Duitsland heilige Versammlungsgesetz of de wet die burgers de vrijheid geeft om zich te verzamelen, zoals tijdens een betoging. Aangezien het concert van zaterdag was aangevraagd als een politieke bijeenkomst, en die ook was goedgekeurd, kan er niks tegen gedaan worden.
Het feit dat het verbieden van een bijeenkomst in Duitsland, en dan vooral in het oosten, taboe is, heeft zijn wortels in de geschiedenis van de regio: in de DDR voerde de overheid zo’n strenge controle uit over de handel en wandel van haar burgers. Vaak wordt vergeten dat dit ook in de BRD het geval was. Die vrijheid van verzameling is – als tegenreactie – bijna onaantastbaar geworden.
Via officiële weg kon in Themar er dus niets gedaan worden, maar ook van tegenprotest, wat wel toegelaten is, was er in verhouding maar weinig sprake. Ongeveer 300 mensen kwamen hun ongenoegen uiten. Een schrale opkomst in vergelijking met de 6000 rechtsextremisten die aanwezig waren. Dat gebrek aan krachtige weerstand wordt ook genoemd als een van de redenen dat de regio wordt uitgekozen voor dit soort evenementen.
Er wordt gevreesd dat Zuid-Thüringen op die manier de go-to regio wordt voor evenementen met een uitgesproken extreemrechtse inslag. Wat nu trouwens al deels het geval is: volgens het deelstaatministerie van Binnenlandse Zaken in Thüringen ging in 2016 een vijfde van alle extreemrechtse concerten in Duitsland in de deelstaat door.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
