President verliest voorverkiezingen en beurzen gaan diep in het rood: ‘Dit is het einde van Argentinië’

Op maandag verloren Argentijnse bedrijven meer dan de helft van hun beurswaarde. De financiële wereld is uiterst bezorgd dat president Macri straks niet herverkozen raakt.

Voor de centrumrechtse president Mauricio Macri moet er al een wonder gebeuren om op 27 oktober te worden herkozen. Bijna alle politieke analisten zijn het daar over eens. Zondag verloor hij in de voorronde, zijn achterstand was onverwacht groot, ruim 15 procentpunten.

De voormalige centrumlinkse president Cristina Fernández de Kirchner is erin geslaagd het peronisme opnieuw te verenigen. De beweging heeft het grootste deel van de laatste zeventig jaar de nationale politiek gedomineerd, maar belandde vier jaar geleden in de oppositie.

Fernández leek uitgeteld in 2015, er lopen ook nog altijd elf corruptieonderzoeken tegen haar. Maar ze is dus terug op het politieke voorplan. Deze keer doet ze dat vanaf de tweede plaats, als vicepresidentskandidaat. De kandidaat voor het presidentschap is Alberto Fernández, een gematigd en niet erg populair leider die de afgelopen jaren amper kritisch is geweest voor Fernández.

Volksraadpleging

‘Deze eerste ronde was een volksraadpleging, met als denkbeeldige vraag of wij Argentijnen nog vier jaar met Macri willen doorgaan. Het antwoord was massaal nee’, zegt Carlos de Angelis, directeur van het Studiecentrum voor Publieke Opinie aan de Universiteit van Buenos Aires. Na bijna vier jaar Macri zijn armoede en werkloosheid gestegen, gingen veel bedrijven failliet, versnelde de inflatie en daalde de koopkracht.

Toch houdt de president vol dat zijn economische koers – een vermindering van het begrotingstekort en de hoge rentetarieven die de economische activiteit verstikken – ‘de enige weg’ is. Hij zag zich verplicht de buitensporige uitgaven en populistische maatregelen van zijn voorganger terug te schroeven.

Macri’s campagne draait rond de boodschap dat zijn nederlaag tot een autoritaire regering zal leiden.

In die moeilijke context draait Macri’s campagne rond de boodschap dat zijn nederlaag tot een autoritaire regering zal leiden, met een president die geen echte macht heeft en Cristina Fernández die aan de touwtjes trekt. De oud-president hield zich ook in de nacht van haar triomf op de achtergrond. Terwijl de peronistische leiders in Buenos Aires volop vierden, stuurde zij een sobere video de wereld in vanuit haar huis in de Patagonische stad Río Gallegos, die dichter bij Antarctica ligt dan bij de hoofdstad.

‘Macri vroeg de samenleving vol te houden en de samenleving antwoordde dat ze niet meer kon’, zegt De Angelis. ‘Het probleem is nu dat hij nog moet regeren tot 10 december en ondertussen campagne moet voeren.’

Geen interne concurrentie

Argentinië heeft een kiessysteem waarbij de politieke partijen hun kandidaten moeten kiezen bij gelijktijdige, open voorverkiezingen. Deze keer was er bij geen enkele partij interne concurrentie. Daardoor werd deze voorverkiezingen een grote nationale opiniepeiling, waarbij ongeveer 75 procent van de bijna 34 miljoen kiesgerechtigden een stem uitbracht.

Bijna 48 procent stemde voor de Fernández-Fernández-tandem, tegenover 32 procent voor Macri. Door de sterke polarisatie heeft geen van beide kandidaten veel marge om nog te groeien tegen de verkiezingen in oktober.

Met deze cijfers zou Fernández niet eens een tweede ronde nodig hebben. Wie in de eerste ronde 45 procent van de stemmen haalt, of 40 procent met een voorsprong van 10 procentpunten, is meteen verkozen.

‘Het wordt buitengewoon moeilijk om dit zeer uitgesproken resultaat nog te wijzigen’, zegt Marcelo Leiras, directeur van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit van San Andrés. ‘Macri heeft niet langer het vertrouwen van de kiezers. Deze gecompliceerde situatie vereist geloofwaardigheid en die heeft hij niet. Een akkoord met de oppositie zal nodig zijn.’

Argentinië kwam in april 2018 in een nieuwe financiële crisis terecht, die vooral armen hard treft.

Financiële crisis

Argentinië kwam in april 2018 in een nieuwe financiële crisis terecht, toen de hoge schuldenlast en het wantrouwen van de internationale kredietmarkten tot een devaluatie van 50 procent leidde en de inflatie versnelde. Vooral bij de armen kwam de slag hard aan. Ze maken een derde van de bevolking uit.

De situatie bracht Macri ertoe de hulp in te roepen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dat leende Argentinië 57 miljard dollar en legde het land in ruil daarvoor een zwaar begrotingsprogramma op.

De omvang van de lening werd door analisten gelezen als een steunbetuiging van het IMF aan de regering-Macri. De rechtse presidenten Donald Trump (Verenigde Staten) en Jair Bolsonaro (Brazilië) staan op dezelfde lijn. Ook de financiële wereld zag Macri zitten. Dat bleek maandag, de dag na de voorverkiezingen, toen de Argentijnse bedrijven meer dan 50 procent van hun waarde op de beurzen van Buenos Aires en New York verloren.

Bovendien kwam er een nieuwe devaluatie van de Argentijnse peso met 30 procent. Dat betekent dat de inflatie de komende weken opnieuw zal toenemen aangezien in de fragiele Argentijnse economie de stijging van de dollar vertaald wordt naar bijna alle prijzen.

Einde van Argentinië

Verschillende sectoren vroegen Macri daarom af te zien van herverkiezing en zich te concentreren op zijn mandaat en dat zo ordelijk mogelijk af te ronden. Maar de president verdubbelde zijn aanval op zijn tegenstrever en pookte de angst nog wat op. Hij zei dat de nieuwe financiële problemen ‘slechts een voorbeeld zijn van wat er kan gebeuren. De wereld ziet dit als het einde van Argentinië.’

‘Vandaag zijn we armer dan voor de voorverkiezingen’, zei Macri. ‘Het kirchnerisme (de groep rond Cristina Fernández de Kirchner binnen het peronisme, nvdr.) heeft een probleem van geloofwaardigheid in de wereld. Het moet kritisch voor zichzelf en dat probleem oplossen.’

Op zijn verklaringen werd sterk afwijzend gereageerd, zelfs buiten de politiek. De zeer populaire televisiepresentator Marcelo Tinelli vroeg de regering ‘na te denken waarom de mensen haar de rug toekeren met hun stem.’

Wat de dag na de voorverkiezingen is gebeurd, verbaasde econoom Martín Kalos niet. ‘Het was een logische reactie van de economische en financiële wereld op de komende verandering. Die veroorzaakt onzekerheid, de crisis en onvoorspelbaarheid moeten door de huidige regering worden aangepakt.’

De instabiliteit bracht bij velen de gebeurtenissen van 1989 in herinnering. Toen won peronist Carlos Menem (1989-1999). Een hyperinflatie verplichtte president Raúl Alfonsín (1983-1989) nadien om zijn macht voortijdig over te dragen. ‘Het zal vooral afhangen van het leiderschap dat Macri de komende maanden toont’, besluit Martín Kalos. ‘En dan helpt het natuurlijk niet als hij alle schuld bij de ander legt.’