Panama, last resort voor angstige Europeanen: ‘Het is een kwestie van overleven’

Panama is vooral bekend vanwege de vele brievenbusfirma’s en belastingontwijkers. Maar het is ook een toevluchtsoord voor angstige Europeanen, die bang zijn voor de toestroom aan buitenlanders, de Euro-crash of de ineenstorting van de verzorgingsstaat.

In 2012 verlieten de Vlaamse Mark en Gertie België. Zij verkozen een landelijk leven aan de andere kant van de wereld boven een bestaan in een -in hun ogen- ineenstortend Europa, dat overspoeld wordt door buitenlanders. ‘België telde al zoveel buitenlanders. Toen begon de vluchtelingencrisis en werd Europa nog meer onder de voet gelopen.

‘Dat was het moment dat Gertie en ik besloten om te emigreren’, stelt Mark, die samen met zijn vrouw Vlaanderen verliet uit afkeer van de toevloed aan anderstaligen uit vreemde culturen en verre landen. Die zouden naar hun mening niet alleen het sociale stelsel om zeep helpen, maar ook de westerse normen en waarden met de voeten treden en Europa tot een Islamitische republiek omvormen.

‘We voelden ons bedreigd en dus vertrokken we naar Midden-Amerika. Het is een kwestie van overleven’, verklaart Mark het emigratieproject. ‘Westerse samenlevingen hebben te weinig jongeren’, vertelt Gertie, ’terwijl migranten altijd veel kinderen krijgen. We worden vreemden in ons eigen land, te midden van miljoenen vluchtelingen, die weigeren om zich aan te passen. Dat zal leiden tot confrontaties en wellicht burgeroorlogen’, weet Gertie.

Toch zijn terreur en oorlog niet het eerste onheil dat Europa volgens het koppel te wachten staat. Gertie: ‘Het schuldensysteem waarop wij onze maatschappij hebben gebouwd zit aan het plafond van zijn mogelijkheden. Een ineenstorting van ongekende omvang is onvermijdelijk.’

Zelfvoorziening

Mark en Gertie hadden de behoefte om hun angsten achter zich te laten. Ze kochten een lap grond van enkele hectare groot in Veraguas in Panama, waar een aangenaam, tropisch klimaat heerst. Ze bouwden er zelf een huis en probeerden van de verkoop van zelfgekweekte groenten en fruit te leven. Meerdere oogsten per jaar zouden hen in hun levensonderhoud voorzien en hen vrij en onafhankelijk maken.

De praktijk draaide even anders uit, want er bleek ontzettend veel te doen op het door hen gekochte stuk grond. ‘Een weg, stromend water en elektriciteit waren er niet. We moesten zelf bouwen, bomen en struikgewas verwijderen en rotsblokken weghakken of opblazen’, herinnert Mark zich.

‘Ook het voedsel viel tegen. Een deel van de oogst wilde niet lukken; ons dieet werd erg eenzijdig. Voor meer variatie gingen we kippen kweken en bijen houden en probeerden we andere agrarische technieken toe te passen.’

Ondanks hun enthousiaste plan werd het voor Mark en Gertie toch allemaal wat te veel. Partners die hadden toegezegd om aan het project deel te nemen haakten om uiteenlopende redenen af. Het landgoed verkeerde in slechte staat en de bodem was onvruchtbaar.

De Panamezen

Panama blijkt ook vuiler dan Vlaanderen. ‘Overal ligt afval, vooral plastic tasjes’, zegt Mark. Ook culturele verschillen speelden hen parten. ‘Panamezen zijn niet erg trouw. Mannen, getrouwd of niet, flirten de hele tijd met Gertie’, zegt Mark, die stelt dat monogamie bij Panamezen niet hoog in het vaandel wordt gedragen.

Dat leidde ook tot relationele spanningen. ‘Regelmatig vroegen we ons af of de prachtige natuur en het aangename klimaat van Panama nog wel opwogen tegen alle stress en inspanningen’, zegt Gertie.

Langzaam begon het Gertie en Mark te dagen dat hun vlucht voor de vreemdelingen in Europa hen tot vreemden in een ver land had gemaakt. Daar komt bij dat landelijk Panama maar weinig voorzieningen biedt. Of het nu een bank, tankstation, supermarkt of ziekenhuis is, alles is ver weg.

Terug naar België

Na een jaar zwoegen en zich verbazen over de inheemse bevolking, bekroop beide Vlamingen het gevoel dat ze het niet gingen maken in Panama. ‘Natuurlijk wil je niet terug naar Vlaanderen’, vertelt Mark, ‘want de problemen daar zijn niet verdwenen. Maar het leven in Panama is op zijn zachtst gezegd spartaans te noemen. Overal zijn muggen en kevers, dingen gaan aan de lopende band stuk, voorraden bederven en oogsten mislukken’, vertelt Mark.

Bestaansangsten zijn er alomtegenwoordig, heel anders dan in het Europese thuisland dat deze angstemigranten achter zich lieten. Mark en Gertie zetten hun project dan maar voorlopig in de ijskast. Nu zijn ze terug in België, waar ze hopen om een kapitaalkrachtige sponsor te vinden die een beter vervolg op hun project kan breien.

Finca Bayano

Helemaal anders zijn de ervaringen van Stefan Mudry. Mudry is de initiatiefnemer van Finca Bayano, een landgoed bestaande uit dertig hectare bouwgrond in Panama. Aanvankelijk probeerde hij nog moeizaam om angstige Duitsers met een advertentie op een anti-islamitische website warm te maken voor emigratie naar Panama.

Inmiddels lijkt zijn boodschap goed weerklank te vinden. Een groot deel van zijn bouwland is verkocht. Veel Europeanen hebben het wel gezien in hun vaderland en zoeken hun heil in Finca Bayano, dat op acht uur rijden van Panama city ligt. Daar, tussen groene heuvels en velden met bananenbomen, ligt het landgoed van Stefan Mudry.

Net als Mark en Gertie verliet ook hij Europa uit angst voor de grote crash. ‘Ik neem aan dat de hele toevloed aan vluchtelingen Europa zal opblazen’, zegt Mudry. ‘En omdat ik geloof dat de financiële ineenstorting van de westerse wereld verwoestende proporties zal aannemen, ben ik in 2008 op zoek gegaan naar alternatieve woonplaatsen.

Gunstige voorwaarden

‘Europa, dat voor het grootste deel dichtbevolkt is, was voor mij geen optie als toevluchtsoord. Na even zoeken besloot ik naar Panama te gaan.’ Mudry is daar al sinds 2006 betrokken bij een herbebossingsproject, zo staat op zijn website. ‘Na veel onderzoek en eigen ervaring was ik tot de conclusie gekomen dat Panama de perfecte omstandigheden biedt om de crash te overleven en het een van de weinige keuzes is die emigranten tegenwoordig hebben’, zegt Mudry, die stelt dat Zuidoost-Azië geen optie was vanwege de overbevolking en toenemende terrorismedreiging.

Panama daarentegen heeft volgens hem prachtige stranden, vriendelijke bewoners en een fantastisch klimaat. Wat de Finca Bayano voor Mudry zo waardevol maakt, is dat er veel neerslag valt en er voldoende hoogwaardig bronwater beschikbaar is. ‘De bodem is hier vruchtbaar en de regio dunbevolkt. Bovendien zijn tropische ziekten hier geen probleem.

‘In de buurt van Finca Bayano zijn geen industriële complexen of krachtcentrales te vinden en er zijn geen actieve vulkanen in de buurt. Er is geen significante schade door aardbevingen vastgesteld in de afgelopen vijfhonderd jaar en door de nabijheid van de evenaar zijn er geen tropische stormen’, weet Mudry.

Deze gunstige voorwaarden voor voedselproductie gedurende het hele jaar, in combinatie met weinig bevolking en een stabiele politieke situatie, maken van Panama volgen Mudry de ideale bestemming voor migranten. Bovendien zijn verblijfsvergunningen en werkvergunningen makkelijk te verkrijgen en kunnen buitenlanders land kopen zonder beperkingen.

Lokale economie

Lokale politici in Veraguas zijn over het algemeen blij met de komst van Europeanen. Anders dan vluchtelingen uit bijvoorbeeld Colombia of Chinese migranten brengen Europeanen geld mee, investeren ze in infrastructuur en helpen ze de landelijke gebieden op te bouwen en zo de lokale economie aan te zwengelen.

Mudry heeft deze randvoorwaarden -anders dan Mark en Gertie- succesvol weten om te zetten in agrarische activiteiten. Zo is hij er in geslaagd om verschillende gewassen te verbouwen, waaronder bananen, mango’s, avocado’s, cassave, tomaten en sla.

Er is een meertje en een bron waarvan het water in de steden verkocht kan worden en Mudry beschikt over genoeg groente en fruit om het ook te verkopen aan natuurvoedingswinkels.

Mudry heeft zo naar eigen zeggen een redelijk bestaan in Panama weten op te bouwen. ‘Bovendien zijn de belastingtarieven in Panama laag’, zegt Mudry. ‘Maar’, waarschuwt hij, ‘Panama is geen paradijs en ik kan geen garanties geven over hoe de omstandigheden zullen zijn tijdens of na een crash. Wat ik wel weet is dat dit land hoogstwaarschijnlijk de beste plek is om te vertoeven als de crash plaatsvindt.’

Mudry is lang niet de enige die zich zo voelt. Exacte cijfers zijn niet bekend, maar insiders spreken over duizenden Europeanen die jaarlijks interesse tonen voor een emigratie naar Panama. Daarvan zijn er uiteindelijk een honderdtal die de moeite nemen om Panama als uitwijkmogelijkheid te verkennen. Het aantal daadwerkelijke migranten, dat net als Mudry een nieuw leven komen opbouwen, beperkt zich echter tot enkele tientallen.

De meesten laten zich afschrikken door de hoeveelheid werk die hen te wachten staat na hun ‘vlucht’ uit Europa en het feit dat er toch nog aardig wat kapitaal geïnvesteerd moet worden om een bestaan in Panama mogelijk te maken. Mudry: ‘Iedereen wil in een gespreid bedje terecht komen, maar zo werkt het natuurlijk niet.’