Oorlogscorrespondent Ron Ben-Yishai verdedigt Israël: ‘Wij voeren oorlog tegen een genadeloze vijand die vlak naast ons leeft’

Israëls meest toonaangevende oorlogscorrespondent is kritisch voor de manier waarop het Westen naar de oorlog in Gaza kijkt. ‘Ik wil dat Israël een overwegend Joodse staat blijft.’

Ron Ben-Yishai heeft niet de gewoonte om met meel in de mond te praten. Hij ergert zich blauw aan de manier waarop westerse media de Gaza-oorlog verslaan. ‘Veel Europeanen doen niet de minste moeite om de positie van Israël te begrijpen,’ verzucht Ben-Yishai. ‘Veel Europeanen hebben gewoon geen zin om de feiten te leren. Nee, het is veel leuker om een kaffiya te dragen en “from the River to the Sea” te scanderen.’

Ben-Yishai is een van Israëls bekendste oorlogjournalisten. In 1982 was hij een van de eerste journalisten die ter plaatse verslag deed van de slachting onder Palestijnse vluchtelingen in de vluchtelingenkampen van Sabra en Shatila. Als journalist voor Yedioth Ahronoth berichtte hij over de oorlogen in Joegoslavië, Tsjetsjenië, Afghanistan, Irak en de Russische invasie van Oekraïne. De voorbije maanden trok hij zeven keer in het spoor van het Israëlische leger naar Gaza, om verslag te doen over de oorlog.

In 2018 won hij de Israëlprijs, ’s lands hoogste culturele onderscheiding. In Israël geldt hij allesbehalve als een hardliner. Hij is een uitgesproken voorstander van de tweestatenoplossing. Zijn oordeel over de huidige Israëlische premier is onverbiddelijk: ‘Netanyahu is een ramp voor Israël.’

Ondanks zijn gezegende leeftijd – hij is ondertussen tachtig – sprong Ben-Yishai op 7 oktober 2023 onmiddellijk in zijn auto toen hij van een vriend vernam dat diens kibboets in Zuid-Israël werd aangevallen. Hij zou een van de eerste journalisten worden die na de grootschalige aanval van Hamas ter plaatse ging om de schade op te nemen. Vier dagen na de bloederige raid – de lichamen van de Israëlische slachtoffers waren nog maar net geborgen – bezocht Ben-Yishai de dorpen en kibboetsen waar in totaal 1143 burgers werden gedood.

‘Ik was in shock,’ aldus Ben-Yishai. ‘Ik heb als journalist verschillende grote bloedbaden verslagen: in Sabra en Shatila, in Nagorno Karabach, in Bosnië. Nooit heb ik daar de dingen gezien die ik op 7 oktober heb gezien. Ik zag een babywiegje doorweekt met bloed. Ze hebben keukenmessen gebruikt om Israëlische burgers te vermoorden. Alle huizen waren in brand gestoken. Dat maakte me enorm kwaad, en gefrustreerd. Ik vroeg me af: hoe is dit kunnen gebeuren?’

Zegt u het maar.

Ron Ben-Yishai: Zoals altijd zijn er verschillende redenen. De voornaamste reden is dat we Hamas totaal verkeerd hebben ingeschat. Vooral onder invloed van Amerikaanse academici geloofden we dat Hamas tot de Moslimbroederschap behoort. Men vertelde ons: dat zijn geen jihadisten zoals de Islamitische Staat. We hoorden Yahya Sinwar, de leider van Hamas, natuurlijk weleens zeggen dat hij Israël wil vernietigen. Maar we dachten dat hij dat niet zo bedoelde. En zelfs als hij het zo bedoelde, wist hij dat hij er nooit in zou slagen. (droog) We hadden het mis. Nu pas begrijpen we dat Hamas een jihadistische organisatie is.

Israël heeft Hamas onderschat?

Ben-Yishai: (knikt) We dachten dat Hamas erop uit was om het leven van de Palestijnen in de Gazastrook te verbeteren. Dat Hamas wilde dat er meer Palestijnen in Israël zouden kunnen werken. En dus dachten we: waarom ook niet? Dat er nu en dan eens een raket op Israël werd geschoten, vonden we niet erg. We zijn er ondertussen aan gewoon. (hoofdschuddend) Het is een conceptueel falen. We hebben niet ingezien hoe gevaarlijk Hamas wel was. En dus hebben we ons inlichtingenwerk niet ernstig genomen. We hebben niet meer de moeite genomen om hun radiocommunicatie af te luisteren. We hebben Hamasstrijders letterlijk zien trainen voor de aanval, en toch sloeg niemand alarm. Ach ja, dachten onze inlichtingendiensten. Onze soldaten trainen ook.

U houdt premier Netanyahu verantwoordelijk voor wat er is gebeurd.

Ben-Yishai: Netanyahu en zijn extremistische medeplichtigen, zoals Itamar Ben-Gvir en Belazel Smotrich, willen geen Palestijnse staat. Netanyahu heeft Hamas geld toegestopt om als tegenwicht voor Mahmoed Abbas in de Westelijke Jordaanoever te dienen, zodat Gaza en de Westelijke Jordaanoever niet samen een staat hebben gevormd. Hij heeft het hoofd van de Mossad naar Qatar gestuurd om de emir te overtuigen om Hamas te financieren. Netanyahu zei het de hele tijd: het is goed dat Hamas er is. Dankzij Hamas worden we niet onder druk gezet door de internationale gemeenschap om over een Palestijnse staat te onderhandelen.

Hoe kijkt Hamasleider Yahya Sinwar naar de huidige situatie?

Ben-Yishai: Hij is niet gelukkig, maar hij is hoopvol. Hij is ongelukkig omdat het Israëlische leger 14.000 van zijn manschappen heeft gedood. (nadrukkelijk) Als ik 14.000 zeg, bedoel ik dat we namen en foto’s hebben, en bewijs dat ze lid zijn van Hamas. 40 procent van de tunnels – hun voornaamste militaire voordeel – zijn ondertussen vernietigd. Bovendien is het Israëlisch leger erin geslaagd een corridor te creëren waardoor Hamasstrijders niet naar Noord-Gaza kunnen terugkeren.

Is Sinwar nog steeds in Gaza?

Ben-Yishai: Ja. Waarom is het Israëlische leger Khan Younis binnengetrokken? Omdat we dachten dat hij daar was. Hij beweegt zich voortdurend in het tunnelnetwerk, met een klein groepje gijzelaars rondom hem. Dat is waarom hij voortdurend eisen formuleert. Hij zegt zelf dat hij na de oorlog wil terugkeren, Gaza opnieuw wil opbouwen en vervolgens een nieuwe Hamasaanval wil organiseren. Hij hoopt dat Amerika Israël zal tegenhouden. Door elk incident waarbij onschuldige burgers omkomen op te blazen hopen ze Amerika onder druk te zetten. En hij heeft natuurlijk de gijzelaars. Zolang hij die heeft, is hij veilig.

Joe Biden steunt Israëlisch plan voor Gaza: ‘Het is tijd dat deze oorlog eindigt’

Er is in Israël een brede maatschappelijke consensus dat de Israëlische regering alles in het werk moet stellen om de gijzelaars terug te krijgen. Doet de regering voldoende?

Ben-Yishai: Ik ga niet akkoord met uw stelling. Er is een consensus onder de families die getroffen zijn, en er zijn veel Israëlische burgers die hen steunen. Het is zeker geen maatschappelijke consensus. Ikzelf vind niet dat we ten alle prijze een deal moeten maken om de gegijzelden terug te krijgen.

Waarom niet?

Ben-Yishai: Voor alle duidelijkheid: als Hamas ons morgen alle, maar dan ook alle gijzelaars zou teruggeven, vind ik dat we de oorlog moeten stoppen. Zodra we de gijzelaars terug hebben, geldt het bekende citaat uit The Sound of Music: there’s always another day.

Gelooft u dat Hamas oprecht over de gijzelaars heeft onderhandeld?

Ben-Yishai: (gespeeld verontwaardigd) Houdt u me voor de gek? Natuurlijk zijn ze niet oprecht! Voor Hamas zijn de gijzelaars hun meest kostbare bezit. Ik geloof nooit dat Sinwar ze allemaal zal vrijlaten. Hij is misschien bereid om een gijzelaar of zeventig vrij te laten, maar hij zal zeker enkele bijhouden. Ze zijn – letterlijk – zijn levensverzekering. Zonder die gijzelaars was hij nu niet meer in leven.

Gelooft u dat Hamas verslagen kan worden?

Ben-Yishai: Absoluut.

Maar Hamas is niet alleen een organisatie. Het is een idee dat onder veel Palestijnen populair is: gewapend verzet tegen Israël.

Ben-Yishai: Er zullen na deze oorlog inderdaad nog veel Gazanen zijn die Hamas steunen. Vergeet wat Netanyahu beloofde over de ‘totale overwinning’. Dat kan gewoon niet. Hamas is geen staat: het kan geen papiertje tekenen dat het zich overgeeft, zoals Japan of Duitsland dat deden na de Tweede Wereldoorlog. Het zijn islamitische zeloten, die nooit zullen ophouden. Maar je kunt er wel voor zorgen dat ze niet opnieuw Israël aanvallen.

Maar dat betekent dat je Hamas niet kunt vernietigen?

Ben-Yishai: Laat ik een hedendaagse vergelijking maken. De Islamitische Staat is ook niet verdwenen. Vraag rond in bepaalde wijken in Brussel, en u zult genoeg mensen vinden die met IS sympathiseren. Dat IS vandaag geen aanslagen meer pleegt, komt niet omdat IS als idee niet meer bestaat. Het komt omdat IS niet langer de militaire capaciteit heeft om aanslagen te plegen.

Heeft Israël een plan voor wat er na de oorlog met Gaza moet gebeuren?

Ben-Yishai: De Israëlische regering heeft geen plan. Het Israëlische militaire establishment wel. Ik geloof dat het mogelijk is om een alternatieve regering voor Hamas te vormen.

Gaat het Israëlisch leger dan Gaza besturen?

Ben-Yishai: Absoluut niet. Dit lukt enkel als je een regering kan bouwen met lokale mensen die op een of andere manier beschermd worden tegen Hamas.

Maar zou zo’n regering ook maar enige legitimiteit hebben bij de Gazaanse bevolking?

Ben-Yishai: Ja. Zolang we ervoor zorgen dat de nieuwe Gazaanse leiders niet door Hamas worden gedood.

Maar waarom zouden de Gazanen een door Israël opgelegd regime aanvaarden?

Ben-Yishai: In het begin dacht Israël dat het de belangrijkste families van Gaza zover kon krijgen om na de oorlog Gaza te besturen. Het idee was om hen controle te geven over de distributie van de humanitaire hulp na de oorlog. Daardoor zouden die families een economisch belang hebben om Gaza te besturen. Ze zouden rijk en machtig worden. En dus besloot Hamas drie maanden geleden om twee hoofden van een dergelijke familie te vermoorden. Sindsdien hebben ze om begrijpelijke redenen geen zin meer om de leiding te nemen.

Voor veel Gazanen is het Israëlische leger de Gazastrook binnengevallen en heeft het een slachting aangericht onder hun families. Waarom zouden ze een regime dat hen door dat leger is opgelegd vertrouwen?

Ben-Yishai: Ach, die typische neiging van Europeanen om theorieën te verkondigen. Wij weten met wie we ter plaatse te maken hebben. En het antwoord is: ja, het is mogelijk. Maar het lukt enkel als je ervoor zorgt dat de mensen die Gaza zullen regeren veilig zijn voor Hamas. Zolang Hamas hen kan bedreigen, zal niemand daartoe bereid zijn. Er zijn tienduizenden Gazanen die nog steeds betaald worden door Mahmoud Abbas in de Westelijke Jordaanoever. Alle leerkrachten in Gaza worden betaald door de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever. Zij haten Hamas omdat Hamas in 2007 verschillende Fatah-leden van de veertiende verdieping naar beneden heeft gegooid. (grinnikt) Dat gebouw in kwestie staat ondertussen trouwens niet meer overeind.

Hoe kijkt u naar de Europese landen die nu de Palestijnse staat erkennen?

Ben-Yishai: Het is oninteressant. Het is een aankondiging zonder praktische betekenis. Ik vermoed dat Spanje, Ierland en Noorwegen met hun erkenning van de Palestijnse staat vooral Israël willen ergeren.

Ergeren ze u?

Ben-Yishai: Ik ben vóór een Palestijnse staat. Ik geloof dat er een Palestijnse staat moet zijn, omdat ik niet met Palestijnen in één staat wil leven. Ik wil dat Israël een overwegend Joodse staat blijft, ook voor mijn kinderen en kleinkinderen.

Waarom moet Israël voor u ‘overwegend Joods’ blijven?

Ben-Yishai: Ik wil dat onze staat klein aber mein is: klein maar van ons. We hebben geprobeerd om tussen jullie te leven. De resultaten van de afgelopen tweeduizend jaar waren niet echt bemoedigend.

Sinds het begin van de Gazaoorlog zijn er ook spanningen aan de grens met Libanon. Verwacht u dat er ook daar oorlog komt?

Ben-Yishai: Iran, Syrië, Irak, Hezbollah in Libanon kijken naar Israël, en ze zien zwakte. Ze kijken naar hoe Israëli’s de voorbije maanden met honderdduizenden op straat kwamen om te betogen tegen Netanyahu, en denken dat Israël niet meer in staat is om samen te werken.

U was zelf een van die honderdduizenden.

Ben-Yishai: Absoluut. Ik heb niets dan misprijzen voor deze regering. Israël heeft enkel bestaansrecht als het een democratisch land is. Laat het hen maar zien als een vorm van zwakte! Als Iran, Libanon en Syrië kijken naar de luchtfoto’s van Gaza, zullen ze inzien dat ze een fout hebben begaan.

Als de rest van de wereld naar die luchtfoto’s kijkt, ziet ze vooral een humanitaire catastrofe, waarvoor Israël schuldig is. Wat ziet u als u die beelden ziet?

Ben-Yishai: De Europese en Amerikaanse media leggen inderdaad de nadruk op het lijden van de Palestijnen. Ik herinner mij maar al te goed hoe de Hamasaanval van 7 oktober begon: niet met bombardementen van het Israëlische leger.

Maar wanneer een Israëlisch bombardement een tentenkamp met Palestijnse vluchtelingen raakt in Rafah…

Ben-Yishai: …dan krijgt Israël de schuld. Enkele honderden meters verder zaten twee Hamasleiders. Israël heeft hen proberen uit te schakelen met de kleinste, meest precieze bom in de wereld, maar dat is mislukt. (boos) De wereld negeert het feit dat Hamas vecht vanuit de appartementen van onschuldige Gazanen. Het basisfeit blijft dat je jezelf moet verdedigen tegen strijders die hun eigen burgers inzetten. Het is een misverstand dat Hamas Palestijnse burgers als menselijk schild gebruikt. Het gebruikt Palestijnse burgers als een fort, waarmee ze oorlog voeren tegen Israël. Ze beschieten Israëlische soldaten vanuit de appartementen van onschuldige burgers. Ze hópen dat het Israëlisch leger zo veel mogelijk burgers doodt, omdat dat hun zaak versterkt. (boos) Veel Europeanen zijn te lui om dát te begrijpen. Wij moeten een oorlog voeren tegen een genadeloze vijand die vlak naast ons leeft. Als je in Sderot leeft, woon je soms op slechts 800 meter van een vijand van wie je weet dat hij erop uit is jou te vernietigen. Denk daar eens over na: wat zou u doen als uw aartsvijand op 800 meter van uw huis woont?