Op reis door Trumpstaat West-Virginia: ‘We zijn banger voor Biden dan voor covid’

De vraag in West-Virginia is niet of Donald Trump de verkiezingen in de staat wint, maar met hoeveel voorsprong. ‘Hij is zoals wij, een beetje een schavuit.’

Matthew is opvallend welgezind voor iemand die net van covid-19 hersteld is. ‘Ik ga niet liegen, ik was dagenlang zieker dan ik ooit ben geweest’, zegt hij, terwijl hij me in zijn Uberauto van Yeager Airport naar het centrum van Charleston brengt. ‘Maar toen daagde het me ineens. Wie weet is dit een goede zaak. Misschien is dit onze pest.’ Hoe kan de pest een goede zaak zijn? ‘In Europa volgde op de pest de renaissance. De vreze Gods was hersteld, en mensen gingen serieus op zoek naar manieren om het leven beter te maken. Zo kan het nu ook gaan. Of niet. Misschien moet covid-19, zoals de pest destijds, enkele keren passeren voor we weer bij ons verstand komen.’

Matthew is tijdens de korte rit niet te stoppen. Hij maakt zich vrolijk over zijn staatsgenoten, die in de strijd tegen covid-19 zo veel bleekmiddel hamsterden dat er in de wijde omtrek geen bidon meer te vinden was, terwijl de afdeling vitaminen in de supermarkt onaangeroerd bleef. Hij wijst naar de vers geasfalteerde wegen in de staat. ‘Zo weten we dat er verkiezingen aankomen: om de vier jaar doen de politici hun werk.’ Gaat hij zelf stemmen? ‘Dat zou moeten. Ik maak er een punt van om nooit te klagen over het resultaat. Wie niet stemt, verliest het recht om te klagen.’

Hij zet me af aan een hotel in de verlaten binnenstad.

West-Virginia is een van de kleinere staten in de VS. Het is de armste staat, en die met de laagste levensverwachting. Dunbevolkt, met ongeveer 1,8 miljoen voornamelijk witte inwoners, die buitenproportioneel aan overdosissen sterven. Nergens won Donald Trump in 2016 met meer voorsprong. Hij behaalde 68,5 procent van de stemmen, tegenover 26,4 procent voor Hillary Clinton. De schaarse peilingen tonen dit keer een iets kleiner verschil, maar dat Donald Trump deze staat binnenhaalt, lijdt zelfs volgens rabiate Democraten geen enkele twijfel.

‘Het is niet helemaal hopeloos voor plaatselijke Democraten’, zegt Cathy Kunkel, een linkse Democrate, ondersteund door Bernie Sanders, die een gooi doet naar een zitje in het Congres. ‘West-Virginia verkiest af en toe een Democraat. Maar Trump kan in deze staat bijna niet verliezen.’ Ze voert campagne rond infrastructuurwerken en beter internet. Vooral dat laatste punt heeft tegenwoordig enig gewicht. Veel bewoners hebben geen internet dat afstandsonderwijs mogelijk maakt.

Kort nadat ik met Kunkel heb gebeld, kom ik twee Republikeinse vrouwen tegen die campagne voeren voor haar tegenstander, aftredend Congreslid Alex Mooney. Maar eigenlijk willen ze vooral Donald Trump de hemel in prijzen.

‘Hij is de beste president ooit’, jubelt een van de twee, terwijl ze publiciteitsborden voor de president uit haar auto haalt. Ze wil niet op de foto, ze wil niet dat haar naam vermeld wordt, omdat ze de pers niet vertrouwt en beducht is voor boze buren. Laten we haar Betty noemen. Ondanks haar mondmasker is ze huizen ver hoorbaar. Het komt voor haar hierop neer: ‘Hij verdedigt onze levensstijl. Wie hoor je dat nog doen? Hij bracht de economie weer op gang. Hij diversifieert onze economie. West-Virginia heeft tachtig jaar onder Democratisch bestuur geleefd, en na die periode waren we de armste staat in het land. Nu beginnen we weer onze kop op te steken.’

Haar luide stem alarmeert een zwarte vrouw, die aan de overkant van de straat woont. Zij heeft altijd – dat wil zeggen tot Trump op het toneel verscheen – Republikeins gestemd. ‘Ik had een afkeer van Bill Clinton. Ik ben voor lage belastingen en eigen verantwoordelijkheid. Ik ben een typische Republikein. Maar ik vind nog meer: wees een beetje lief voor elkaar. Noem het land waar mijn voorouders vandaan komen geen shithole. Trump vertoont gedrag dat ik op de speelplaats niet zou tolereren. Hoe kun je dat gedrag belonen met een stem?’

Het wordt een heetgebakerd over en weer, dat slechts kalmeert als de anti-Trumpvrouw verdwijnt om haar kind op te halen.

Betty gaat onverminderd verder met haar loftuitingen. ‘Trump is zoals wij. Sommigen in de pers zeggen dat hij liegt, maar hij verandert van mening. Zoals gewone mensen. De ene dag is hij voor groepsimmuniteit voor covid-19, de andere dag is hij voor een vaccin. Je kunt dat zien als inconsistentie, maar hij is consistent en enthousiast op zoek naar een oplossing. Misschien overenthousiast en te veel belovend, maar is dat een fout? Heb je liever een zuurpruim die de toekomst pessimistisch inziet?’

Het moeras

Over de vers geasfalteerde wegen is het steenkoolrijke zuiden van de staat maar enkele uren van de hoofdstad verwijderd. Nevels hangen over de heuvels. In de valleien klimt het kwik richting dertig graden. Her en der staan rijen met vroege kiezers.

Steve en Cherry Burton wachten aan een gerechtsgebouw in Welch. Het gaat goed met West-Virginia, oppert Steve (64). ‘Als je niet uitkijkt, word je doodgereden door een steenkooltruck. Dat was onder Barack Obama wel anders. Die wilde de steenkoolsector vernietigen.’ Steve heeft zelf in de mijnen gewerkt, na een periode in het leger. Dat Trump pro steenkool is, bevalt hem. En wat nog? ‘Drain the swamp’, roepen ze door elkaar heen: leg het moeras in Washington droog, dat vol zit met lui met speciale belangen. Onder ‘het moeras’ verstaan ze: alles wat hen onmachtig maakt. Dat is moeilijker dan het lijkt, zegt Cherry (50), daar heeft Trump nog minstens vier jaar voor nodig. ‘We zien hoeveel weerstand hij opwekt.’ En wat als Trump die tweede termijn niet krijgt? ‘Dat kan alleen als er fraude in het spel is – georganiseerd door de swamp. Dan komt het volk in opstand.’ Dat was ook bij Betty al de teneur. Trump kan alleen op een oneigenlijke manier gestopt worden. En het volk zal dat niet pikken.

‘Weet je wat, ‘ zegt Steve, ‘hij bedoelt het goed. Hij heeft zijn slechte kanten, hij is zoals wij: een beetje een schavuit. Maar hij ziet ons voor vol aan. Hij heeft ons liever dan zijn rijke kameraden. Die indruk geeft hij toch.’ Hij toont een tatoeage op zijn onderarm: een landkaart van West-Virginia met tralies eroverheen. Hij geeft geen details, maar hij heeft ooit langere tijd in de gevangenis gezeten, ‘en sindsdien nog af en toe, maar voor een paar nachten of zo – niets serieus’. Hij heeft het idee dat Trump hem niet veroordeelt, hem neemt zoals hij is. ‘Ten gronde zijn we goede mensen. Ruwe bolsters, maar goede mensen.’ Een griffier roept hem binnen – hij is hier niet om te stemmen, zo blijkt, maar voor een zoveelste rechtszaak.

Bill Raney, voorzitter van de West-Virginia Coal Association, had me eerder gezegd dat het helemaal niet goed gaat met de steenkoolindustrie. De productie is dit jaar met een kwart teruggevallen, nadat ze in de eerste jaren onder Trump was toegenomen. De werkgelegenheid in de mijnen van West-Virginia is gekrompen van 14.000 naar ergens tussen de 10.000 en de 12.000, schat hij. En die werken niet per se voltijds. De terugval wijt Raney aan Obama, die mechanismen in gang gezet heeft waardoor kolencentrales de deuren sluiten. Trump heeft ongeveer alle milieumaatregelen van Obama weer ongedaan gemaakt, maar het kwaad was geschied, aldus Raney. Enkele belangrijke kolencentrales zijn de voorbije maanden dichtgegaan. Covid draagt natuurlijk ook bij tot de terugval. De vraag naar staal is ingezakt, waardoor zowel de binnenlandse als de buitenlandse steenkoolmarkt is teruggevallen. Het helpt ook niet dat de banden met China verstoord zijn, waardoor China geen bestellingen meer plaatst, ‘maar dat zal Trump wel in orde brengen’.

Raney maakt zich zorgen over de verkiezingen. ‘Op staatsniveau zullen de Republikeinen hier de dienst blijven uitmaken, maar als Trump moet vertrekken, verliezen we onze grootste vriend in Washington. Joe Biden wil fossiele brandstoffen op termijn bannen. Mensen in West-Virginia zijn banger voor Biden dan voor covid-19, eerlijk gezegd.’

De bejaarde Ann Quesenberry heeft net haar stem uitgebracht. Ze is een levenslange Democrate. ‘Trump is een idioot’, vindt ze. ‘En zijn kiezers zijn gebrainwasht, zodat ze hem napraten. Ze zijn even idioot als hij. De duizenden verslaafden? De schuld van Mexico en China. Zijn gesjoemel? Verzinsels van de oppositie. Zijn belastingen? Iedereen ontduikt. Er valt met zijn kiezers niet te discussiëren.’ Ze blaast haar frustratie van zich af: ‘Als Jezus uit de hemel zou nederdalen en hen zou aanmanen niet op Trump te stemmen, zouden ze hem straal negeren. Zo overtuigd zijn ze van Trump.’

Conservatieve rechters

Zo’n twintig kilometer verderop, in Keystone, staat Mike Brooks (65) aan een huis te gesticuleren. Hij knapt er klusjes op. ‘Schilderen en grasmaaien, dat is nu mijn leven.’ Ooit was hij een mijnwerker, zoals bijna alle mannen in de omgeving ooit in de mijnen hebben gewerkt. Hij deed het grove werk: boren en brokken op de transportband laden. Hij is bedrogen uitgekomen, meent hij nu. Met tien jaar werk onder de grond had hij recht op een pensioen, en hij heeft recht op een vergoeding wegens stoflong. Maar in beide gevallen valt hij niet in de prijzen. Enkele mijnen gingen failliet en dragen niet langer bij. Hij wijst naar zo’n mijn, op honderd meter van waar we staan – zijn laatste mijn. Er ging papierwerk verloren. Hij bracht feitelijk twaalf jaar onder de grond door, maar die twaalf jaar vertalen zich niet in tien officiële jaren. En dus liep hij een pensioen mis, en werkt hij als klusjesman. ‘Ik heb dit jaar al heel wat gras gemaaid.’

Stemt hij op Trump? ‘Nooit van mijn leven. Die man is niet ernstig.’ Trump doet hem denken aan de mijnbazen die failliet gingen om elders een nieuwe mijn te openen, het liefst met een of andere vorm van subsidie. Mijnbazen die hem zijn pensioen hebben gekost. ‘Trump steekt de pluimen van anderen op zijn hoed. En als het slecht uitdraait, is het nooit zijn schuld. De opleving van de economie was onder Obama begonnen. Zelfs de steenkoolproductie begon op het einde van de Obamajaren al te stijgen. Wat heeft Trump gedaan, behalve heel veel kabaal gemaakt?’

Dus gaat zijn stem naar Biden? ‘Weet ik nog niet. Ik ga zeker stemmen, maar ik overweeg op geen enkele presidentskandidaat te stemmen. Biden en Kamala Harris (kandidaat-vicepresident, nvdr) hebben in het verleden te veel maatregelen ondersteund waardoor mensen zoals ik, zwarten, nodeloos de gevangenis indraaiden. Ik weet niet of ik erop vertrouw dat ze goed en wel van gedachte veranderd zijn. En hun plan voor werkgelegenheid in de alternatieve-energiesector vind ik niet overtuigend. Als er al een deel van de banen naar West-Virginia zou komen, wie kijkt uit naar werk dat de helft betaalt van een goede mijnwerkersbaan? Ik overdrijf nog: niet eens de helft, misschien een derde. Dat is geen vooruitgang. Dat is georganiseerde achteruitgang.’

Weer even verderop ligt Bramwell, de plaats waar in de gloriejaren de mijneigenaars in hun millionaire row woonden. Mandy Fink (40) baat er de Corner Shop uit, een ouderwetse tent met ijs en ‘de beste milkshakes van West-Virginia’. Ze is een heel overtuigde Trumpstemmer. Het is niet de economie die haar overtuigt. ‘De mijnen? Niemand verwacht dat die ooit nog het oude niveau halen. Wij doen het behoorlijk omdat er veel quadtoerisme komt.’ Er worden allerlei toeristische routes geopend en quads verhuurd – dat slaat aan. Wat haar aan Trump bevalt: ‘Hij is eerlijk. Hij zegt wat hij denkt, wat een verademing is. Maar vooral: ik denk dat hij de beste persoon is om de christelijke zaak vooruit te helpen.’ Ze bedoelt: abortus uit de wereld te helpen.

Trump staat niet bekend om zijn christelijke levenswandel, dat weet ze ook, ‘maar wie ben ik om in zijn hart te kijken? Wat ik wel weet, is dat dankzij hem conservatieve, prochristelijke rechters benoemd worden, en dat de kans bestaat dat de abortuswetgeving wordt afgevoerd. Dat is wat mij motiveert.’

In afwachting daarvan toont ze hoe het anders kan door te adopteren. Ze heeft drie eigen kinderen en negen adoptiekinderen. ‘En er zijn meer mensen zoals ik, die wat graag adopteren.’

Fentanylcrisis

Terug naar Charleston. Eric Eyre wandelt elke ochtend gedurende anderhalf uur rondjes op de atletiekpiste van Laidley Field. Rondjes wandelen, trappen oplopen, virtueel boksen: het is zijn strategie om zijn parkinson onder controle te houden.

Eyre won in 2017 een Pulitzerprijs voor zijn onthullingen over de opioïdencrisis in West-Virginia. Dit jaar bracht hij er een boek over uit, Death in Mud Lick. Hij somde de miljoenen pijnstillers op die in onooglijke uithoeken van de staat werden verkocht, met medewerking van artsen, apothekers en de farma-industrie. Met medeweten van de antidrugsdiensten. Die pillen zorgden voor massale verslaving en overdosissen. Later werden de farmaceutische pillen vervangen door illegale combinaties met fentanyl, en steeg het aantal drugsdoden verder. De staat telt tussen de 800 en de 1000 drugsdoden per jaar. In 2018 leek het even de goede richting uit te gaan. Volgens Eyre kwam dat voornamelijk omdat de neusspray Narcan, waarmee overdosissen bestreden kunnen worden, algemeen beschikbaar werd. Er werden ook nieuwe, efficiëntere therapieën voorgesteld.

Op de dag dat zijn boek verscheen, werd hij op het matje geroepen bij de nieuwe eigenaars van de krant waarvoor hij 22 jaar had gewerkt, de Charleston Gazette-Mail. Het werd hem duidelijk dat er ontslagen zouden vallen, en dat de krant geen toekomst bood. Hij besloot ontslag te nemen en werkt nu parttime voor een nieuwe website voor onderzoeksjournalistiek, de Mountain State Spotlight. Het levert hem net genoeg op om zijn ziekteverzekering te betalen, zegt hij. Voor de rest leeft hij op kosten van zijn echtgenote.

Hoe zit het met de drugsdoden in tijden van covid-19? Slecht, zo blijkt. Voorlopige cijfers voor mei en juni wijzen op een toename met ruim 50 procent tegenover 2019. De oorzaken van de spectaculaire toename zijn niet ver te zoeken: isolatie, het wegvallen van therapie en de komst van nieuwe illegale drugs, met hun eigen gevaren.

Eyre schrijft tegenwoordig over de pogingen tot rehabilitatie van de grote geneesmiddelenproducenten die verantwoordelijk waren voor de massale verspreiding van verslavende pillen, en die dreigen ten onder te gaan aan de ongeveer 3000 processen die tegen hen aangespannen zijn. Covid lijkt die grote firma’s een uitweg te bieden. Van de grote drie distributiebedrijven is McKesson Corp door het Witte Huis ingeschakeld om de verspreiding van een covid-vaccin te organiseren. Cardinal Health werd door de president de hemel in geprezen, en de derde, AmerisourceBergen, mocht exclusief de medicijnen remdesivir en hydroxychloroquine verspreiden.

Precies tegen deze grote drie zou op 19 oktober in West-Virginia een proces beginnen, maar dat werd op verzoek van de distributiebedrijven uitgesteld. Eyre: ‘Ze gebruiken dit. Hun argumentatie wordt eigenlijk: zorg ervoor dat we niet failliet gaan aan schadevergoedingen, want anders komt de volksgezondheid in gevaar. Anders kunnen we covid-19 niet aanpakken.’

Speelt dat een rol in de verkiezingen? ‘Geen enkele’, zegt hij snel. ‘Zelfs covid speelt nauwelijks.’ Wat verwacht hij van de verkiezingen? ‘Niet veel veranderingen. Misschien dat de Trumpaanhang wat minder gemobiliseerd is. Hillary Clinton was echt iemand die zijn aanhang munitie gaf, met haar uitspraken rond de deplorables, en rond mijnen die ze zou sluiten en mijnwerkers die ze hun baan zou afnemen. Hillary werd veracht. Biden is veel minder polariserend.’

Een van de vroegere eigenaars van de Charleston Gazette-Mail lanceerde het motto ‘sustained outrage’, ‘volgehouden verontwaardiging’. Dat is wat de verslaggeving van Eyre drijft. Dat is wat de nieuwe website wil nastreven. ‘West-Virginia’, zegt hij, ‘kan heel veel volgehouden verontwaardiging gebruiken.