Olie. Een belangrijk, zo niet het belangrijkste thema als het over de Schotse onafhankelijkheid gaat. Maar met alle hetze rond het referendum, wordt wel eens vergeten waar die olie zit: de 50.000 inwoners van de Schotse Shetland- en Orkney-eilanden vragen nu op hun beurt meer autonomie.
Zal Schotland ja of nee stemmen bij het referendum op donderdag 18 september? Ook de inwoners van de Shetland- en Orkney-eilanden (of Orcaden), ten noorden van Schotland, moeten hun stem uitbrengen. En die is belangrijker dan op het eerste gezicht lijkt. De 50.000 inwoners van de eilanden zitten namelijk op een zwarte goudmijn. Inderdaad: die olie die van Schotland een van de rijkste landen ter wereld moet maken.
Onafhankelijkheid bij onafhankelijkheid
De eilandjes spelen behalve voor Schotland, een vitale rol in de economie van het hele Verenigd Koninkrijk. De strijd voor de stem van de Shetlandeilanden en Orcaden is bij deze geopend. Toch lijkt het VK een stapje voor te hebben. Het merendeel van de eilandbewoners wil de Unie behouden. Zij zien zichzelf namelijk veeleer als Brits, dan als Schots.
Als Schotland onafhankelijk wordt, zullen de eilanden aan een land verbonden zijn, waartoe velen eigenlijk niet willen behoren. In de lente van 2014 werd dan ook een petitie op de website van de Schotse overheid gelanceerd, waarin geëist werd dat de Shetland-eilanden, de Orcaden en de Buiten-Hebriden (of Westelijke Eilanden) referenda mochten houden om zelf te beslissen of ze bij een onafhankelijk Schotland willen aansluiten, bij het VK willen blijven of zelf onafhankelijk willen worden.
Schotland weigert referendum
De bedoeling was om de referenda in de verschillende eilandengroepen op 25 september te houden, een week na het Schotse onafhankelijkheidsreferendum. Vele Shetlanders zien het referendum als een mogelijkheid om controle te krijgen over lokale aangelegenheden en een deel van de olie-inkomsten naar zich toe te trekken.
Maar op 5 augustus werd de petitie afgesloten, omdat de Schotse overheid de vraag van de eilanden niet steunde en er onvoldoende tijd was om de voorgestelde referenda te organiseren.
30 procent is Viking
Behalve de voorstellen in de petitie, dringt een andere optie zich op: de aansluiting bij Noorwegen. De Shetlandeilanden liggen op 12 uur varen van het Schotse vasteland en honderden kilometers van de Schotse hoofdstad Edinburgh. De hoofdstad van de Shetlandeilanden, Lerwick, ligt eigenlijk veel dichter bij Oslo dan bij Londen.
Maar de verbondenheid gaat verder dan geografie. De Schotten en Britten kunnen dan wel vechten om de stem van de eilandbewoners, hun genetische en culturele erfenis kan niet uitgewist worden. Ondanks de instroom van arbeiders uit de rest van het Verenigd Koninkrijk, stamt 29,2 procent van de bewoners direct af van de Vikingen, zo schrijft de International Business Times.
Vreemde mix van Schots en Noors
Die erfenis is duidelijk merkbaar op de eilanden. In Lerwick zijn nog steeds straten genaamd naar koning Erik, de heilige Olaf, koning Haakon en koning Harald. In januari organiseren de eilandbewoners het spectaculaire festival Up Helly A, waarbij duizenden mannen verkleed zijn als Vikingen en brandende toortsen naar een nagemaakt Vikingschip werpen. Ook het accent van de Shetlanders is een vreemde mix van Schots en Noors.
En de Noren voelen zich eveneens verwant aan de eilanden. Noorse monarchen en politici komen vaak op bezoek om musea en andere culturele sites te openen. Beide staten delen een geschiedenis, biologie, cultuur. Als de wet aan hun kant staat, is het idee van een terugkeer van de eilanden naar Noorwegen zo vreemd nog niet.
Alister Ingster leidt de onafhankelijkheidscampagne van de Shetlandeilanden en meent dat ‘het leven veel beter zal zijn onder Noorwegen, dan onder Schotland’, zo schrijft The Telegraph. Naar dat gevoel wordt aan de andere kant van het water geluisterd. ‘We moeten de Shetlanders serieus nemen als ze zeggen zich meer verbonden te voelen met Noorwegen dan met Edinburgh’, citeert de krant Kristian Norheim, woordvoerder van de Noorse Partij van de Vooruitgang.
Evolutie naar autonomie
Ook de Orcaden zouden meer gemeen hebben met Noorwegen en IJsland dan met Engeland of Ierland. Wat de stem ook zal zijn op 18 september, de drang naar autonomie is overduidelijk. De vraag is enkel hoe de eilanden dat willen bereiken, zo meldt het magazine Smithsonian. ‘Er zijn weinig redenen om ja te stemmen’, citeert het magazine een bewoner. ‘We hebben geen revolutie nodig in onze relatie met het VK, maar evolutie op ons pad naar meer autonomie.’
Toch zal olie een loskoppeling van de eilanden hoogstwaarschijnlijk verhinderen. De East Shetland Basin is een van de grootste oliereserves van Europa. De kans dat Londen of Edinburgh de goudmijn aan Noorwegen zullen overhandigen, is klein tot onbestaand.
Sleutel tot macht
Als het referendum uiteindelijk tot onafhankelijkheid leidt voor Schotland, zullen de eilandbewoners dat niet zomaar aan zich voorbij laten gaan. De vraag naar onafhankelijkheid zal sterker worden en het idee om bij Noorwegen aan te sluiten zal misschien iets minder ongeloofwaardig klinken. De bewoners vinden het dan ook niet fijn dat er sprake is van ‘Schotse olie’, als het de die van hen is.
Maar ook bij een nee, zullen de drie eilandengroepen gewonnen hebben. De drie eilandraden vormden een alliantie om voor grotere economische investering te ijveren en meer autonomie te bereiken. En zowel het VK als Schotland gingen op die eisen in, elk in een poging de bevolking te paaien. Of hoe de kleine eilanden de sleutel tot macht in handen hebben.
Schotland onafhankelijk: Yes or no?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier