‘Erdogan wil een voet tussen elke deur in het Midden-Oosten. Ook in Gaza’

In het verdeelde Turkije kan Erdogan meer winnen met kritiek op Israël dan met enige bekommernis over de veiligheid van dat land.

Op de dag dat in Doha onderhandelingen begonnen over een staakt-het-vuren in Gaza sprak Mahmoud Abbas voor het Turkse parlement in Ankara. Sinds Hamas in 2007 de macht overnam, wordt er nog nauwelijks geluisterd naar wat de oude, zwakke president van de Palestijnse Autoriteit over Gaza te zeggen heeft. Toch is het onvermijdelijk dat zijn Fatah straks meespreekt over de toekomst. Israël ziet dat niet zitten, maar voor de Verenigde Staten en de Arabische wereld is het de logica zelve. Abbas hoorde in Turkije dat zijn gastheer Recep Tayyip Erdogan ook graag een rol speelt in het verhaal. Hij doet dat op zijn manier.

Erdogan houdt daarbij altijd een blik op de politiek thuis. In het zeer verdeelde Turkije kan hij meer winnen met kritiek op Israël dan met enige bekommernis over de veiligheid van dat land. Erdogan hield bij verkiezingen vorig jaar maar net het hoofd boven water. Toch klinkt wat hij zegt ongebruikelijk scherp en rauw. Hij noemde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu een ‘bloedzuigende vampier’. Hamasleider Ismail Haniyeh, die in Iran omkwam bij een aanslag, had in Turkije recht op een dag van rouw.

De AK-partij van Erdogan onderhoudt allang goede, ook persoonlijke relaties met Hamasleiders. Buitenlandminister Hakan Fidan gelooft dat vrede in het Midden-Oosten alleen mogelijk is als Israël eerst flink op zijn plaats wordt gezet. Erdogan dreigde er enkele weken geleden zelfs mee om troepen naar Gaza te sturen. Aan de ene kant pleit Turkije voor een tweestatenoplossing voor Palestina. Aan de andere kant noemt Erdogan Hamas een ‘bevrijdingsbeweging’. Toch onderhoudt Turkije nog altijd diplomatieke betrekkingen met Israël en lijkt het niet van plan om die snel te verbreken.

Zoals de rode loper die in Ankara voor Abbas werd uitgerold, wijst die hele houding op de bijzondere rol die Turkije in de ruime regio speelt. Erdogan laat zich regelmatig kennen als een politieke bullebak. Tegelijk is hij bij momenten ook de stille tussenpersoon en bemiddelaar, die boodschappen uit Washington aan Hamas overmaakt. Hij is dat recalcitrante lid van de NAVO, dat graag zijn eigen gang gaat en ook zaken doet met Rusland en Iran.

Een staakt-het-vuren in Gaza is niet in zicht. Als het zover komt en de VS Israël aan de leiband houden, wil Turkije graag garant staan voor Hamas. Maar een plaats aan de onderhandelingstafel, naast Qatar en Egypte, zit er voor Erdogan niet in. Dat is in dit conflict niet zijn rol.●