Republikeinen in paniek nadat abortuswet uit 1864 opnieuw van kracht wordt in Arizona

Een dag nadat Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump het recht van staten omarmde om abortus te regelen, besliste het Hooggerechtshof van Arizona die rechten terug te schroeven naar 1864. Republikeinen snellen weg van hun eerdere radicale anti-abortusstandpunten.

Donald Trump had al dagen aangekondigd dat hij zijn standpunt rond abortus zou ophelderen. Want hij heeft vele standpunten gehad – van pro-abortus toen hij nog zakenman was, tot voorstander van het bestraffen van vrouwen die een abortus laten uitvoeren, een standpunt dat hij als kersvers presidentskandidaat in zijn eerste campagne verwoordde. Tussendoor had hij ook een gematigde limiet voor abortusrechten – tot pakweg 15 weken in de zwangerschap – gesuggereerd.

Maandag koos hij resoluut voor het staatsrecht ter zake. Hij stak de loftrompet over het afschaffen van het federaal recht op abortus – Roe v. Wade – in 2022, en zette zijn eigen verdienste bij het schrappen van die regeling in de verf. Het was nu aan de 50 staten om een eigen regeling te vinden, zei hij. Hijzelf, voegde hij toe, is gewonnen voor uitzonderingen voor incest, verkrachting en het leven van de moeder.

Hij probeerde de Democraten als de radicalen af te schilderen, omdat ze voor het recht op abortus zijn ‘tot na de geboorte’. Dat laatste klopt niet, maar vele Democraten laten zich niet graag vastpinnen op een aantal weken, omdat er op alle regelingen uitzonderingen zijn, en omdat Roe v. Wade een ruime limiet liet, tot levensvatbaarheid van de vrucht.

De poging om de schuld over de huidige chaos door te schuiven, stokte na minder dan 24 uur. Het Hooggerechtshof van Arizona, uitgebreid door en met conservatieve Republikeinen, besliste de oude wet uit 1864 vanonder het stof te halen. Die wet legt gevangenisstraffen van 2 tot 5 jaar op aan wie een abortus uitvoert of een vrouw helpt bij het verkrijgen van een abortus, tenzij het leven van de moeder in gevaar Arizona was nog geen staat toen de wet van kracht werd – het was een territorium. In 1864 woedde de Amerikaanse burgeroorlog, was slavernij legaal, en hadden vrouwen nog lang geen stemrecht. Het Hooggerechtshof van Arizona wil het plaatselijk Congres tot actie bewegen om met nieuwe wetgeving op de proppen te komen. In 2022 was er een regeling geïntroduceerd met een voorlopige limiet van 15 weken op abortussen. Maar die voorlopige regeling was niet van aard om de wet uit 1864 ongedaan te maken.

Hoe snel de oude wet van kracht wordt, is onduidelijk – plaatselijke schattingen lopen uiteen van twee weken tot twee maanden. De staat is politiek verdeeld. De Republikeinen hebben een kleine meerderheid in het Congres. De Democraten leverden de gouverneur. De Republikeinen stuurden het Congres met vakantie, zodat er geen snelle ingreep tegen de oude wet kan komen. Zoals in andere staten met strenge anti-abortuswetging bereiden abortuscentra zich voor op hun sluiting, en maken gynaecologen plannen om naar elders te verhuizen.

Het was de derde keer in twee maanden dat de Republikeinen zich profileerden op harde standpunten rond voortplanting. Eerst had het Hooggerechtshof van de staat Alabama In Vitro Fertilisatie (IVF) stilgelegd. De bevroren bevruchte eicellen zijn mensen, met rechten, besliste het Hof, dat uitging van de stelling dat van bij de bevruchting sprake is van mensen. Kort daarna won een Democrate, die campagne voerde rond IVF en abortus, een tussentijdse verkiezing voor het Huis van Afgevaardigden in deze heel Republikeinse staat. Dat was weer een zetel die afgepeld werd van de al minieme meerderheid van de Republikeinen in het Huis.

Eind maart werd duidelijk dat de zoveelste Republikeinse staat, Florida, een strikte regeling krijgt rond abortus, met een limiet tot 6 weken. Daar maken Republikeinen zich zorgen over de electorale gevolgen in november van de nieuwe wet, onder meer omdat tegenstanders erin geslaagd zijn op de dag van de verkiezingen een ruimere regeling – even ruim als Roe v. Wade – aan de bevolking voor te leggen.

Rechtsomkeer

De terugkeer naar 1864 in Arizona maakt dat president Joe Biden opnieuw kans maakt in de staat. Biden won er in 2020 met een voorsprong van amper 10.500 stemmen op Donald Trump. De problemen met de economie en met migratie kostten de zittende president in deze grensstaat aanhang. Maar de abortusperikelen van de Republikeinen geven hem weer ademruimte.

De Bidencampagne lanceerde een filmpje waarin Donald Trump de schuld krijgt voor de bijna-sterfte van een vrouw die in Texas na complicaties in haar zwangerschap geen abortus kon krijgen. Door het gebrek aan zorg dat wettelijk toelaatbaar was -bijna alle abortussen zijn in Texas verboden -, is het best mogelijk dat ze niet opnieuw zwanger kan worden.

Het heel Trumpgezinde boegbeeld van de Republikeinen in Arizona, Kari Lake, die in 2022 nog de wet uit 1864 had bejubeld, maakte na de beslissing van het Hooggerechtshof onmiddellijk rechtsomkeer. ‘Een volledig verbod is niet waar de bevolking staat’, verklaarde ze. ‘Ik zou nooit veronderstellen dat om het even welke vrouw dezelfde gevoelens of situatie heeft als ik’. Ze zei dat ze Trumps uitzonderingen onderschrijft: incest, verkrachting, en het leven van de moeder.

Lake doet in november een gooi naar de Senaatszetel, die nu bekleed wordt door Kyrsten Sinema. Sinema, die won als Democrate, maar die sindsdien als onafhankelijke zetelt, stelt zich niet herkiesbaar. De Democratische genomineerde voor de zetel, Ruben Gallego, grijpt de abortuskwestie aan om fondsen te werven . ‘Kari Lake zal alles zeggen of doen om macht te krijgen, maar ze is langdurig actief om een verbod op abortus te verkrijgen. Ze noemde de wet uit 1864 zonder uitzondering voor verkrachting of incest een “geweldige wet’” Bewoners van Arizona weten dat ze haar niet kunnen vertrouwen.’

Lake is lang niet de enige Republikein die zo snel ze kan haar vroegere anti-abortusstandpunten mildert. Tot het schrappen van Roe v. Wade was de trend bij Republikeinse politici om zo radicaal mogelijke anti-abortusstandpunten in te nemen. Die trend is nu duidelijk gekeerd.

(lees verder onder de preview)

Niet alleen zijn sommige Republikeinen beducht voor de politieke gevolgen van de strenge regelingen die steeds meer Republikeinse staten doorvoeren. Andere Republikeinen zijn gechoqueerd over het gemak waarmee Trump niet langer een strikte nationale regeling rond abortus nastreeft. En de partij is hopeloos verdeeld: nationaal verbod of staatsrecht? strikt verbod of tolerantie? (veel Republikeinse vrouwen die persoonlijk tegen abortus zijn, zijn voor het recht van andere vrouwen om hierover zelf te beslissen)

Abortus is momenteel het beste verkiezingsthema voor de Democraten, en de paradox is dat Republikeinen met hun ingrepen keer op keer, staat na staat, tegen een meerderheid van hun eigen bevolking ingaan, en de Democratische argumenten voedsel geven.