Waarom loopt het aantal besmettingen uit de hand in Israël en het Verenigd Koninkrijk, twee landen waar het snelst gevaccineerd wordt tegen covid-19? Moeten we vrezen dat de vaccins niet werken?
Volgens de website Our World in Data staat Israël op nummer één van aantal gevaccineerde personen per 100 inwoners, gevolgd door de Verenigde Arabische Emiraten en het Verenigd Koninkrijk. Maar ondanks de razendsnelle immunisatiecampagne tegen covid-19 en harde lockdowns behoren zowel Israël als het VK ook nog altijd bij de koplopers van het aantal besmettingen.
Tot dusver kreeg in Israël al een kwart van de bevolking, die ruim 9 miljoen mensen telt, een prik van farmabedrijf Pfizer. Meer dan een miljoen mensen in Israël hebben zelfs al een tweede dosis van het vaccin gekregen, zegt het Israëlische ministerie van Volksgezondheid. Enkele dagen geleden is men ook begonnen met jongeren tussen 16 en 18 jaar te vaccineren tegen het coronavirus. Het land is daarmee een van de eerste ter wereld die een vaccin toedient aan tieners. Zelfs zwangere vrouwen krijgen nu stilaan het advies om zich te laten inenten, terwijl die helemaal niet werden opgenomen in de klinische tests van Pfizer. Bedoeling is om tegen eind maart 5,2 miljoen mensen in te enten in Israël, of zo’n 60 procent van de bevolking.
Maar ondanks de snelle vaccinatiecampagne, heeft Israël het nog steeds erg moeilijk met het terugdringen van het aantal infecties en zit het momenteel in een derde coronagolf. Onlangs bereikte het dagelijks aantal besmettingen een nieuw record van meer dan 10.000 nieuwe bevestigde gevallen in 24 uur tijd. Het land heeft nu een van de hoogste besmettingsgraden per capita in de wereld. Ter vergelijking: in de Palestijnse gebieden, die nog geen toegang hebben tot vaccins, is de besmettingsgraad een stuk lager dan in Israël. Het zorgsysteem in het land zit tegen de limiet. Veel patiënten zijn ernstig ziek en moeten in het ziekenhuis verzorgd worden. Op intensieve zorg liggen momenteel bijna 1.200 patiënten. De limiet ligt in Israël op 800 bedden.
Weekendje Dubai
Cijfers als deze doen vrezen dat de vaccins misschien niet voldoende werkzaam zijn als gehoopt. Toch blijkt gelukkig dat het vaccin van Pfizer min of meer even effectief is als gerapporteerd in de klinische onderzoeken. Alleen zou de beschermende kwaliteit van de eerste dosis iets minder zijn dan eerst gedacht en lager dan door Pfizer werd gemeld. Uit een eerste analyse van zo’n 460.000 Israëli’s die zijn gevaccineerd blijkt dat de eerste dosis zo’n 50 tot 60 procent bescherming biedt, maar wel pas na twee weken. Bij volledig geïmmuniseerde mensen lijkt de effectiviteit wel geruststellend hoog te zijn, namelijk in de buurt van de 95 procent zoals gedocumenteerd door Pfizer. Een studie bij 1.000 gezondheidswerkers, die veelvuldig aan het virus worden blootgesteld, geeft aan dat de bescherming zelfs 98 procent is na de tweede dosis.
De hoop dat enkel en alleen vaccins een makkelijke en snelle uitweg bieden uit de coronacrisis spat enigszins uiteen.
Wat is er dan wel aan de hand? Er zijn verschillende verklaringen voor de hoge besmettingen in Israël. Het feit dat de eerste injectie met het vaccin nog onvoldoende bescherming biedt, zou alvast een mogelijkheid kunnen zijn. Veel Israëli’s raken immers besmet tussen de eerste en de tweede dosis.
Een andere verklaring is dat veel Israëli’s de afgelopen maand ongecontroleerd via de luchthaven heen en terug konden reizen naar onder andere het Verenigd Koninkrijk, waar een nieuwe, veel besmettelijkere variant is opgedoken. Israëli’s die van Tel Aviv naar Dubai reisden voor een weekendtrip brachten dan weer de Zuid-Afrikaanse variant binnen.
Ultraorthodoxe joden
Een groot deel van de nieuwe infecties wordt ook geregistreerd onder streng-religieuzen. Hoewel de ultraorthodoxe joden slechts 10 procent van de bevolking uitmaken, vertegenwoordigen zij nu 30 procent van de nieuwev covidgevallen. In ultraorthodoxe joodse buurten wonen grote gezinnen vaak dicht op elkaar. Velen van hen houden zich ook niet aan de coronaregels. De afgelopen dagen hebben zich herhaaldelijk gewelddadige confrontaties met de politie voorgedaan.
Onder de Arabische bewoners van Israël, 20 procent van de bevolking, bevinden zich dan weer de meer ernstige covidgevallen. Door de hoge hoeveelheid chronische zieken onder deze bevolkingsgroep zijn zij kwetsbaarder voor ernstige covid. De vaccinatiegraad ligt er ook lager wegens een groter wantrouwen tegenover de vaccins.
Wellicht speelt ook het feit dat mensen minder de regels volgen nadat ze zijn gevaccineerd zijn, mee in het hoge aantal besmettingen. Nochtans is het van belang dat de maatregelen aangehouden worden omdat er nog lang geen groepsimmuniteit is opgebouwd. Het effect van het vaccin zal pas voelbaar zijn als er groepsimmuniteit in de samenleving is.
Verenigd Koninkrijk: nog te vroeg voor impact
Dat is de reden waarom ook het aantal besmettingen in het Verenigd Koninkrijk, waar een besmettelijkere virusvariant circuleert, nog altijd aanzienlijk is, terwijl de vaccinatiegraad er tegelijk razendsnel stijgt. Het gemiddeld aantal besmettingen ligt er op zo’n 20.000 per dag, al is er een dalende trend merkbaar.
In totaal hebben sinds 8 december meer dan 7 miljoen Britten een eerste dosis vaccin gekregen, bij bijna een half miljoen van hen is inmiddels ook de tweede prik gezet. In het VK gebruikt men naast het vaccin van Pfizer, ook de vaccins van AstraZeneca (het vaccin van Moderna is pas beschikbaar vanaf maart).
Het doel is om tegen midden februari 15 miljoen miljoen eerste dosissen te zetten. Om dat te bereiken stelt de overheid de tweede dosis tot 12 weken uit in plaats van de aanbevolen drie tot vier weken. Op dat vlak is het Britse vaccinatieprogramma één groot experiment.
Ondertussen liggen er meer Britten in de ziekenhuizen dan ooit. De Britse minister van Volksgezondheid Matt Hancock smeekt de bevolking om de maatregelen te blijven volgen omdat het nog enige tijd zal duren voor de vaccinaties de druk op de ziekenhuizen zullen verlagen.
Lessen voor andere landen?
De hoop dat enkel en alleen vaccins een makkelijke en snelle uitweg bieden uit de coronacrisis spat enigszins uiteen. Vaccins zijn belangrijk, maar voorlopig lijkt een exclusief immunologische oplossing onvoldoende om het ‘rijk der vrijheid’ te bereiken. Pas met groepsimmuniteit zal het virus in zijn bewegingsvrijheid drastisch beperkt kunnen worden. Het is daarom nog steeds noodzakelijk om ‘niet-farmaceutische maatregelen’ zoals mondmaskers en social distancing te hanteren in de strijd tegen het coronavirus.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
