De in het Westen zo geliefde ANC speelt een beschamende rol in de Oekraïne-oorlog. Officieel neutraal, kiest de de anti-apartheidspartij in werkelijkheid de zijde van agressor Vladimir Poetin, schrijft Robbert de Witt.
Zijn beschuldigingen waren ongebruikelijk voor een ambassadeur, en hoogst explosief bovendien. Reuben Brigety, de hoogste Amerikaanse vertegenwoordiger in Zuid-Afrika, zei zeker te weten dat dat land in het geheim wapens heeft geleverd aan Rusland. Zuid-Afrikaanse wapens die Rusland gebruikt om Oekraïners te doden. Zó zeker, dat hij ‘zijn leven erom durft te verwedden’.
Ineens werd duidelijk hoe groot de kloof is tussen het Westen en de rest van de wereld, en tussen het Westen en Afrika in het bijzonder. Met een beschamende rol voor de in het Westen zo geliefde regeringspartij ANC.
De Amerikaanse vermoedens van Zuid-Afrikaanse hulp voor Rusland ontstonden toen bekend werd dat een Russisch koopvaardijschip, de Lady R, op 6 december aanlegde in een marinehaven nabij Kaapstad. In het duister, en met apparatuur waarmee de locatie kan worden bepaald, uitgeschakeld. Foto’s tonen containers die aan boord van de Lady R worden getakeld, waarna het schip op 9 december weer vertrok.
De regering in Pretoria gaf onbevredigende, vage verklaringen uit. Ambassadeur Brigety gooide twee weken geleden de knuppel in het hoenderhok toen hij zei dat Washington over inlichtingen beschikt die de wapenleveranties onomstotelijk bevestigen. De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa kondigde een ‘onafhankelijk onderzoek‘ aan – net als in Den Haag is dat een beproefd middel om even niets te doen, in de hoop dat de kwestie overwaait.
De diplomatieke ruzie laat nog maar eens zien hoe anders er in Afrika wordt gedacht over de Oekraïne-oorlog. Bekend is wel – al dringt dat maar langzaam door – dat de meeste Afrikaanse landen zich liever afzijdig houden. Omdat ze Rusland te vriend willen houden, maar ook omdat ze het Westen hypocrisie verwijten – waarom is het ineens wel fout als Rusland militair ingrijpt, maar niet als de Amerikanen dat doen? Oude, antikoloniale gevoelens spelen ook mee.
Officieel zegt ook Zuid-Afrika dat het ‘non-alligned’ is – neutraal. Maar Sergej Lavrov, Poetins geslepen minister van Buitenlandse Zaken, werd er in januari met alle egards ontvangen. En de Russische, Chinese en Zuid-Afrikaanse marine hielden in februari gezamenlijke oefeningen – exact een jaar na de Russische invasie van Oekraïne. Wat moest Oekraïne daarvan denken?
(Lees verder hieronder.)
De sympathie voor Poetins Rusland is blijkbaar zó groot, dat Zuid-Afrika zelfs overwoog zich terug te trekken uit het Internationaal Strafhof. Dat heeft namelijk een arrestatiebevel wegens oorlogsmisdaden uitgevaardigd tegen de Russische president. Als lidstaat zou Zuid-Afrika Poetin dus moeten oppakken en uitleveren als hij in augustus Zuid-Afrika bezoekt, zoals gepland.
Dat juist Zuid-Afrika de kant van de agressor kiest, is pijnlijk. In Europa en de Verenigde Staten heersen nog altijd sympathieke gevoelens voor dat land: Nelson Mandela, zijn ANC en hun strijd tegen apartheid waren ook een beetje van ons. Maar in het ANC herinneren velen zich liever hoe zij werden gesteund door de Sovjet-Unie. ANC-militanten reisden af naar de Sovjet-Unie om daar te worden getraind voor de gewapende strijd.
De warme gevoelens voor Moskou zijn diep geworteld in de voormalige anti-apartheidspartij. Niet alleen bij de oudjes. De ANC Youth League – de jongerenafdeling – steunde afgelopen najaar enthousiast Poetins nep-referendum in de bezette delen van Oekraïne. Het Kremlin had leden van de Youth League uitgenodigd als waarnemer bij die volksraadplegingen die een farce waren omdat ze maar één doel hadden: de wereld te laten zien dat de burgers van Loehansk en Donetsk zogenaamd echt heel graag bij Rusland wilden horen. Het was stemmen met een geweer tegen je hoofd.
Maar de voorzitter van de ANC Youth League twitterde: ‘Wij zijn solidair met álle onderdrukten ter wereld. Niet alleen in de Donbas, ook in Palestina en de Westelijke Sahara.’ Veelzeggend: het ANC-bestuur zweeg over deze uitlatingen van de jongerenafdeling.
Voor het Westen is het tijd om het beeld van het ANC als vredelievende Mandela-partij bij te stellen. Zuid-Afrika gleed af in dertig jaar onder ANC-bestuur en staat inmiddels aan de verkeerde kant.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
