‘Poep van de duivel’: paus geeft wereldleiders veeg uit de pan

De aarde wordt verwoest en geplunderd, de economie wordt voortgedreven door geldzucht, en regeringen zijn te laf om iets te doen. Dat is een zware zonde, zei paus Franciscus tegen 1500 activisten in Bolivia.

De ontmoeting was onderdeel van een reis die de paus door Latijns-Amerika maakt. De bijeenkomst was een samenwerking van de kerk met de regering van Bolivia. Die had meer dan 1500 grassrootsactivisten uitgenodigd uit heel Latijns-Amerika, van landrechtactivisten uit Peru tot afvalrapers uit Argentinië. Prominent aanwezig waren de vertegenwoordigers van de Boliviaanse inheemse bevolking in Bolivia.

“Het economisch systeem sluit uit, vernedert en doodt”, zei de paus. Voor een perfecte economie bestaat geen “recept”, maar volgens hem biedt het evangelie ons principes die wel kunnen helpen om de huidige crisis om te keren.

Met zijn woorden sloot hij aan bij wat hij schreef in zijn nieuwe encycliek over het milieu. Daar roept hij gelovigen en “alle mensen van goede wil” op om zich te keren tegen de uitputting van de aarde, en noemt hij onze huidige economische koers een zonde.

‘De poep van de duivel’

Het mondiale financiële systeem is “onacceptabel”, aldus Franciscus. “Boeren vinden het onacceptabel, arbeiders vinden het onacceptabel, gemeenschappen vinden het onacceptabel, volken vinden het onacceptabel. De aarde zelf – onze zuster, moeder Aarde, zoals Sint Franciscus zou zeggen – vindt het ook onacceptabel. “

“De tijd lijkt op te raken”, zei hij. “We verscheuren elkaar nog niet, maar we verscheuren wel ons gemeenschappelijk thuis. Dat wordt geplunderd, verwoest en straffeloos beschadigd.” En de wereldleiders? Die komen niet verder, uit “lafheid”. “Lafheid is een zware zonde.”

De oorzaak van dit alles ligt bij geldzucht, zei de paus. “Achter al deze pijn, dood en vernietiging ligt wat Basilius van Caesarea al noemde ‘de poep van de duivel’ – een ongebreidelde jacht naar geld.” Als geld een god wordt, wordt hebzucht de belangrijkste drijfveer van mensen. Uiteindelijk “verwoest dat de maatschappij en maakt het mannen en vrouwen tot slaven.”

Spijt voor zonden van de Kerk

Voor de inheemse bevolking had paus Franciscus aparte woorden. Miljoenen inheemse Amerikanen zijn in de loop der eeuwen omgekomen bij de verovering van de Amerika’s. De kerk bleef grotendeels aan de kant staan van de Europese veroveraars, omdat ze daarin een kans zag het christendom te verspreiden. “Ik zeg dit met spijt: veel zware zonden zijn begaan tegen de inheemse volkeren van Amerika in de naam van God. Ik vraag nederig om vergeving, niet alleen voor de misdaden van de kerk zelf, maar ook voor de misdaden die zijn begaan tegen de inheemse volkeren tijdens de zogeheten verovering van Amerika.”

Met zijn woorden ging hij verder dan zijn voorgangers. Desondanks vroeg Franciscus de aanwezigen om te erkennen dat veel katholieken, van priesters en nonnen tot leken, bereid waren hun leven te geven voor de autochtone bewoners.

De paus moedigde de aanwezigen aan om door te gaan met hun werk tegen uitsluiting en uitputting. Maar, benadrukte hij, de inspiratie kan niet ideologisch zijn, het moet om mensen gaan. We worden niet geraakt door statistieken, maar door “de pijn van de mensheid, van ons eigen vlees.”

Het doel moet een economie zijn waar de menselijke waardigheid centraal staat, waar het recht op land, huisvesting en werk gegarandeerd is, maar ook toegang tot onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, communicatie en vrije tijd.” Dit is een christelijk geïnspireerde economie, aldus de paus, waar de noden van ieder individu worden beantwoord in het sociale leven.

Om daar aan te werken hoef je niet rijk of machtig te zijn. De toekomst is “fundamenteel in de handen van het volk en hun capaciteit om te organiseren.” (IPS/TE)