‘Ontslag partijbestuur van de Grünen werpt schaduw op regering-Scholz’

Dirk Rochtus staat stil bij de gevolgen van het ontslag van het partijbestuur van Die Grünen, de groene partij in Duitsland, na de uitslag van de recente verkieizingen in drie deelstaten in Oost-Duitsland.

De drie Duitse regeringspartijen zijn bij de recente verkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten murw geslagen. De sociaaldemocratische SPD, de partij van bondskanselier Olaf Scholz, kon afgelopen zondag enkel in Brandenburg een achtbaar resultaat behalen. Dat had ze te danken aan Dietmar Woidke (SPD), de zetelende minister-president die de kiesstrijd op zijn persoon had toegespitst. De liberale FDP verdween in alle drie de deelstaten onder de kiesdrempel van vijf procent; in Brandenburg haalde ze zelfs nog maar een beschamende 0,83%. De Grünen overleefden enkel in Saksen met 5,1% de kiesdrempel. In Thüringen en Brandenburg glipten ze er ook onder.

Wurggreep

Analisten hadden verwacht dat de FDP de eer aan zich zou houden door uit de ‘Ampel’, de verkeerslichtcoalitie van Scholz, te stappen. Dat deed ze niet. Het had nochtans haar laatste kans kunnen zijn om zich te bevrijden uit de wurggreep van de twee andere – linkse – partijen. Wie wel voor de grote verrassing van de week zorgden, dat waren de Groenen, en meer bepaald hun beide covoorzitters. Omid Nouripour en Ricarda Lang dienden woensdagmorgen samen met het zeskoppige partijbestuur – ‘der Parteivorstand’ – hun ontslag in. Die beslissing hadden ze voor zichzelf pas dinsdagavond genomen.

‘Overgangsregering’

Als een donderslag  bij heldere hemel komt die ‘Rücktritt’ nu ook weer niet. Het was vooral Nouripour de laatste maanden aan te zien hoezeer hij leed onder de aftakeling van de Grünen in de kiezersgunst. Sinds 2023 heeft de partij al zeven deelstaatverkiezingen verloren, en bij de Europese parlementsverkiezingen in juni van dit jaar was het aandeel van haar kiezers gehalveerd tot 11,9%. De barslechte resultaten in Saksen en Thüringen op 1 september vormden al een koude douche, maar het was vooral ‘Brandenburg’ dat de stemming bij de groenen onder het vriespunt deed belanden. Afgelopen maandag legden de Realos, de zogeheten ‘realistische’ krachten binnen de partij, Nouripour in een digitale vergadering het vuur aan de schenen. De vermoeide en moedeloze covoorzitter wilde naar eigen zeggen ‘niet veel meer emoties steken in deze coalitie’ (red. – de verkeerslichtcoalitie). Voorheen had hij al de ‘Ampel’ een ‘overgangsregering’ genoemd. Zoveel pessimisme kunnen de Groenen zich exact een jaar voor de federale verkiezingen niet veroorloven.

Migratie

Covoorzitter Ricarda Lang had ook een voor ergernis gezorgd toen ze na de verkiezingsnederlaag in Saksen en Thüringen zei dat migratie ‘geen belangrijk thema’ zou geweest zijn. De torenhoge cijfers van AfD en ook BSW, de partij van de eveneens migratiekritische Sahra Wagenknecht, spraken wel degelijk een andere taal. Nouripour en Lang hadden geen antwoord gevonden op de vraag waarom de Groenen naar beneden zijn getuimeld. Ze bleven blind voor wat de mensen met zorgen vervult, en dat is de ongecontroleerde migratie, en dat is ook de de-industrialisering van Duitsland. De focus ligt bij de Duitsers niet meer op klimaat. Ook dat de pacifistische Groenen het geweer van schouder hebben veranderd en voluit gaan voor steun aan Oekraïne in de oorlog met Rusland, valt niet overal in goede aarde, zeker niet in die aarde waarin AfD en BSW graven.

Economische competentie?

Robert Habeck, de groene minister van Economie en Klimaatbescherming, en Annalena Baerbock, de groene minister van Buitenlandse Zaken, die bij opname in de federale regering in december 2021 als covoorzitters opgevolgd werden door respectievelijk Nouripour en Lang, willen een ‘Durchmarsch’,  een ‘krachtig nieuw begin’ voor de partij. Daarbij kunnen ze een bestuur missen dat de ene fout na de andere, zowel programmatisch als communicatief, opgestapeld heeft. Habeck droomt ervan op het partijcongres midden november in Wiesbaden uitgeroepen te worden tot kandidaat-kanselier van zijn partij. Maandag voerde hij dan ook vertrouwelijke gesprekken met de covoorzitters van de partij.

Later roemde Habeck het aftreden van Nouripour en Lang als ‘een grote dienst aan de partij’, als een bewijs van ‘verantwoordelijkheidszin’. Hij schuift intussen zijn vertrouwelinge Franziska Brantner, de aan zijn ministerie toegevoegde staatssecretaris, naar voren als potentiële covoorzitter. Hij wil de regie weer in handen nemen en als nog te nomineren kandidaat-kanselier het tij keren voor zijn partij. Of hij erin zal slagen meer kiezers te charmeren, is nog zeer de vraag. De minister van Economie blinkt niet bepaald uit in economische competentie.

Vervroegde verkiezingen

En hoe reageren de andere partijen op het ontslag van het groene partijbestuur? Voor de SPD bevindt de regering zich gewoonweg nog altijd ‘im Arbeitsmodus’, in werkmodus. Ook Christian Lindner, minister van Financiën en voorzitter van de FDP, laat verstaan dat er verder moet gewerkt worden, want ‘Das Land hat keine Zeit zu verlieren’. Voor de oppositionele christendemocraten van CDU/CSU werpt de crisis van de Grünen haar schaduw af op de regering en komen er best vervroegde verkiezingen. Vroegere SPD-kanseliers hebben hun – weliswaar tweede – mandaat altijd vroeger beëindigd. Een teken aan de wand voor Scholz?

Dirk Rochtus doceert Duitse geschiedenis en internationale politiek aan KU Leuven/Campus Antwerpen.