In een uiterst kritische brief dreigen twaalf vooraanstaande Republikeinen in de VS met sancties tegen het Internationaal Strafhof als het durft om een arrestatiebevel tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu uit te vaardigen. ‘Het zou de eerste keer zijn dat het Internationaal Strafhof stappen onderneemt tegen Israël.’
Een groep van invloedrijke Republikeinen in de Verenigde Staten dreigt in een brief met sancties tegen het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Als het Strafhof een arrestatiebevel vordert tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, zal Amerika sancties uitvaardigen tegen hoofdaanklager Karim Khan, zijn medewerkers en zijn naaste familie. ‘Richt u op Israël, en wij zullen ons richten op jullie. (…) U bent gewaarschuwd.’
De brief, die uitgebracht werd door het Amerikaanse medium Zeteo, werd ondertekend door twaalf Republikeinse senatoren. Bij dat dozijn bevinden zich regelrechte Trumpaanhangers als Tom Cotton en Tim Scott, maar ook meer gematigde figuren als Mitch McConnell of Marco Rubio.
In Israël bestaat al langer ongerustheid dat het Internationaal Strafhof een procedure wil starten tegen de politieke en militaire leiding van Israël, op verdenking van oorlogsmisdaden. Er is de vrees dat het ICC een aanhoudingsbevel zou uitvaardigen tegen zittend premier Benjamin Netanyahu. Bij een bezoek aan Israël in december was ICC-hoofdaanklager Karim Khan kritisch voor de humanitaire toestand in Gaza en de toenemende aanvallen van Israëlische kolonisten op Palestijnen in de Westelijke Jordaanoever. In maart van vorig jaar vaardigde het al een arrestatiebevel uit tegen Vladimir Poetin voor zijn aandeel in de oorlog in Oekraïne.
Internationaal Strafhof vaardigt aanhoudingsbevel uit tegen Poetin wegens deportatie kinderen
‘Het is niet de eerste keer dat Amerika dreigt met sancties tegen het Internationaal Strafhof,’ zegt Jan Wouters, professor internationaal recht aan de Katholieke Universiteit Leuven. ‘Tijdens het presidentschap van Donald Trump heeft Amerika al een inreisverbod uitgevaardigd tegenover Fatou Bensouda, de toenmalige openbaar aanklager van het Internationaal Strafhof. Bovendien hebben Amerika en Israël het Statuut van Rome, het basisverdrag van het Internationaal Strafhof, nooit geratificeerd. Zij zullen hun leiders dus nooit aan het Strafhof uitleveren.’
Hoe moeten we de Amerikaanse houding tegenover het ICC begrijpen?
Jan Wouters: Onder George W. Bush jr. en onder Donald Trump heeft Amerika nooit willen samenwerken met het Internationaal Strafhof. Joe Biden is pragmatischer, net zoals Barack Obama dat al was. Zolang het Strafhof zich bezighoudt met Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne krijgt het steun van de Amerikaanse regering. Maar ook de regering-Biden heeft al afwijzend gereageerd op een mogelijk onderzoek naar Israëlische verantwoordelijken.
Het Hof heeft al jaren een dossier lopen met betrekking tot het Israëlische geweld in de Palestijnse gebieden.
De Republikeinse senatoren stellen dat een doorverwijzing van Netanyahu in zou gaan tegen het charter van het Internationaal Strafhof. Hebben ze een punt?
Wouters: Het Internationaal Strafhof is gebaseerd op het zogenaamde complementariteitsbeginsel. Het Strafhof is een soort reservehof: het komt pas in actie wanneer een nationale overheid niet in staat is of niet bereid is om internationale misdaden die gepleegd worden zelf te berechten. Het Internationaal Strafhof trekt dus enkel zaken naar zich toe wanneer de bevoegde nationale rechters en procureurs niet willen of niet kunnen optreden. Eigenlijk zeggen die Republikeinen dat het Strafhof zich niet te moeien heeft, omdat Israël als democratische staat en rechtsstaat zelf over procureurs beschikt om eventuele oorlogsmisdaden te berechten.
Hebben ze een punt?
Wouters: Op zich is de verwijzing naar het complimentariteitsbeginsel correct. De hamvraag is natuurlijk of Israël in het huidige conflict bereid is om effectief alles te doen om oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid te bestraffen. We moeten vaststellen dat er vandaag al meer dan 30.000 doden zijn gevallen. Men kan dus moeilijk zeggen dat het Israëlisch leger de grootst mogelijke zorgvuldigheid aan de dag heeft gelegd. Neemt het Israëlische leger alle schendingen van het internationaal oorlogsrecht even ernstig? Kan het Strafhof erop vertrouwen dat Israël nog steeds bereid is om oorlogsmisdaden zelf te onderzoeken en te vervolgen? Ik kan me indenken dat daarover bij het Strafhof enige twijfel bestaat.
Acht u het waarschijnlijk dat het Strafhof arrestatiebevelen zal uitvaardigen?
Wouters: Ik ga ervan uit dat de komende maand er aanhoudingsbevelen komen tegen Hamasleiders, en wellicht ook tegen politieke of militaire leiders in Israël. We weten dat Benjamin Netanyahu bijzonder ongerust is dat er tegen hem een arrestatiebevel zou worden uitgevaardigd. Het zou de eerste keer zijn dat het Internationaal Strafhof stappen onderneemt tegen Israël. Het Hof heeft al jaren een dossier lopen met betrekking tot het Israëlische geweld in de Palestijnse gebieden. Pas onder deze openbaar aanklager zijn er concrete stappen gezet. Wellicht heeft de oorlog in Gaza een en ander in een stroomversnelling gebracht. Interessant genoeg heeft de Palestijnse Autoriteit in 2015 al de rechtsmacht van het Internationaal Strafhof erkend.
Wat zouden de concrete gevolgen zijn van een aanhoudingsbevel tegen Benjamin Netanyahu?
Wouters: Het zou zijn internationale bewegingsvrijheid serieus inperken. Een internationaal arrestatiebevel zou betekenen dat Netanyahu niet meer kan reizen naar de 124 landen die partij zijn bij het Strafhof. Dat is, onder andere, de volledige Europese Unie. Dat zagen we al na het aanhoudingsbevel tegen Vladimir Poetin. Toen er vorig jaar een G20-top was in Zuid-Afrika, heeft Poetin bijvoorbeeld wijselijk zijn kat gestuurd. Als hij daar aanwezig was geweest, zou Zuid-Afrika hem principieel hebben moeten arresteren.
In welke mate hebben dreigementen zoals dat van de Republikeinen een effect?
Wouters: Het is moeilijk in te schatten. Er wordt nu ongetwijfeld veel druk uitgeoefend op de openbare aanklager, die daar op 3 mei zelf over communiceerde. Eigenlijk gebeurt dat bijna altijd. De Russen hebben ook geprobeerd om het aanhoudingsbevel tegen Poetin tegen te houden. Er is natuurlijk niet zoveel wat Israël en Amerika kunnen doen om het Hof intern te beïnvloeden, want ze zijn geen partij. De Israëlische diplomatie speelt daar nu al op in door signalen uit te zenden naar andere wereldleiders: als Netanyahu vandaag kan worden aangeklaagd als premier van een democratisch land, zijn binnenkort misschien Emmanuel Macron of Olaf Scholtz aan de beurt.
Het Internationaal Strafhof had lange tijd de reputatie dat het eigenlijk alleen Afrikaanse dictators vervolgde. Rekent het nu af met die reputatie?
Wouters: Het klopt inderdaad dat het Strafhof lange tijd bijna uitsluitend Afrikaanse dossiers behandelde, en daardoor op den duur in Afrika gezien werd als een soort neokoloniaal strafproject. De krachtige manier waarop het Hof gereageerd heeft op de Russische invasie van Oekraïne heeft daar veel aan veranderd. Veel westerse landen, waaronder België, hebben extra geld in het Hof gepompt om onderzoek in Oekraïne te kunnen voeren. De huidige aanklager is er bovendien erg op beducht dat het Hof beschuldigd zou worden van dubbele standaarden. Als hij geloofwaardige informatie heeft over mogelijke oorlogsmisdaden in Gaza, zal het Hof niet anders kunnen dan dat verder te onderzoeken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier