Zijn overtuigende overwinning heeft Donald Trump deels te danken aan zijn nieuwe achterban van zwarte en latinokiezers. De natuurwet dat Amerikaanse minderheidsgroepen vanzelf voor de Democraten stemmen, lijkt steeds minder steek te houden.
Haïtianen eten huisdieren, Puerto Rico is een ‘drijvend afvaleiland’ en Mexicanen zijn verkrachters en drugdealers. Nee, voor lovende woorden moet je als latino – met 62,5 miljoen de grootste etnische minderheidsgroep in de Verenigde Staten – niet bij Team Trump zijn.
Maar in tegenstelling tot wat de meeste pundits verwachtten, leken Trumps beledigingen niet bij alle Amerikaanse latino’s in het verkeerde keelgat te schieten. Hoewel Kamala Harris op nationaal niveau de meeste latinostemmen wist te behalen, slaagde Trump erin om 55 procent van de mannelijke latinokiezers te verleiden, net als 37 procent van de vrouwelijke latinokiezers. In 2020 was dat nog respectievelijk 36 en 30 procent.
De voortekenen waren voor zowel de Democraten als de Republikeinen duidelijk: het belang van de latinostem zou niet te onderschatten zijn. Trump wist reggaetonsterren als Anuel AA en Justin Quiles achter zich te scharen. Kamala Harris claimde superster Jennifer López en reggaetonero en Koning van Spotify Bad Bunny. Beide campagnes brachten reclamevideo’s in het Spaans uit. Begin oktober deed Harris met de campagne ‘Hombres con Harris’ een ultieme poging om de mannelijke latino aan haar kant te krijgen.
Minderheidsgroepen die jarenlang voor de Democratische Partij stemden, durven nu ook voor de Republikeinse Partij te stemmen en laten hun stem niet langer bepalen door hun etnische achtergrond.
Harris’ charmeoffensief heeft weinig zoden aan de dijk gebracht. De winsten van Trump bij de latinobevolking zijn spectaculair. Miami Dade, een county in Florida die sinds jaar en dag als blauw bastion bekendstaat, stemde deze keer overtuigend Republikeins. Starr County, aan de Texaans-Mexicaanse grens met een haast volledige latinobevolking, stemde sinds 1896 consistent blauw: afgelopen dinsdag wist Trump de county met 57,7 procent van de stemmen te veroveren. Ook in Harris’ thuisbasis Californië schoof de latinostem op naar rechts.
Demografie is geen destiny
De migratie van Amerikaanse latino’s van de Democratische Partij naar de Republikeinse nam voorzichtig toe tijdens de twee laatste presidentsverkiezingen. In 2016 stemden nog twee van de drie latino’s voor de Democratische kandidaat Hillary Clinton. Vier jaar later zakte dat aantal naar drie op vijf.
Tijdens de tussentijdse verkiezingen van 2022 waren er nog meer tekenen aan de wand. 39 procent van de Amerikaanse latinobevolking stemde toen op een Republikeinse kandidaat. In 2018 was dat nog 25 procent.
Lange tijd geloofde de Democratische Partij in het credo ‘demographics is destiny’. De Amerikaanse bevolking zou zo divers worden dat de Republikeinen, als partij van de rijke, witte elite, nooit nog een president zouden leveren. Minderheidsgroepen waren Democratische eigendom. Klopt niet, blijkt nu.
Om die zwenking naar de Republikeinen te verklaren, maakt de Amerikaanse pers gewag van ‘raciale depolarisatie’ of ‘herschikking’. Minderheidsgroepen die jarenlang voor de Democratische Partij stemden, durven nu ook voor de Republikeinse Partij te stemmen en laten hun stem niet langer bepalen door hun etnische achtergrond.
‘Trump heeft altijd het verschil benadrukt tussen illegale migranten die “niet op de juiste manier gearriveerd zijn” en goede, hardwerkende latino’s.’
‘Wat je nu ziet gebeuren met de latinobevolking, zag je ook bij eerdere migratiegolven’, zegt professor Hans Noel, politoloog verbonden aan Georgetown University.
In de jaren 30 waren Amerikaanse Italianen de grootste supporters van president Franklin Delano Roosevelt en zijn New Deal, een beleidsplan dat de VS uit het moeras van de financiële crash van 1929 moest trekken. Nadien aligneerden ze zich steeds meer met de Republikeinen. Noel: ‘Hoe meer een persoon met een migratieachtergrond assimileert, hoe minder de etnische achtergrond ertoe doet.’
Latino’s, geen migranten
Diezelfde stelregel is ook van toepassing op nieuwe migranten. Latino’s die zichzelf als Amerikaan beschouwen, zijn meer geneigd om voor de Republikeinen te stemmen.
Uit onderzoek van Efrén Pérez, professor politieke wetenschappen en psychologie verbonden aan de University of California (UCLA), blijkt dat 27 procent van de Amerikaanse latino’s zichzelf hoofdzakelijk als Amerikaans identificeert.
Het aantal latino’s die in de Verenigde Staten zijn geboren, en dus minder banden hebben met het familiale migratieverleden, neemt ook toe. Cijfers uit 2019 tonen aan dat 67 procent van de Amerikaanse latinobevolking in de VS is geboren. In 2000 was dat nog 60 procent. Lang niet alle latino’s zijn dus eerstegeneratiemigranten.
Dat verklaart deels waarom Trumps racistische opmerkingen over illegale migranten er weinig toe doen voor veel latino’s.
‘Trump heeft altijd het verschil benadrukt tussen illegale migranten die “niet op de juiste manier gearriveerd zijn” en goede, hardwerkende latino’s’, zegt Noel. ‘Dat onderscheid helpt om je te kunnen afzetten tegen die groep.’
Trump beloofde om op zijn eerste dag als president werk te maken van een ‘massadeportatie van illegale migranten’. Een derde van Amerikaanse latino’s steunt Trumps deportatieplannen, zo blijkt een onderzoek van The New York Times en Siena College dat eind september werd gepubliceerd.
‘Het is een vergissing om wat betreft ras in termen van volledige demografische groepen te denken’, zegt Ian Haney López, professor recht aan de UCLA en gespecialiseerd in ras en racisme.
Volgens Lopez denk je beter in ‘oriëntatie’: ‘Zes op de tien witte mensen stemmen op Trump. Dat wil zeggen dat Trumps racistische opmerkingen en angstverhalen over illegale migranten bij zes op de tien weerklank vinden, en bij vier op de tien niet. Ook bij latino’s zijn er verschillende visies op de racistische verhalen die Trump verspreidt en wat die betekenen voor hun plaats in de VS.’
Is zo’n politieke ontvoogding van minderheidsgroepen dan geen positieve zaak? ‘Ja en nee’, zegt Noel. ‘Het kan positief zijn als ras minder centraal staat in een verkiezingsstrijd. Maar je moet de vraag stellen: bevinden we ons in een politieke situatie waar ras er écht niet meer toe doet?’
Ras uit de politieke discussie verwijderen kan een handige dekmantel zijn om discriminerend beleid voort te zetten, verduidelijkt Noel. ‘Dan heb je geen maatschappelijke vooruitgang, maar stagnatie. Kijk naar de slavernij. Om dat systeem niet te hoeven afschaffen, werd de economie als argument gebruikt. Zonder slaven zou de boel in elkaar klappen.’
92 procent van de zwarte vrouwelijke kiezers kleurde het bolletje achter Harris’ naam.
Want de vraag is of Trump ook effectief alleen illegale migranten de grens wil overzetten. Tijdens zijn eerste ambtstermijn zette zijn administratie al in op denaturalisatie, de nationaliteit afnemen van genaturaliseerde migranten.
‘Een nieuwe Trumpadministratie zou een turbo zetten op denaturalisaties’, verklaarde Stephen Miller in 2023 op X. Miller is een politieke adviseur van Trump en de man die naar verwachting het migratiebeleid van de komende vier jaar zal bepalen.
Trump zinspeelde ook op de beëindiging van het Amerikaanse geboorterecht, waardoor iedereen die binnen Amerikaanse grenzen wordt geboren ook automatisch als Amerikaanse staatsburger wordt erkend. Zo’n maatregel zou verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor kinderen van mensen zonder papieren.
Trouwe Democraten
Latino’s zijn niet de enige minderheidsgroep die voor het sirenenlied van Trump viel. Ook bij zwarte mannelijke kiezers is er een electorale verschuiving aan de gang, zij het bescheidener dan bij de latino’s.
Terwijl Clinton in 2016 nog de zwarte mannelijke stem met 69 procentpunten voorsprong kon binnenrijven, is die voorsprong nu gezakt naar 58 procentpunten voor Harris.
In swingstaten Georgia en North Carolina wist Trump zijn steun van mannelijke zwarte kiezers te verdubbelen. Counties in Georgia met een meerderheid aan zwarte Amerikanen schoven richting Trump.
Uitzondering op de regel zijn zwarte vrouwen. 92 procent van de zwarte vrouwelijke kiezers kleurde het bolletje achter Harris’ naam. Het maakt hen tot de trouwste Democratische kiezers.
Harris was zich bewust van de slechte stand van de sterren. Om zwarte mannelijke kiezers te paaien, toverde ze tijdens een verkiezingsevenement in Georgia een beleidspakket uit haar hoed dat zich expliciet richtte op zwarte mannen. Daarin pleitte ze voor de legalisering van marihuana en een vrijstelling van belasting op cryptomunten.
Op een bijeenkomst in Georgia haalde voormalig president Barack Obama zijn meest Afro-Amerikaanse zelve naar boven en rapte hij tijdens de beginstrofes van Eminems Lose Yourself. Ondertussen noemde Donald Trump zichzelf ‘de beste president voor de zwarte bevolking sinds Abraham Lincoln’. Pro memorie: die laatste schafte de slavernij af.
Een derde van Amerikaanse latino’s steunt Trumps deportatieplannen, zo blijkt onderzoek.
Zwarte kiezers vormen al decennialang een centrale pijler voor de Democratische Partij. ‘Een restant van de burgerrechtenbeweging die in de jaren 60 door de Democratische Partij werd omarmd’, zegt Noel. ‘De burgerrechtenbeweging heeft in grote mate bepaald wat het betekent om zwart te zijn in de VS. Stemmen voor de Democratische partij is een inherent onderdeel van zwart zijn in Amerika.’
Maar hoe verder dat tijdperk in de nevelen van de geschiedenis verdwijnt, hoe minder zwarte kiezers zich emotioneel verbonden voelen met de Dems.
Traditioneel mannelijk
In het boek Steadfast Democrats gaan politologen Ismail White en Cheryl Laird, verbonden aan Princeton University, dieper in op de trouw van zwarte kiezers aan de Democratische partij. White en Laird stellen dat een zwarte stem voor de Democraten minder logisch is dan wordt verondersteld.
Zwarte Amerikanen houden er wat betreft culturele kwesties, zoals het recht op abortus en de genderdiscussie, doorgaans conservatievere denkbeelden op na dan hun witte partijgenoten, blijkt uit onderzoek van het Pew Research Center. Ook in economische zaken zijn zwarte kiezers doorgaans liberaler dan witte kiezers.
Daarnaast belichaamt Trump een mannelijkheid die werkt bij zwarten en latino’s, die er doorgaans traditionele ideeën van mannelijkheid op na houden.
Al die factoren zorgen ervoor dat de Republikeinse Partij de standpunten van zwarten en latino’s beter vertegenwoordigt dan de Democraten. Zwarte conservatieve kiezers lijken dat ook steeds meer te beseffen. Terwijl drie op de vier zwarte conservatieve kiezers in 2012 nog voor de Democraten stemden, is dat cijfer nu onder de helft gezakt.
Trump liet het ook niet na om Harris weg te zetten als een communist, en Trumphandlanger en miljardair Elon Musk verklaarde dat de VS onder Harris ‘een tweede Venezuela zal worden’. Het was een boodschap die aansloeg bij latino’s die uit autoritaire regimes komen en op zoek zijn naar fysieke en economische veiligheid.
It’s still the economy, stupid
Om de verschuivingen in het stemgedrag van latino’s en Afro-Amerikanen te begrijpen, is het cruciaal om naar de economische context te kijken.
Na de coronacrisis zette president Joe Biden alles op alles om de Amerikaanse economie weer op gang te trekken, zegt professor Gary Gerstle, specialist in Amerikaanse geschiedenis aan de Universiteit van Cambridge. ‘Denk aan de Infrastructure Investment and Jobs Act van 1,2 biljoen dollar’, vertelt hij.
Daarnaast volgden massale wetgevende pakketten zoals de Chips Act, die de chipproductie naar de VS moet terughalen, en de Inflation Reduction Act.
Sinds januari 2021 kwamen er 775.000 industriële banen bij, en het werkloosheidspercentage daalde naar een historisch laag niveau van 4,1 procent.
Maar de economische bloei bleek niet voor iedereen rozengeur en maneschijn. De oplopende inflatie, die in 2022 8 procent bereikte en in 2023 4 procent, drukte zwaar op veel Amerikanen. De Amerikaanse arbeidersklasse, die bestaat uit 45 procent minderheden, werd disproportioneel hard getroffen.
In de aanloop naar de verkiezingen gaven latinokiezers in het bijzonder aan dat economie en inflatie bepalend waren voor hun stemgedrag.
Donald Trump speelde in op die zorgen, soms effectiever dan vice-president Kamala Harris. In 2016 trok hij de witte arbeidersklasse naar zich toe met beloftes van herindustrialisering. Dit jaar herhaalde hij dat succes, zij het in kleinere mate, bij de minderheidsgroepen.
Er is nog geen sprake van een volledige verschuiving, benadrukt politoloog Hans Noel. Maar hij verwacht wel dat de trend zich de komende jaren zal voortzetten.
Nieuwe breuklijnen
Dat het kiezerspubliek van een partij verandert door de jaren heen is niet onlogisch in een tweepartijensysteem, zegt Noel. ‘Zo’n stelsel lokt een cyclische herverdeling van de electorale achterban uit’, legt hij uit.
‘In tegenstelling tot andere landen komen er geen nieuwe partijen bij en verdwijnen de oude evenmin. Als partijen zich willen heroriënteren gaat dat meestal gepaard met een verschuiving van hun kiespubliek.’
In de Amerikaanse geschiedenis heeft zo’n verschuiving ook al verschillende keren plaatsgevonden. ‘Denk maar aan de Amerikaanse Burgeroorlog’, verduidelijkt Noel. ‘Toen vertegenwoordigden de Democraten de slaveneigenaars, terwijl de Republikeinen met Abraham Lincoln slavernij de wereld uit wilden helpen.’
Opleidingsniveau en gender zijn twee nieuwe breuklijnen die in grote mate bepalen voor wie je stemt.
De Democratische Partij is sinds Franklin D. Roosevelt de partij van de vakbonden, minderheden en arbeiders. Maar nu de witte arbeidersklasse verloren lijkt, en ook minderheidsgroepen Trump omarmen, dringt de vraag zich op wie er nog overblijft voor de Democraten.
Uit exitpolls blijkt dat 52 procent van de rijkste Amerikanen voor de Democraten stemde.
Opleidingsniveau en gender zijn ook twee nieuwe breuklijnen die in grote mate bepalen voor wie je stemt. Hoe hoger opgeleid, hoe hoger de kans op een Democratische stem.
Maar met een achterban van enkel rijke hoogopgeleiden gaat de Democratische Partij allerminst een zorgeloze toekomst tegemoet.
Bernie Sanders, de ongepolijste onafhankelijke senator uit Vermont die in 2016 en 2020 naar de Democratische nominatie dong, maakte de analyse daags na de verkiezing van Trump: ‘Het zou geen grote verrassing mogen zijn dat een Democratische Partij die de arbeidersklasse in de steek liet, moet ontdekken dat de arbeidersklasse háár in de steek heeft gelaten.’
En Trump? Die wrijft zich in de handen. In zijn overwinningsspeech in Florida bewierookte hij zijn eigen prestaties. ‘Dit is de grootste, de breedste, de meest verenigde coalitie. Ze kwamen uit alle hoeken. Vakbonden, Afro-Amerikanen, latino’s. We hadden iedereen, en het was prachtig.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier