‘Ook de Amerikanen hebben al lang begrepen dat de NAVO meer voordelen dan nadelen biedt’

Professor Herman Matthijs (VUB & UGent) staat stil bij de recente uitspraken van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump over de NAVO. Wil hij de Verenigde Staten uit de NAVO? Wat zegt de wet daarover?

Artikel 13 van het NAVO-verdrag zegt dat een lid van het westers militair bondgenootschap de instelling kan verlaten vanaf 1969. Dit moet dan kenbaar worden gemaakt aan de archivaris van het NAVO-verdrag en dat is…. de Verenigde Staten van Amerika.  

Er is maar één half voorbeeld gekend van een eerder art. 13-praktijk, en dat had te maken met Frankrijk. President De Gaulle stapte in 1966 uit het militair gedeelte van de NAVO, SHAPE, maar bleef wel lid van het politiek gedeelte. Het is pas onder president Sarkozy dat Frankrijk terug een volledig NAVO-lid werd, en dat het Franse leger onder het SHAPE-commando staat. Met andere woorden, het was een Europees land dat halvelings ooit uit de NAVO is gestapt.  

Bovendien mag men ook niet vergeten dat artikel 6 van dit verdrag het NAVO-territorium beperkt tot het gedeelte van de Europa en de Verenigde Staten dat gelegen is boven de Kreeftskeerkring, en dan ook nog beperkt tot de Atlantische regio. Dit houdt dan ook in dat er delen zijn van de Verenigde Staten zoals Hawaï, het Verenigd Koninkrijk (met bijvoorbeeld de Falklands), Frankrijk (met bijvoorbeeld Tahiti), Nederland (met bijvoorbeeld Antilliaanse eilanden) en Noorwegen (met bijvoorbeeld Zuidpool-eilanden) niet onder de bescherming vallen van het NAVO-verdrag.     

(Lees verder onder de preview.)

Op 22 december 2023 is er in het Amerikaans Congres de ‘National defence authorization act for fiscal year 2024’ aangenomen. Wat staat daarin? Wel, dat de Verenigde Staten kunnen de NAVO pas verlaten als er een tweederde meerderheid wordt gevonden in de Senaat. De Amerikaanse grondwet bepaalt trouwens dat alle verdragen pas rechtsgeldig zijn in de Verenigde Staten als de Senaat deze goedkeurt met een tweederde meerderheid.  

De twee toonaangevende partijen in de Amerikaanse politiek, de Democraten en de Republikeinen, zijn in meerderheid pro-NAVO. De Amerikanen hebben ook al lang begrepen dat de NAVO meer voordelen dan nadelen biedt aan het land van Uncle Sam. Het is wel geweten dat de drie kleinere partijen, de Libertarische partij, de groenen en de constitutionele partij, uit het westers militair bondgenootschap willen stappen.

Geld 

De uitspraak van presidentskandidaat Donald Trump heeft vooral te maken met geld. Hij is een zakenman en bekijkt alle dossiers vanuit een financieel oogpunt. In feite heeft hij gezegd dat een aantal NAVO-landen hun verplichtingen moeten nakomen. Reeds in 2014 (toen nog met president Barack Obama) is op de NAVO-top te Wales beslist om tegen 2024 (!) 2 procent van het BBP uit te geven aan Defensie. Trump heeft dat nu wel zeer direct gezegd, weliswaar zonder landen bij naam te benoemen, maar zijn statement is eerder al gedaan door zowel Obama, Joe Biden als Bill Clinton, alleen was dat toen veel diplomatischer. 

Als men het NAVO-berekeningen van juli 2023 analyseert over de militaire uitgaven voor 2023, dan komen we tot de volgende conclusies.  

Twaalf leden van de 31 NAVO-landen staan ver verwijderd van deze 2 procent BBP-norm met onderaan: IJsland (heeft geen leger), Luxemburg (0,72 procent), België (1,13 procent) en Spanje (1,26 procent). Opvallend is dat in deze groep ook Duitsland, Italië en Canada zitten. 

Acht landen zitten tussen de 1,7 procent en de 2 procentnorm en zouden op korte termijn kunnen voldoen: Frankrijk, Noorwegen, Nederland, Bulgarije, Montenegro, Albanië, Kroatië en Noord-Macedonië. 

Vandaag zijn er al 11 landen die minstens 2 procent uitgeven aan hun militair apparaat, namelijk: Polen (3,9 procent), de VSA (3,49 procent), Griekenland (3 procent), Estland (2,73 procent), Litouwen (2,54 procent), Finland (2,45 procent), Roemenië (2,44 procent) Hongarije (2,43 procent), Letland (2,27 procent), het Verenigd Koninkrijk (2,07 procent) en Slovakije (2,03 procent).  

Als thuisland van de NAVO maakt België hier geen geweldige indruk. De volgende regering mag niet alleen meer dan 20 miljard euro gaan zoeken om te voldoen aan de nieuwe EU-begrotingsregels, maar ook nog eens structureel 6 miljard om aan die 2 procent BBP NAVO-norm te geraken.