‘Opportunist Xi Jinping maakt China groot en tegelijk klein’

China voelt zich inmiddels machtig en sterk genoeg om lastige kleinere landen als Canada te schofferen en hopelijk te disciplineren, zoals Xi deed op de G20-top op Bali. Maar op de Klimaattop in Egypte voegde China zich juist weer bij de ontwikkelingslanden, hoewel het al jaren een van de grootste vervuilers op aarde is, schrijft Robbert de Witt.

Ineens kreeg de wereld te zien wat er achter die marmeren glimlach van Xi Jinping schuilgaat. Heel sympathiek was het niet. Tijdens de G20-top op Bali werd gefilmd hoe de Chinese alleenheerser de Canadese premier Justin Trudeau op zijn nummer zette. ‘Alles wat wij hebben besproken is gelekt naar de media en dat is niet gepast. Als er oprechtheid is, dan kunnen we een dialoog hebben met wederzijds respect. Of anders zullen er consequenties zijn.’

President Xi Jinping of China accused Canada’s prime minister, Justin Trudeau, of leaking details from an earlier conversation between them to reporters. The exchange happened at a reception in Bali, Indonesia, on Wednesday. https://t.co/hDiKp91C1q pic.twitter.com/3Blapwis75

— The New York Times (@nytimes) November 16, 2022

Xi vergeet nooit met wie China nog een rekening te vereffenen heeft. De Canadese justitie had het enkele jaren geleden gewaagd om topvrouw Meng Wanzhou van de Chinese telecomreus Huawei te arresteren – overigens op verzoek van de Verenigde Staten. Huawei had volgens de Amerikanen sancties geschonden door te werken met Iran. Meteen na de arrestatie werden in China twee willekeurige Canadezen in de cel gegooid.

En dan had Trudeau het op Bali ook nog eens gewaagd om tijdens een bilateraal overleg met Xi te klagen over Chinese pogingen om verkiezingen in Canada te beïnvloeden. Een verslag van dat gesprek verscheen in de Canadese pers, aanleiding voor Xi’s uitval.

China voelt zich inmiddels groot en sterk genoeg om lastige kleinere landen als Canada te schofferen en hopelijk te disciplineren. Zoals het ook Australië probeerde te straffen met hoge importheffingen, tirades van diplomaten en ‘negatieve reisadviezen’, nadat de Australische regering durfde te vragen om een diepgaand onderzoek naar het precieze ontstaan van het coronavirus in China.

In Europa voelde het kleine Litouwen de toorn van Peking, toen het de banden met Taiwan aanhaalde. Dankzij Europese solidariteit liep dat niet uit de hand. Op dit terrein is het heel nuttig om een gezamenlijke vuist te maken. Want ‘size matters’ voor China. De Canadese China-expert Stephanie Carvin zei na de botsing op Bali dat Xi heel goed weet tegen wie hij zich agressief kan opstellen. Bovendien gebruikt de Chinese leider Canada om andere landen duidelijk te maken dat zij zich niet lastig moeten opstellen tegenover China.

Tegelijk liet China zich recent ook weer van zijn ‘kleine kant’ zien. Al decennia positioneert het land zich als een ontwikkelingsland. Volgens normen van de Wereldhandelsorganisatie is China dat ook, gezien het lage gemiddelde inkomen. Maar 1,4 miljard Chinezen samen vormen na de Verenigde Staten de tweede economische supermacht.

Daarom ziet Peking zich tegelijk als aanvoerder van de ontwikkelingslanden die hun belangen tegenover het rijke Westen willen verdedigen. De rol van grote bondgenoot levert Peking sympathie en invloed op in Afrika, Zuid-Amerika en delen van Azië.

(Lees verder onder het artikel.)

Tijdens de afgelopen klimaattop in Egypte voegde China zich dus weer bij de G77, een groep van meer dan 130 ontwikkelingslanden die pleitten voor een ‘verlies- en schadefonds’. Rijke landen zouden jaarlijks honderden miljarden euro’s moeten betalen als compensatie voor de schade die deze ontwikkelingslanen lijden door klimaatverandering. Die zou immers vooral de schuld zijn van rijke geïndustrialiseerde landen.

Blijkbaar vindt China het opportuun zich bij dit rijtje slachtoffers te voegen, hoewel het vanwege de ongekende economische groei al jaren een van de grootste vervuilers op aarde is. Niet iedereen trapte erin. Een groep kleine eilandstaten die vrezen te verdwijnen door stijging van de zeespiegel, stelde juist India en China medeverantwoordelijk voor de temperatuurstijging. Gezien hun gezamenlijke bevolking van bijna drie miljard mensen zijn zij bijzonder vervuilend. Een dappere oproep, die de Chinese regering meteen afwees.

EU-klimaatcommissaris Frans Timmermans stemde volledig in met de eilandstaatjes en vroeg zich in Egypte af waarom China zichzelf nog presenteert als ontwikkelingsland. ‘China is een van de grootste economieën op de planeet met een enorme economische macht. Waarom zou China niet verantwoordelijk mogen worden gehouden?’

Timmermans heeft groot gelijk natuurlijk. Xi maakt zijn land groot en agressief als hij anderen wil intimideren, maar klein en nederig als dat beter uitkomt.