Politoloog Graham Allison: ‘Poetin weet dat hij bij een nederlaag zijn macht en zijn leven verliest’

Politoloog Graham Allison ziet Vladimir Poetin als een duivel die in staat is om kernwapens in te zetten in Oekraïne, en met wie ondanks alle wreedheden vrede moet worden gesloten.

Professor Allison, vijf jaar geleden schreef u: ‘Hoe slecht, duivels en gevaarlijk Rusland ook is, hoezeer het ook verdient gewurgd te worden, Amerika moet een manier vinden om ermee te leven.’ Hoe moet de wereld sinds de inval van Poetin in Oekraïne met Rusland leven?

Graham Allison: Nog maar weinig mensen twijfelen eraan dat Poetin des duivels is, sinds de wreedheden die hij in Oekräine heeft begaan. Tegelijkertijd is hij de leider van een nucleaire grootmacht, met een arsenaal waarmee hij de bevolking van Amerika en Europa kan vernietigen. Als twee staten over zo’n wapenarsenaal beschikken, kan de ene staat de andere aanvallen en proberen te ontwapenen, maar die blijft wel in staat zijn rivaal uit te roeien. De een kan de ander niet doden zonder zelfmoord te plegen.

Hebt u aanwijzingen dat er binnen de Russische regering een conflict bestond over de invasie?

Allison: Poetin heeft iedereen geëlimineerd die ook maar de kleinste bedreiging had kunnen vormen. In wezen lijkt zijn macht geconsolideerd, en tot het laatste moment was hij degene die bevoegd was om te beslissen.

Welke scenario’s neemt de Amerikaanse leiding momenteel in overweging?

Allison: Leidende figuren in het Pentagon en het Witte Huis zijn vooral bezig met de vraag of Poetin deze oorlog zal verliezen. En of hij in dat geval kan overleven. Poetin gaat er volgens mij terecht van uit dat hij bij een overduidelijke nederlaag de macht en waarschijnlijk ook zijn leven zal verliezen – net zoals tsaar Nicolaas II in 1918. Poetin zou de Russische geschiedenis ingaan als de man die Oekraïne heeft verloren en het Westen misschien nieuw leven heeft ingeblazen. Dat is geen mooi vooruitzicht voor hem. Als hij gedwongen wordt te kiezen tussen zo’n soort nederlaag en een escalatie van geweld en vernietiging, dan vermoed ik dat hij als een rationele actor voor het laatste zal kiezen.

De een kan de ander niet doden zonder zelfmoord te plegen.

Op welke manier?

Allison: Poetin deinst er niet voor terug om massa’s mensen te vermoorden. Dat hebben we in Grozny, en nu ook in Marioepol gezien. Als hij voor de keuze staat om alles te verliezen of risico’s te nemen, mogen we de inzet van een tactisch atoomwapen verwachten. Dat is het doemscenario, de inzet van een relatief kleine kernbom van 15 of 20 kiloton, zoiets als in Hiroshima. Een dergelijke aanval kan in één keer 20.000 à 50.000 mensen doden, afhankelijk van de grootte van de stad die wordt getroffen. Daarmee zou het nucleaire taboe gebroken zijn, dat meer dan 70 jaar heeft standgehouden. We zouden ons in een nieuwe realiteit bevinden.

Hoe zouden de VS en de NAVO op zo’n aanval reageren?

Allison: Ik denk niet dat we zelf een tactisch nucleair wapen zouden gebruiken, maar we zouden niet om een radicaal antwoord heen kunnen. Als de Amerikanen bijvoorbeeld de lanceerplaatsen aanvallen van waaruit de Russische Iskander-raketten worden afgevuurd, dan brengen ze Rusland om. Dat is een zo onwezenlijk scenario dat de meeste mensen het zich gewoon niet kunnen voorstellen. Daarom is het volgens mij ontzettend belangrijk dat we een manier vinden om de moordpartijen zo snel mogelijk te stoppen.

Wat zou dat kunnen zijn?

Allison: Iets waarmee hij voor zichzelf en voor de Russen een verhaal kan maken. Dat hij de controle over de Donbas geconsolideerd heeft, bijvoorbeeld. Of dat er een landbrug naar de Krim gerealiseerd is. Dat Oekraïne de eerste 15 jaar geen lid van de NAVO wordt, zoals Oekraïens president Volodymyr Zelensky al heeft gezegd. We zullen natuurlijk wel weten dat Poetin een strategische nederlaag lijdt, en we moeten ervoor zorgen dat dat ook gebeurt, maar het is belangrijk om hem een goede reden te geven om, vanuit zijn standpunt, de oorlog te stoppen.

Een wapenstilstand, de overwinning, aanhoudende verzwakking van de Russische strijdkrachten, zelfs de suggestie van een regimewissel – Washington heeft tegenstrijdige signalen uitgestuurd over de doelstellingen voor Oekraïne.

Allison: De regering-Biden heeft een coherente visie, maar is niet goed in het uitleggen van het beleid. Ik zie het zo dat er vier consistente doelstellingen zijn voor deze oorlog. Ten eerste, Oekraïne blijft een vrij en onafhankelijk land dat uiteindelijk zijn volledige grondgebied terugkrijgt. Ten tweede, geen derde wereldoorlog. Dat betekent dat geen enkele Amerikaanse of NAVO-soldaat een Rus doodt en vice versa. Ten derde, een beslissende strategische nederlaag voor het Rusland van Poetin. Want aan het einde van deze oorlog moeten alle partijen inzien dat de kosten van deze invasie veel hoger zijn dan de baten. En ten vierde, de versterking van de mondiale veiligheidsorde. Dat klinkt misschien naïef, maar uiteindelijk zal de internationale gemeenschap getoond hebben dat bepaalde misdaden volgens het internationaal recht niet getolereerd worden. En zo’n misdaad is de brutale aanval op een buurland om bestaande grenzen te verleggen.

Sommigen zeggen ook dat Poetins nucleaire dreigementen deel van zijn oorlogsvoering zijn, tactische pogingen tot intimidatie. Dat het Westen zich niet mag laten overbluffen.

Allison: Dat is een goed retorisch argument dat je ook soms hoort in de Amerikaanse debatten, maar het komt vaak van mensen die niet echt weten met welk risico ze hier te maken hebben.