Poetin behoudt het vertrouwen in premier: waarom ‘stationschef’ Michaïl Misjoestin op post blijft

Ondanks geruchten blijft de Russische premier Michaïl Misjoestin op post. Zijn voornaamste verdienste: hij kent zijn rol.

Welgeteld drie minuten lang zat Vladimir Poetin samen met oude en nieuwe premier Michaïl Misjoestin. In een zakelijk gesprek liet de president weten dat het werk van Misjoestins regering positief geëvalueerd werd, en hij welkom is zijn taak voort te zetten. Misjoestin zelf dankte Poetin voor zijn vertrouwen, en beloofde dat zijn regering onder Poetins leiding ‘alle taken zou volbrengen’.

In het hyperpresidentiële Russische systeem wordt de premier benoemd door de president. Die premier moet vervolgens goedgekeurd worden door de Doema, wat in het Rusland van Poetin slechts een formaliteit is. Het is de gewoonte dat de regering bij het begin van een nieuwe ambtstermijn herschikt wordt. Het mocht dan ook niet verbazen dat de Russische regering op maandag bedankt werd voor bewezen diensten, een dag voordat Poetin aan zijn vijfde ambtstermijn begon.

Na het ontslag van afgelopen maandag bestond nochtans enige twijfel of Misjoestin wel zou terugkeren als regeringsleider. Verschillende figuren uit de brede entourage van Poetin zouden azen op de rol van premier, de op een na machtigste positie volgens de Russische grondwet. Dat Poetin er finaal toch de voorkeur aan gaf om verder te gaan met Misjoestin heeft dus wel degelijk implicaties.

Belastingdienst

Toen Michaïl Misjoestin in januari 2020 benoemd werd als premier, kwam dat als een complete verrassing: zelfs Misjoestin zelf wist tot twee dagen voor zijn benoeming naar verluidt niet dat hij in de running was om premier te worden. Misjoestin kwam met technocratische adelbrieven. Als baas van de Russische Belastingdienst was hij erin geslaagd een verouderd instituut te digitaliseren en efficiënt te laten werken.

In tegenstelling tot de siloviki, de zogenaamde ‘krachtpatsers’ die de veiligheidsdiensten leiden, toont Misjoestin zelden enig enthousiasme over de invasie van Oekraïne. Waar tal van Russische gezagsdragers zich geroepen voelen om mee te gaan in de patriottische hartstocht, probeert Misjoestin het onderwerp zo veel mogelijk te negeren.

Het neemt niet weg dat Misjoestin een belangrijke rol speelt in de oorlog. Samen met andere technocraten zoals Elvira Nabioellina, de directeur van de Russische Nationale Bank, is hij erin geslaagd de Russische economie behoorlijk te vrijwaren. Als hoofd van de Coördinatieraad voor de behoeften van de strijdkrachten, een orgaan opgezet in oktober 2022, is hij mee verantwoordelijk voor de verbeterde bevoorrading van het Russische leger.

De stationschef

Naast een zekere bestuurlijke competentie heeft Misjoestin bovendien de onschatbare troef dat hij zijn rol snapt. In Rusland is de premier in zekere zin de stationschef, die ervoor zorgt dat de treinen op tijd rijden en de perrons er netjes bijliggen en vooral niet te veel zeurt over de taken van hogerhand. Zoals Misjoestin het zelf tegenover Poetin verwoordt: de president formuleert zijn taken, en hij voert ze uit. Kwatongen beweren dat ook zijn lichaamslengte in zijn voordeel speelt: Misjoestin is kleiner dan Poetin. De vier premiers die Poetin tot nu toe benoemde als president, zijn alle vier kleiner dan hijzelf.

Dat Misjoestin zijn rol binnen het systeem zo goed kent, is om een andere reden belangrijk. Volgens de Russische grondwet is de premier de eerste in lijn om de president op te volgen. Als Vladimir Poetin morgen door onfortuinlijke omstandigheden moet verzaken aan het presidentschap, neemt Misjoestin zijn rol over. Door een relatief zwakke figuur zonder uitgebreid netwerk binnen de veiligheidsdiensten in de premierstoel te houden, hoeft Poetin niet te vrezen dat zijn wettelijke opvolger al te grote ambities krijgt.

Teken aan de wand

Het is voorlopig nog een open vraag hoe de regering van Misjoestin eruit zal zien. Op zich is er weinig reden om in volle oorlog grote herschikkingen uit te voeren. Poetin is notoir behoudsgezind in het toelaten van nieuwe figuren binnen de bestuurlijke elite en stelt grote beslissingen steevast uit.

Toch zijn er redenen om aan te nemen dat veranderingen op til zijn. Op 25 april werd Timoer Ivanov, viceminister van Defensie, gearresteerd op verdenking van corruptie. De arrestatie kan niet anders gezien worden dan als een politieke aanval: onder Russische bestuurders is corruptie zelden de echte aanleiding voor een ontslag.

Ivanov was onder andere verantwoordelijk voor de heropbouw van Marioepol, de Oekraïense stad die vrijwel volledig vernietigd werd door het Russische leger. Via die bouwprojecten kon Ivanov, wiens notoir mondaine levensstijl in 2022 al in kaart gebracht werd door het team van Aleksej Navalny, zichzelf verrijken.

Zijn arrestatie en verwijdering wordt gezien als een teken aan de wand voor Sergej Sjojgoe, de Russische minister voor Defensie. Voor Sjojgoe was Ivanov een trouwe secondant, een sleutelfiguur voor het uitbouwen van zijn eigen machtspositie. Het is maar de vraag of Sjojgoe nog terugkeert als minister van Defensie, wanneer volgende week de nieuwe ministers worden gepresenteerd.