Advocatenkantoor Mossack Fonseca heeft een klantenbestand van onder meer drugsdealers, maffialeden, corrupte politici en belastingontwijkers. Portret van een poortwachter van offshore geheimen.
Mossack Fonseca wordt vandaag beschouwd als een van de vijf grootste groothandelaars ter wereld in offshore geheimhouding. Het advocatenkantoor telt meer dan 500 werknemers en medewerkers in meer dan 40 kantoren over heel de wereld, waaronder drie in Zwitserland en acht in China.
Meer dan 11 miljoen gelekte documenten (e-mails, bankrekeningen en klantengegevens) die het Internationaal Consortium voor Onderzoeksjournalisten (ICIJ) in handen kreeg, tonen de interne werking van Mossack Fonseca gedurende bijna 40 jaar, van 1977 tot december 2015.
Die documenten onthullen offshore holdings van individuen en bedrijven uit meer dan 200 landen en gebieden. Ze sommen voorbeelden op van ethische en wettelijke overtredingen door klanten en ze schetsen het beeld van een bedrijf dat de geheimen van zijn cliënten beschermt. Zelfs als die cliënten oplichters, maffialeden, drugdealers, corrupte politici en belastingontwijkers blijken te zijn.
Uit een analyse door ICIJ – waaraan Knack/Mo*, de Tijd en Le Soir – meewerkten blijkt bijvoorbeeld dat Mossack Fonseca met minstens 33 bedrijven en personen in zee ging die op een zwarte lijst van de Amerikaanse autoriteiten stonden omdat ze een link hebben met terrorisme of omdat ze schurkenregimes zoals Noord-Korea of Iran steunden.
Mossack Fonseca ging met minstens 33 bedrijven en personen in zee die op een zwarte lijst van de Amerikaanse autoriteiten stonden
Geconfronteerd met de resultaten van het ICIJ-onderzoek antwoordde Mossack Fonseca dat het ‘gedurende 40 jaar onberispelijk gewerkt heeft… Ons bedrijf is nooit beschuldigd of aangeklaagd geweest in verband met criminele overtredingen.’ Woordvoerder Carlos Sousa zei dat de firma ‘klanten enkel helpt om bedrijven op te richten’. Dat is nog iets anders dan een ‘zakenrelatie aan te gaan met de opgerichte bedrijven of ze op welke manier dan ook te managen’, aldus Sousa.
Most Wanted
In 1985 werd Rafael Caro Quintero, het voormalig hoofd van het Mexicaanse drugkartel Guadalajara, in Costa Rica gearresteerd. Beschuldiging: het martelen en vermoorden van de Amerikaanse drugsdealer Enrique ‘Kiki’ Camarena. Hij werd uitgeleverd aan Mexico en in 1989 veroordeeld tot 40 jaar cel.
De Mexicaanse regering nam zijn fortuin in beslag, waaronder een landgoed. Dat was in het bezig van een offshore bedrijf dat opgericht was door Mossack Fonseca. Mexico gaf het aan de Costa Ricaanse regering. Die gaf het op zijn beurt door aan het Nationaal Olympisch Comité van Costa Rica.
De gelekte documenten tonen dat ambtenaren van dat Olympisch Comité Mossack Fonseca in maart 2005 vroegen om te helpen met het “zuiveren” van de titel van het landgoed. Een advocaat die voor Mossack Fonseca werkte, vertelde de bezoekers uit Costa Rica dat de aandeelhouders van het offshore bedrijf daarover moesten beslissen.
In een document van het bedrijf van Caro Quintero stond echter slechts één opmerking: ‘geen gegevens gevonden’. Toch schreef een advocaat van Mossack Fonseca in een lange e-mailuitwisseling dat het ‘erop lijkt dat de echte eigenaar van het goed, en dus het bedrijf, de drugstrafikant Rafael Caro Quintero was’. Mossack, een van de drie bestuurders van dat bedrijf, had geen zin om op een slecht blaadje te staan bij Caro Quintero, zo blijkt uit het e-mailverkeer: ‘Vergeleken met Quintero was zelfs Pablo Escobar een baby!’
‘Vergeleken met Quintero was zelfs Pablo Escobar een baby!’
Resultaat? Mossack Fonseca trad niet langer op als vertegenwoordiger van Caro Quintero’s offshore. ‘Ik krijg liever geen bezoek van Quintero wanneer hij vrijkomt.’ In 2013 werd Caro Quintero vrijgelaten uit de gevangenis op basis van een procedurekwestie, waarna hij zich uit de voeten maakte. Zijn naam prijkt opnieuw op de Interpol-lijst van meest gezochte criminelen.
De roots van Mossack Fonseca
Ondanks het beruchte karakter van sommige klanten, is Mossack Fonseca erin geslaagd om opvallend low profile te blijven. In een artikel uit 2012 over offshore tussenpersonen, noemde het Britse zakenblad The Economist het bedrijf ‘Mossack Fonseca met de verzegelde lippen’.
De start van Mossack Fonseca gaat terug op 1986, toen Panamees Ramón Fonseca zijn klein advocatenkantoor in Panama fusioneerde met een ander lokaal bedrijf dat onder leiding stond van de Duitser Jürgen Mossack. Beide mannen hadden internationale roots en achtergronden in de werelden van geld, macht en geheimen. ‘Samen hebben we een monster gecreëerd’, mijmerde Fonseca later tegen een journalist.
Vea entrevista del ministro consejero de la Presidencia, @ramonfonsecamor en https://t.co/q2MvEoleHD pic.twitter.com/vIbrVzP2O1
— TVN Noticias (@tvnnoticias) March 14, 2016
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ramón Fonseca werd in 1952 geboren in Panama en studeerde rechten en politieke wetenschappen aan de universiteit van Panama en aan de London School of Economics. Toen hij jong was, zo vertelde hij later, wilde hij de wereld redden. Aanvankelijk wilde hij priester worden maar later ging hij zes jaar voor de Verenigde Naties in Genève aan de slag.
‘Ik spaarde niets en ik maakte geen verschil’, herinnerde hij zich tijdens een televisie-interview in 2008. ‘Toen ik wat ouder werd, besloot ik mezelf te wijden aan mijn beroep, een familie uit te bouwen, te trouwen en gewoon een rustig leven te leiden… Met de jaren word je materialistischer.’
Jürgen Mossack werd in 1948 geboren in Duitsland. Volgens spionagedossiers van het Amerikaanse leger die ICIJ kon bemachtigen, was Mossacks vader lid van de Waffen-SS, de beruchte gewapende vleugel van de nazipartij tijdens WO II. Na de oorlog bood zijn vader de Amerikaanse regering zijn diensten als informant aan, zo blijkt uit de bestanden. Een inlichtingenofficier van het leger schreef dat het aanbod om te spioneren voor de VS simpelweg ‘een sluwe poging kon zijn om uit een lastige situatie te komen’. Desondanks geven de oude spionagedossiers aan dat Mossacks vader later in Panama eindigde, waar hij ook aanbood om te spioneren: ditmaal voor de CIA over communistische activiteiten in het naburige Cuba.
Nadat hij in 1973 zijn rechtendiploma behaalde in Panama, werkte Mossack een tijdje als advocaat in Londen. Daarna keerde hij terug naar Panama om het bedrijf op te starten dat hij later zou samenvoegen om Mossack Fonseca & Co te vormen.
Fonseca heeft ook een tweede leven als bekroond romanschrijver
Fonseca is niet alleen advocaat, hij heeft ook een tweede leven als bekroond romanschrijver. Een van zijn boeken is ‘Meneer de politicus’, een politieke thriller die (volgens zijn literaire website) ‘verwikkelde processen verwoordt die gewetenloze ambtenaren gebruiken om macht te vergaren en om hun verfoeilijke ambities te bereiken’.
Hij kent de wereld van de politiek door zijn werk: tot voor kort was hij topadviseur van de Panamese president Juan Carlos Varela. Begin maart kondigde Fonseca aan dat hij verlof nam uit die positie, na aantijgingen dat het Braziliaanse kantoor van Mossack Fonseca betrokken was in een steeds groeiend omkoop- en witwasschandaal, waarin het door de staat gecontroleerde Braziliaanse oliebedrijf centraal stond. Fonseca ondernam de stap naar eigen zeggen ‘om mijn eer, mijn bedrijf en mijn land te verdedigen’.
Terwijl hij tijdens een televisie-interview elke betrokkenheid bij de vermeende overtredingen ontkende, maakte hij een vergelijking die hij eerder al eens gebruikt had. Hij zei dat indien een offshore bedrijf slecht benut wordt, het bedrijf (Mossack Fonseca, nvdr) niet schuldiger is dan de autofabriek die een wagen bouwt die later in een overval gebruikt zou worden.
Geheimhouding te koop
De gelekte documenten tonen dat Mossack Fonseca samenwerkt met een aantal van de grootste financiële instellingen ter wereld, zoals HSBC, Société Générale, Credit Suisse, UBS en Commerzbank. In sommige gevallen is dat om het bankcliënteel te helpen met het opzetten van ingewikkelde structuren die het voor belastingontvangers en onderzoekers moeilijk maken om de geldstroom van de ene plek naar de andere te volgen.
Dat Mossack Fonseca structuren zou opzetten die de identiteit van de eigenaars verbergen, is volgens het bedrijf een bewering die ‘compleet ongestaafd en fout is’.
In Panama heeft Mossack Fonseca private stichtingen in de aanbieding die in Panama niet onderworpen zijn aan belastingen en waarbij de wet niet eist dat de namen van de stichters of de begunstigden onthuld worden.
Andere activiteiten die opduiken in de gelekte bestanden zijn onder meer het wijzigen of het antidateren van documenten (het vervroegen van de datum) wanneer de klant in de problemen zit. Nog een voorbeeld: klanten konden activa verbergen door in Panama stichtingen op te zetten die aanvankelijk ngo’s zoals het World Wildlife Fund als begunstigde hadden, maar waarbij die begunstigde uiteindelijk nog gewijzigd kon worden.
Het antidateren van documenten is een veel voorkomende praktijk in de industrie, zegt Mossack Fonseca. De datum zou dan slaan op het moment van de beslissing, nog voor die werd vastgelegd. Het doel is volgens Mossack Fonseca ‘niet om onwettige handelingen toe te dekken of te verbergen’. ‘We verschaffen begunstigden geen diensten om de banken te misleiden’, schreef Mossack Fonseca in antwoorden aan ICIJ.
Baanbrekend op de Britse Maagdeneilanden
In 1987, toen Panama onder de schaduw van een militaire dictatuur leefde, zette Mossack Fonseca zijn eerste grote stap in het buitenland. Het richtte een tak op in de Britse Maagdeneilanden, die enkele jaren daarvoor een wet hadden aangenomen die het vergemakkelijkte om offshore bedrijven op te richten zonder dat de eigenaars en bestuurders bekendgemaakt moesten worden.
Vandaag huisvesten de Britse Maagdeneilanden zowat 40 procent van alle offshore bedrijven ter wereld. Van de bedrijven die in Mossack Fonseca’s bestanden voorkomen, werd zowat de helft – in totaal meer dan 113.000 – opgericht op de Britse Maagdeneilanden.
In het defensief
In 2012 en 2013 gaven regelgevers uit de Maagdeneilanden het bedrijf een reeks boetes voor het schenden van de anti-witwasregels van het land, onder meer een boete van 37.500 dollar wegens het niet screenen van een ‘hoge risico’ klant – dat ging over Alaa Mubarak, de zoon van de verdreven voormalige Egyptische dictator.
In het begin van 2016 werd Monsack Fonseca in Brazilië een van de doelwitten van een onderzoek naar omkoperij en het witwassen van geld. ‘Operatie Car Wash’ groeit in sneltempo uit tot een van de grootste corruptieschandalen in de geschiedenis van Latijns-Amerika.
Aanklagers beweren dat Braziliaanse bedrijven afspraken maakten over het dingen naar contracten met het door de staat gecontroleerde olieconglomeraat Petrobas. Daardoor stegen de prijzen en ze gebruikten het extra geld om politici en ambtenaren van het oliebedrijf om te kopen en om zichzelf te verrijken.
Braziliaanse aanklagers beweren dat het kantoor van Mossack Fonseca in Brazilië sommige beklaagden hielp door schermbedrijven op te zetten, die gebruikt werden om misdrijven te begaan. Op een persconferentie in januari 2016 noemden ze Mossack Fonseca ‘een grote witwasser van geld’ en kondigden ze aan dat ze klacht zouden indienen tegen vijf werknemers van het Braziliaanse kantoor van Mossack Fonseca, onder meer voor het witwassen van geld en het vernietigen en verbergen van documenten.
Het bedrijf ontkent elke overtreding in de zaak. In een verklaring zei het bedrijf dat het kantoor van Mossack in Brazilië een franchise is. En dat het Panamese advocatenkantoor, dat enkel in Panama werkt, ‘onterecht betrokken wordt bij kwesties waar het geen verantwoordelijkheid voor draagt’.
Auteur: Martha M. Hamilton
Met bijdragen van: Rigoberto Carvajal, Emilia Díaz-Struck, Cecile Schillis-Gallego, Mar Cabra, Mago Torres, and Sol Lauría.
Vertaling en bewerking: Naomi Skoutariotis
Panama Papers
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier