Republikeins debat in teken van afwezige Trump: kandidaten wachten op blikseminslag

Als Donald Trump, zoals eerder bevestigd, woensdagnacht inderdaad niet opdaagt voor het debat tussen Republikeinse presidentskandidaten, dreigen de resterende kandidaten te vervallen in een schaduwgevecht. Daaruit zal blijken wie de tweede Republikein in de pikorde wordt, na de afwezige koploper.

Het charmeoffensief van Fox News, de zender die het debat uitzendt, en van het Republikeinse partijapparaat, hebben ogenschijnlijk niets opgeleverd. Zondag bevestigde Trump dat hij aan geen van de Republikeinse kandidatendebatten zal deelnemen. Zijn officiële reden is dat hij zover voorligt in de peilingen, dat het waanzin zou zijn om zich bloot te stellen aan kritiek van een andere presidentskandidaat die ternauwernood 1 procent van de mogelijke kiezers vertegenwoordigt.

Trump weigert ook het partijdocument te ondertekenen waarbij hij zich ertoe zou verbinden om de uiteindelijke winnaar te ondersteunen. Er zitten minstens drie kandidaten bij die hij niet zou ondersteunen, liet hij weten.

Door niet deel te nemen, en door een eerder opgenomen interview met gewezen Fox-ster Tucker Carlson vrij te geven, mogelijk tijdens het debat, zal hij er ook voor zorgen dat zijn tegenstrevers veel minder kijkers krijgen. Die tegenstanders praten al maanden over het eerste debat als de ‘echte start’ van de campagne, als het moment waarop ze echt hun achterstand op Trump zullen beginnen wegwerken. Zonder Trump, en met minder kijkers, wordt het minder die echte start, minder een manier om echt momentum te verkrijgen, en meer een maat voor niets.

Als hij het echt op de spits had willen drijven, en nog meer aandacht van het debat had willen weghalen, kon Trump zich woensdag ook nog laten arresteren in Georgia, in de vierde strafzaak die tegen hem is aangespannen. Maar hij heeft aangekondigd dat hij zich donderdag bij de rechtbank in Atlanta zal aanmelden.

Wie debatteert wel?

Het is nog niet helemaal duidelijk wie wél aanwezig zal zijn op het debat, dat om 3 uur donderdagochtend Belgische tijd start in Milwaukee, Wisconsin.

Kandidaten moesten aan drie voorwaarden voldoen: ze moeten 40.000 geldschieters hebben, 1 procent van de stemmen halen in twee recente nationale peilingen, of in één nationale peiling en twee cruciale regionale peilingen, en ze moeten dus die verklaring ondertekenen van steun aan de uiteindelijke winnaar van de voorverkiezingen, ook al is dat op dat moment een veroordeelde Trump.

Politico telde – naast Trump – acht Republikeinse kandidaten die aan de vereisten voldoen: Ron DeSantis, de gouverneur van Florida, die in de meeste peilingen als tweede verschijnt, weliswaar kilometers achter op Trump, Vivek Ramaswamy, een 38-jarige biofarmaondernemer, Nikki Haley, gewezen gouverneur van South Carolina en Trumps VN-ambassadeur, de enige vrouw in het gezelschap, Tim Scott, senator uit South Carolina, Mike Pence, vicepresident van Trump, Chris Christie, gewezen gouverneur van New Jersey, Doug Burgum, gouverneur van North Dakota, en Asa Hutchinson, gewezen gouverneur van Arkansas. Burgum deelde geschenkenbons uit aan mensen die zijn campagne met één dollar ondersteunden, en kwam zo aan 40.000 geldschieters.

Nog niet alle acht kandidaten hebben hun verklaring van trouw aan de genomineerde ondertekend, maar dat zouden ze voor het debat doen.

Volgens RealClearPolitics, dat de gegevens van de acht recentste nationale peilingen verwerkte, staat Trump op 55,9 procent van de kiesintenties in de Republikeinse voorverkiezingen. DeSantis, die eind vorig jaar in de buurt kwam bij Trump, valt nu terug op 14,6 procent, Ramaswamy staat derde met 7,1 procent. De rest zit beneden 5 procent. Burgum en Johnson staan met 0,5 procent nergens.

Voorhamer tegen Ramaswamy?

Hoe afwezig Trump ook moge zijn, het debat zal minstens voor een stuk over hem gaan, lieten de Fox-presentatoren al weten. En daar wordt het interessant. Ron DeSantis, die na zijn recente vrije val in de peilingen alle hulp inroept die hij kan vinden, kreeg debatadvies vanuit het Super PAC dat zijn campagne financieel ondersteunt.

Het advies (van 15 augustus), werd online geplaatst en komt bijna kinderachtig over: DeSantis moet president ‘Biden en de media’ gedurende het debat 3 tot 5 keer aanvallen, hij moet zijn eigen visie 2 tot 3 keer benadrukken, hij moet de voorhamer bovenhalen tegen Vivek Ramaswamy, en hij moet Trump verdedigen tegen de aanvallen van diens scherpste criticus in het pak: Chris Christie.

(lees verder onder de preview)

De reactie van Christie op het memo lag voor de hand. Hij raadde DeSantis aan zich maar meteen aan te sluiten bij de campagne van Trump – als hij hem dan toch verdedigt – en terstond de race om het presidentschap te verlaten.

Ook Ramaswamy, de enige kandidaat die jonger is dan DeSantis (44), reageerde laatdunkend op het adviesmemo. ‘Ik denk’, zei hij, ‘dat we de keuze hebben tussen de marionetten van Super PAC’s, die ondersteund worden met oneliners en miljoenen dollars’, en ‘een outsider als ik’.

Ramaswamy wordt volgens The New York Times door DeSantis’ Super PAC uitgekozen omdat hij nu, blijkt ook uit de overzichtspeiling, aan aanhang wint ten koste van de gouverneur van Florida. Het memo legt de nadruk op de Indiase origine van Ramaswamy, zijn hindoegeloof, ‘diepgeworteld in het kastensysteem’, en op diens steun voor een erfenisbelasting die iedereen meer gelijke kansen moet bieden.

Het memo toont vooral hoe moeilijk vele andere kandidaten het hebben met kritiek op Trump. Maar ongeveer een kwart van de Republikeinse primarykiezers is ervan overtuigd dat Trump substantiële misdrijven op zijn kerfstok heeft, terwijl twee derde gelooft dat er een heksenjacht aan de gang is tegen de gewezen president.

Presidentskandidaten hebben een drietal opties: kamikazeaanvallen op Trump, zoals Chris Christie en Asa Hutchinson ondernemen, en tot op zekere hoogte nu ook Mike Pence; Trump volledig omhelzen, zoals Vivek Ramaswamy doet, hoewel zijn programma behoorlijk afwijkt van dat van Trump; of uitgemeten milde kritiek geven, met als ultieme boodschap dat een andere kandidaat in november 2024 meer kans maakt tegen Biden dan Trump. Trump heeft te veel bagage, te veel tegenstanders onder gematigde Republikeinen en onafhankelijken om het presidentschap een tweede keer binnen te halen.

Dat laatste is een boodschap die kandidaten zoals DeSantis en Nikki Haley verspreiden, maar tot dusver zonder veel vuur of overtuiging. Het is ook een boodschap die de hardcore Trumpaanhang niet wil horen (blijkt onder meer uit een recente enquête in Iowa): het kiespubliek in de voorverkiezingen acht winstkansen tegen Biden minder belangrijk dan sympathie of nabijheid tot de kandidaat.

Dus laten vele andere kandidaten, waaronder DeSantis, frontale aanvallen tegen Trump achterwege. Ze wachten op een ‘blikseminslag’. Een veroordeling tot een effectieve gevangenisstraf zou zo’n blikseminslag kunnen zijn. Trump zou dan volgens de wet nog altijd presidentskandidaat kunnen zijn, maar misschien kan er op dat moment een partijconventie komen, waarbij de vertegenwoordigers van de staten, ook de vertegenwoordigers uit staten die Trump won, vrijelijk hun stem kunnen bijsturen. Dat scenario, zegt Tim Miller, gewezen communicatieverantwoordelijke voor de desastreuze presidentscampagne van Jeb Bush in 2016, wordt al openlijk besproken in het genoemde Super PAC van DeSantis.

In het licht van het overdonderende overwicht van Trump in de peilingen, biedt een blikseminslag nog de beste kansen op de overwinning.

In die optiek van onzekerheid wordt de tweede plaats nastrevenswaardig.  

En daarom wordt het debat toch weer bekijkenswaardig. ‘Wie’ durft ‘hoe’ stout te zijn tegenover Trump? Wie gaat mee in Trumps verklaringen rond kiesfraude in 2020? Wie is pro-steun aan Oekraïne, wie is tegen, en wie wacht af? Wie vindt een originele oneliner, wie komt sympathiek over, wie overtreft de verwachtingen, wie wordt door Christie, de meest bedreven debater, naar huis gepraat? Wie sputtert, wie spettert? Kan Vivek Ramaswamy, met zijn vreemde combinatie tussen antiwoke, nationalisme (sterke grenzen) en afbouw van de staat, een doorbraak forceren?

Minder kandidaten

Als de anti-Trumpers binnen de partij het ergens over eens zijn: dan is het wel de nominatie van Trump tegenhouden. Maar dan moet het aantal kandidaten snel kleiner worden. Chris Sununu, de gouverneur van New Hampshire, schreef maandag in een opiniestuk voor The New York Times, dat na de eerste test in Iowa, op 15 januari, hooguit 3 of 4 tegenkandidaten mogen overblijven.

Want, argumenteert hij, in de nationale peilingen torent Trump boven de rest uit, en behaalt hij systematisch een meerderheid van de primarystemmen. Maar regionaal, en onder meer in New Hampshire en Iowa, scoort hij systematisch en beduidend lager.  

De ‘ijzeren greep’ van Trump is beperkt tot 30 procent van het kiespubliek, argumenteert Sununu, en met een kleinere oppositie is hij te pakken.

Dat de ijzeren greep beperkt is tot 30 procent is een inschatting die voor betwisting vatbaar is. Maar Sununu heeft gelijk dat Trump bij peilingen in Iowa en New Hampshire tussen 40 en 50 procent scoort, en in New Hampshire dichter bij 40 procent. Zijn advies: kandidaten moeten agressiever worden en duidelijker maken hoe ze verschillen van Trump, en hoe ze het leven van de kiezers willen verbeteren. Een meerderheid van kiezers in New Hampshire staat in dat geval open voor een alternatieve kandidaat. Afwachten of de meeste kandidaten in het debat dat advies zullen volgen, dan wel de schaduw van Trump blijven respecteren.