‘Politiek is het afromen van bedrijfsoverwinsten stilaan een noodzaak’

Zouden ze in Davos, waar deze week het World Economic Forum plaatsvindt, beseffen dat ze met vuur spelen? In 2020 was het al riskant om op de jaarlijkse jamboree van politici, ceo’s en academici de successen te vieren van de globalisering, het liberalisme en de representatieve democratie. Toen wierpen Donald Trump, Viktor Orban, Jair Bolsonaro en de mondiale ongelijkheid al een enorme schaduw over het Zwitserse dorpje. De belofte, met de hand op het hart, dat vrijhandel uiteindelijk iederéén ten goede zou komen, klonk belegen, zeker voor de mensen die niet het geluk hebben in het Westen geboren te zijn.

Twee jaar geleden was de laatste keer dat het World Economic Forum in Davos kon doorgaan. Toen sloeg de pandemie in alle hevigheid toe en moest de conferentie een jaartje overslaan. Dit jaar vindt het circus – met onder meer 50 staatshoofden en regeringsleiders – niet in januari plaats, ook al door de pandemie, maar deze week, met ronduit droevige vooruitzichten tot gevolg: de gasten zullen geen pittoreske sneeuwlandschappen te zien krijgen, want er wordt veel regen voorspeld. In een interview met The New York Times drukte Klaus Schwab, de grote baas van Davos, afgelopen maandag zijn ongenoegen uit: ‘Het weer is eigenlijk mijn grootste zorg.’

Politiek is het afromen van bedrijfsoverwinsten stilaan een noodzaak.

Niet dat Schwab blind is voor de problemen. Zo zijn de Russen dit jaar niet uitgenodigd vanwege de oorlog in Oekraïne. Die oorlog is een pijnlijke weerlegging van het credo dat het World Economic Forum al tientallen jaren uitdraagt: dat welvaart door economische samenwerking landen dichter bij elkaar zou brengen, en autoritaire leiders zou verleiden tot meer democratie. Duitsers vatten dat samen in de formule ‘Wandel (verandering) durch Handel’. En Schwab is zich ook bewust van de klimaatuitdagingen, en de voedselcrisis die de wereld in haar greep krijgt: ‘Mensen met honger zijn mensen die boos zijn.’ Het jongste rapport van Oxfam, de ngo die bij het begin van elk Davos-feestje trouw een bommetje dropt, stelt de zaken toch net iets scherper. De torenhoge energie- en voedselprijzen – gemiddeld 30 procent hoger dan vorig jaar – zullen in de komende maanden naar schatting 260 miljoen mensen in nijpende armoede duwen. Tegelijk werden ook een aantal mensen veel en veel rijker: volgens Oxfam is het vermogen van de energie- en voedselmiljardairs met meer dan 450 miljard dollar gegroeid. Dan valt al snel de naam ‘Cargill’, een van de grootste voedselhandelaren ter wereld. Voor de pandemie telde de agrofamilie Cargill acht miljardairs. Nu twaalf.

Overal ter wereld wordt nagedacht over economische correcties, om die gapende kloof tussen zeer arm en zeer rijk toch een beetje te dichten. In eigen land was er onlangs nog het voorstel van Vooruit-voorzitter Conner Rousseau om de overwinsten van bedrijven aan een hogere vennootschapsbelasting te onderwerpen: in plaats van 25 procent zou het tarief naar 35 procent gaan. Omdat het lang niet alle Belgische bedrijven voor de wind gaat, werd een technische regeling uitgewerkt: alleen de winsten boven een rendement van 8 procent op geïnvesteerd kapitaal zouden hoger belast worden. Het lag in de lijn van wat Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, recent nog in Knack opmerkte over de ‘historisch hoge winstmarge’ van een aantal sectoren.

Toch is er sinds Rousseau zijn al bij al gematigde voorstel de wereld instuurde niet veel meer over vernomen. Als premier Alexander De Croo (Open VLD) ooit nog eens thuiskomt van zijn Europese rondreizen – zou die Europese topjob al binnen zijn? – dan zou het aardig zijn om te vernemen hoe hij iets aan die overwinsten denkt te kunnen doen.

Het grote probleem is dat de belangrijkste scheeftrekking niet bij de grote Belgische bedrijven zit, maar bij de multinationals die handig met hun winsten kunnen schuiven naar fiscaal aantrekkelijkere landen. Onze minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), die tenminste nog een poging doet om de overwinsten van het Franse energiebedrijf Engie te recupereren, heeft al lang door wat een calvarietocht dat zal worden.

Toch zal het moeten, zo nodig met wetgevende kunstgrepen: juridisch mag het dan bijzonder moeilijk zijn om af te dwingen, politiek is het afromen van overwinsten stilaan een noodzaak. Zo niet worden de nobele woorden in Davos ontmaskerd als wat ze in het verleden al te vaak al waren: leugens, waarin steeds minder mensen geloven.