Op 27 november stierf Fidel Castro, de man die Cuba in de tweede helft van de twintigste eeuw naar een communistisch model leidde. ‘Het eindoordeel is positief’, vindt Peter Mertens.
PETER MERTENS: Ik heb heel veel respect voor wat Castro heeft gedaan. Hij was de leider van een derdewereldland dat in de twintigste eeuw moest navigeren tussen de twee grote machtsblokken. Cuba was voor de komst van Castro een bordeel van de Verenigde Staten. Castro wilde een onafhankelijke koers varen, en de VS hebben het land met economische boycotten en sancties in de armen van de Sovjet-Unie en Nikita Chroesjtsjov gedrongen. Een klein eiland als Cuba kan natuurlijk niet zonder handelspartners. Maar Castro was in de eerste plaats een humanist.
Was hij niet in de eerste plaats een dictator?
MERTENS: Hij was geen dictator. Sturen dictators dokters uit naar de rest van de wereld? Cuba stuurt meer dokters naar plaatsen als Nepal en Afrika dan alle landen van de G8 bij elkaar. Nelson Mandela heeft altijd gezegd dat het dankzij de steun van Cuba was dat zwarte Zuid-Afrikanen een vuist konden maken tegen de apartheid.
In Cuba onderdrukte Castro wel zijn eigen bevolking.
MERTENS: Dankzij Castro is er een alfabetiseringsgraad van 98 procent in Cuba, en heeft elke Cubaan gratis gezondheidszorg. De grootste gevangenis op Cuba is Guantanamo Bay, die bij mijn weten door de Amerikanen wordt uitgebaat. In vergelijking met andere Caribische landen zoals Haïti doet Cuba het veel en veel beter. Daar sterven nog kinderen op straat en heerst er aids. Als je dat verschil niet kunt zien, ben je van kwade wil of verblindend rijk. De Verenigde Naties zeggen het zelfs. Cuba is niet perfect en Castro heeft natuurlijk fouten gemaakt. Maar hij had in de twintigste eeuw weinig keuze.
Zou u ook in de eenentwintigste eeuw zo’n figuur kunnen steunen?
MERTENS: Het Cubaanse model is niet mijn model, net zoals het niet mijn model is om de landbouw te laten domineren door Amerikaanse multinationals, of democratieën waarin geen echte verkiezingen worden gehouden en een nepparlement zit. Ik vind absoluut niet dat we het Cubaanse model in Europa moeten invoeren. Dat zou absurd zijn.
Waarom is dat een goed model voor de Cubanen en niet voor de Europeanen?
MERTENS: De Cubanen zoeken hun eigen weg.
Met permissie, de Cubanen hebben daar helemaal niets over te zeggen.
MERTENS: Ik ben een aantal keren in Cuba geweest en heb daar met heel veel mensen gesproken. Ik schat dat 98 procent van de Cubanen ongelooflijk veel respect heeft voor Castro. In wijken bestaan daar participatieraden die wij niet kennen. Nee, ze hebben geen parlementair systeem. Maar ik heb niet de behoefte om daar met mijn westerse blik over te oordelen. Ik ga vandaag niet meehuilen met de wolven in het bos. Mensen als Mark Eyskens (CD&V), die die periode hebben meegemaakt, hebben een veel eerlijker en klaardere blik dan wie nu allemaal aan het woord komt.
En de slachtoffers die onderweg vallen zijn collateral damage?
MERTENS: Nee. Maar het aantal slachtoffers dat door de dominantie van de VS is gevallen, is wel een pak groter. De geschiedenis zal daar uiteindelijk over moeten oordelen.
Zou u liever op Cuba wonen of in de VS?
MERTENS: Daar ga ik niet op antwoorden. Ik woon heel graag in Antwerpen.
