Panama Papers: ‘Zal het dit keer anders zijn?’

‘Het is goed dat we via de Panama Papers weten wie geld heeft doorgesluisd naar belastingparadijzen’, schrijft professor Herman Matthijs. ‘Maar daarmee is het geld nog niet terug in Europa.’

Het lek over de beleggingen via een Panamees advocatenbureau in het Caribisch gebied, uitgebracht door Knack, heeft de laatste dagen heel wat deining veroorzaakt. Wie verantwoordelijk is voor dit lek en waarom de informatie werd gelekt, blijft wel onduidelijk. Ook stelt zich de vraag in welke mate de gelekte gegevens nog actueel zijn. Het is ook niet de eerste keer dat een dergelijk dossier in het nieuws komt. Ook in het verleden was er veel geblaat, maar weinig wol als resultaat: alle rijkentaksen, speculatietaksen en anderen hebben nooit veel opgebracht in de Europese Unie. Zal het dit keer anders zijn?

Amerikanen

Ongetwijfeld wordt het nog een lange discussie over de vraag wat er nu moet gedefinieerd worden als fiscale ontduiking of ontwijking. En wat gaat de Europese Unie doen tegen Panama? ‘Niets’, is het antwoord. Want de EU heeft geen greep op Panama. Maar Panama heeft wel het strategische kanaal in handen. De enigen die kunnen ingrijpen, zijn de Amerikanen. Deze laatsten hebben reeds bewezen dat ze iets kunnen doen bewegen. Zo is het Zwitsers bankgeheim gesneuveld onder druk van Washington DC en niet onder druk van de hopeloos verdeelde groep van 28 EU-leden.

En laat ons niet vergeten: naast Panama bestaan er nog vele andere fiscaal paradijselijke gebieden in het Caraïbisch gebied, Azië en de Pacific.

Europese Unie

In het verleden trok het Europees geld naar Europese belastingparadijzen zoals Luxemburg, Zwitserland en Liechtenstein, allemaal lid van de Europese Economische Ruimte. Sinds enige tijd is dat grote geld richting Caraïbisch gebied getrokken, ver weg van Europa. En zo verloren we onze greep erop. Waarom gaat het geld hier weg? Het antwoord is duidelijk: de eurozone draait niet, er heerst wanorde in de Schengenzone, er heerst hogere fiscaliteit in de eurozone, er is de Europese overregulering en in Amerika bestaan hogere renten.

Het Caribisch gebied is bijzonder aantrekkelijk voor deze geldstromen. Men vindt er diverse fiscale paradijzen, zoals Barbados en de Britse Virgin-eilanden. Deze landen hebben een sterke band met het Verenigd Koninkrijk: het zijn onafhankelijke landen in het kader van het Gemenebest (bijvoorbeeld Barbados) of Britse gebieden die geen deel zijn van de EU (bijvoorbeeld Maagdeneilanden). Dit laatste geld ook voor Franse (bijvoorbeeld Polynesië) en Nederlandse gebieden (Aruba, Bonaire en Curaçao, en Sint-Maarten). De EU heeft dus zelf een situatie gecreëerd waarbij niet alle delen van een lidstaat deel zijn de van de EU. Dat maakt ze zeer interessant voor fiscale advocaten die handig gebruik maken van deze situatie.

De EU heeft één wapen om op te treden tegen deze belastingparadijzen: het geeft geld aan deze gebieden van een lidstaat – die niet de Unie behoren – via het Europees Ontwikkeling Fonds (364,5 miljoen euro in de periode 2014-2020). De EU zou dat kunnen verminderen of helemaal terugschroeven. Maar de Britse Virgin Islands hebben via deze weg nooit geld ontvangen, dus tegen hen is dit wapen niet bruikbaar.

Het lijkt erop dat het Verenigd Koninkrijk de enige EU-lidstaat is met een greep op dit Caribisch gebied. Gaan de Britten zich hiermee bezighouden, als niet-euro lid, met het financiële centrum de city in Londen en een ander fiscaal klimaat dan op het continent? Als de Britse premier David Cameron al iets wil ondernemen in dit dossier, zal hij daar zeker een prijs voor vragen aan Brussel.

België

België is lid van de Europese Economische Ruimte, en tussen de 32 landen die daar deel van uitmaken bestaat er het vrije verkeer van kapitaal. België heeft al jaren een van ’s werelds hoogste belastingtarieven en niveau van overheidsbeslag. Dat is duidelijk niet de manier om het weglopen van het geld tegen te houden.

Bovendien is de stabiliteit van de fiscale wetgeving helemaal zoek in dit land omwille van de continue wijzigingen. Het aantal wetteksten inzake de fiscaliteit is niet meer te tellen en die ingewikkeldheid zorgt voor de vele disputen en onduidelijkheden. Confucius zei reeds dat in een land met vele wetten de wanorde groot moet zijn.

In het kader van het lopende begrotingsoverleg kan de regering-Michel nog eens nadenken over een vorm van fiscale regularisatie, maar structureel moet het fiscale klimaat in dit land aantrekkelijker worden. Dat laatste is zeker een noodzaak in een Europese en mondiale markt. Een actueel voorbeeld ter illustratie: als de paars-groene coalitie in het Groothertogdom Luxemburg de vennootschapstaks terugbrengt tot 18 procent, dan kan men hier onmogelijk de huidige tarieven handhaven als men de bedrijven wil behouden.

Conclusie

‘Money, Money, Money must be funny in a rich man’s world,’ zong ABBA in het warme jaar 1976. Wat is er sindsdien veranderd? Het geld is ongrijpbaar geworden door de liberalisering, de digitalisering en de juridisering van het fiscaal stelsel in combinatie met de hoge belastingdruk in de Europese Unie. Het is goed dat men dankzij de Panama Papers weet dat sommigen gebruik hebben gemaakt van belastingparadijzen om geld weg te sluizen, maar daarmee is het geld nog niet terug in Europa.