‘Pas nu Gouden Dageraad ook Grieks bloed doet vloeien gebeurt er iets’

Waarom kon de nazistische Gouden Dageraad in Griekenland zo lang haar gang gaan met haatproza en geweld, vooraleer er iets gedaan werd, vraagt Bruno Tersago zich af. Een analyse van een democratie in gevaar.

Toen de rapper Pavlos Fyssas in de nacht van 17 op 18 september in een arme voorstad van het Griekse Piraeus werd doodgestoken door een aanhanger van de partij Gouden Dageraad, leek het alsof de schellen van iedereens ogen waren gevallen.

Pers en politiek spraken over een criminele organisatie, een partij die openlijk flirt met het nationaal socialisme, die het geweld niet schuwt en die nu zelfs Grieken vermoordt om hun politieke overtuiging. En nog meer schokkend: de partij was geïnfiltreerd in de politierangen en misschien zelfs het leger. Dat werd allemaal gebracht alsof het om nieuwe informatie ging. Maar wisten we dat allemaal al niet langer?

Politie en extreem-rechts

Al jaren zijn er actiegroepen in Griekenland die beweren dat de politie extreem-rechts, en meer bepaald Gouden Dageraad, in bescherming neemt. Zelfs al voor Gouden Dageraad na de verkiezingen van 17 juni 2012 in het Griekse parlement kwam, was er al sprake van het feit dat de organisatie achter de linies van de oproerpolitie opereerde tijdens de rellen van de talrijke betogingen van de voorbije jaren. Video’s op YouTube leken deze geruchten te bevestigen.

Het ministerie van Openbare Orde reageerde steeds dat deze video’s geen harde bewijzen vormden, ofwel dat ze gebruikt werden door extreem-linkse organisaties die met de beelden hadden geknoeid. Ook beelden van politiegeweld op migranten werden terzijde geschoven en de voorvallen werden afgedaan als “geïsoleerde” incidenten. Berichten dat tijdens de parlementsverkiezingen van juni 2012 ongeveer 50% van de politiemensen voor Gouden Dageraad hadden gestemd, worden flink in twijfel getrokken door de regering Samaras.

Racistische aanvallen

Of neem nu de racistische aanvallen. In een vernietigend rapport van 128 bladzijden van de Griekse ombudsman, dat op 26 september aan de regering is overhandigd, zijn 281 racistische aanvallen opgenomen in de periode van januari 2012 tot april 2013. Daarbij zijn zeker 400 mensen gewond geraakt en zijn 4 doden gevallen. Gouden Dageraad was betrokken bij 71 van deze incidenten en de Griekse politie bij 47 gevallen.

De racistische aanvallen hebben nauwelijks het nieuws gehaald in Griekenland: je bent aangewezen op de social media en websites om het nieuws te vinden. En als een dergelijke aanval het nieuws al haalde, zoals de moord op de Pakistaan Shehzad Lukman in januari van dit jaar, waarbij pamfletten van Gouden Dageraad bij de daders werden gevonden, dan luidde het bij de overheid ook weer steevast dat het om geïsoleerde incidenten ging.

Economische crisis geeft Gouden Dageraad vleugels

Na het uitbreken van de economische crisis, neemt de Gouden Dageraad, die tot dan toe een randfenomeen was, een echte vlucht. De retoriek dat de partij zich afzet tegen de corrupte politieke partijen die Griekenland tot het bankroet hebben gebracht, en het feit dat de partij zich niet de wil van de buitenlandse leenheren zal laten opleggen, spreekt vele Grieken aan. De ideologie van de partij verdwijnt naar de achtergrond.

Niemand maakt zich zorgen over het feit dat Gouden Dageraad geschiedenislessen organiseert in arme buurten, om de “echte” geschiedenis aan te leren aan jonge kinderen. De zomerkampen waar gevechtstechnieken worden aangeleerd aan de Griekse jeugd, en waar oudgriekse sporten worden bedreven, lokken ironie uit.

De Griekse media nodigt de leden van de partij voortdurend uit, omdat ze de kijkcijfers de hoogte in stuwen. In de naam van democratie moet het allemaal kunnen. Leden van Gouden Dageraad werden zelfs het onderwerp in lifestyleprogramma’s en -bladen.

Waarom trad de overheid niet eerder op?

Gouden Dageraad kreeg het gevoel dat alles kon: er heerste een gedoogbeleid. Tot woensdag 18 septenber dus. Het deed niemand wat dat er bloed van migranten was gevloeid: er was nu Grieks bloed vergoten, en nu was het eindelijk tijd om actie te ondernemen.

Opeens had de minister van Openbare Orde, Nikos Dendias, 32 dossiers klaar van gewelddadige acties waarbij leden van Gouden Dageraad waren betrokken, die hij meteen naar justitie bracht. Die moest onderzoeken of de partij zich schuldig maakte aan gewapende bendevorming. Waar zaten die dossiers het afgelopen jaar?

Een aantal hooggeplaatste politieofficieren werden van hun post gehaald gedurende de laatste week van september. Een onderzoeker bij de Griekse geheime intelligentiedienst ΕΥΠ die Gouden Dageraad van nabij moest volgen, werd van het onderzoek gehaald omdat hij familie was van een parlementslid van de partij. En op 28 september werd de hele partijtop opgepakt.

Maar waarom duurde het zo lang voor de regering actie ondernam? Er zijn heel wat redenen voor aan te halen.

Premier Samaras en de herovering van Griekenland op de migranten

Ten eerste is premier Antonis Samaras een meer rechtse koers gaan varen omdat Nea Dimokratia er niet in geslaagd was tijdens de parlementsverkiezingen in mei 2012 een meerderheid te halen. Hij probeerde daardoor ook de kiezers van de extreem-rechts partij LA.O.S. te charmeren. Zijn discours tijdens de campagne voor de tweede verkiezingen van juni 2012 ademde een heuse oorlogsretoriek uit. Dat de straten van Athene terug veroverd moesten worden op de migranten, noemde hij als één van de belangrijkste programmapunten van zijn politiek. Zijn regering startte de operatie Xenios Zeus (genoemd naar de Oudgriekse god van de gastvrijheid – oh ironie) en pakte migranten zonder papieren op in het centrum van Athene en bracht ze naar opvangcentra: verlaten legerkazernes waar de migranten werden vastgehouden in vaak onmenselijke omstandigheden. Binnen een dergelijk kader kon Gouden Dageraad rustig zijn gang gaan. De partij knapte de klusjes voor de politie op.

Verder heeft Samaras heel wat politici van de extreem-rechtse partij LA.O.S. in de gelederen van zijn partij opgenomen. Allen hebben belangrijke posities gekregen binnen de regering.

Zo was Makis Voridis minister van Transport tot de regeringsherschikking van juni 2013. Voridis was van 1985 tot 1989 algemeen secretaris van de partij ΕΠΕΝ (Nationaal Politiek Front), een partij die is gesticht door ex-juntaleider Georgos Papadopoulos, toen die in de gevangenis zat. In 1994 richtte Voridis de partij “Grieks Front” op, een partij met heel wat parallellen met het Franse Front National. De slogan van de partij was “Rode Kaart aan de immigranten”.

Huidig minister van Volksgezondheid Adonis Georgiadis bezingt al jaren op allerlei televisiezenders de grootheid van het Oude Griekenland en probeert boeken van Homerus, Herodotus en vele anderen aan de man te brengen. Maar de thematiek van de boeken die hij in zijn boekhandel heeft, beperkt zich niet tot het oude Griekenland. Zo publiceerde hij in 2006 ook het boek “Joden, de hele waarheid”, geschreven door Kostas Plevris, een bezieler van extreem-rechts in Griekenland. Plevris werd in december 2007 beschuldigd van het aansporen tot racistische haat, maar werd in maart 2009 vrijgesproken. Plevris is een notoir holocaustontkenner, die samen met Voridis nog op de kieslijsten van “Grieks Front” stond. De zoon van diezelfde Kostas Plevris, Thanos, is ondertussen een hooggeplaatst lid van Nea Dimokratia.

Tenslotte hanteert Nea Dimokratia de theorie van het hoefijzermodel. Die theorie zegt dat de twee politieke uitersten (links en rechts) veel dichter bij elkaar aansluiten dan het centrum. Zo plaatst Nea Dimokratia de grootste politieke opponent, SYRIZA, in hetzelfde kamp als Gouden Dageraad. Politici van Nea Dimokratia aarzelen niet om zowel Gouden Dageraad als SYRIZA buiten de democratische cirkel te plaatsen, als een partij die terroristische acties goedkeurt, zo niet steunt. Daarom werd Gouden Dageraad zo lang gedoogd, want als de partij wegvalt, wordt de rechterkant van het hoefijzermodel door Nea Dimokratia zelf ingevuld.

En Europa?

Je kunt je de vraag stellen waar Europa al die tijd was. De Europese Unie is opgericht als reactie op de conflicten die tot de Tweede Wereldoorlog hebben geleid. Zag men in Brussel niet dat er in Griekenland een extreem-rechtse beweging was opgestaan die onrustwekkend veel vergelijkingen vertoonde met de opkomst van het nazisme?

Op 8 mei 2012 stelde de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, dat enkel op nationaal niveau kan worden onderzocht of Gouden Dageraad een neonazistische organisatie is. Daarmee legde hij de verantwoordelijkheid bij de Griekse overheid. En indien het tot een verbod van de partij zou komen, dan moeten daarbij de waarden van de EU worden gerespecteerd, aldus Barroso. Hij scheen zich niet al te veel zorgen te maken.

De principes van de EU zorgden er ondertussen wel voor dat na de Griekse parlementsverkiezingen de vrouw van de stichter van Gouden Dageraad, Eleni Zaroulia, in het Europese Comité voor Gelijkheid en Non-Discriminatie kon zetelen. Toen duidelijker werd waarvoor Gouden Dageraad stond, werd ze er wel uit verwijderd.

Europees president Herman Van Rompuy verklaarde in het voorjaar van dit jaar in De Zevende Dag dat hij er van overtuigd was dat de democratie haar werk zou doen, als het aankwam op Gouden Dageraad. Dat lijkt nu te gebeuren, maar er is jammer genoeg te veel bloed voor moeten vloeien.

Vele Grieken volgen ondertussen de ontwikkelingen met de nodige achterdocht: de arrestatie van de partijtop van Gouden Dageraad zou er voor zorgen dat nieuwe besparingsmaatregelen, opgelegd door de troika, zullen worden doorgedrukt buiten de schijnwerpers van de media.