‘Oneerlijk en subversief’: China zet groeiend leger nep-ngo’s in bij de Verenigde Naties in Genève

Meer dan 50 Chinese ngo’s die een raadgevende status hebben bij de VN-Mensenrechtenraad in Genève blijken nauwe banden te hebben met de Chinese regering of de Communistische Partij. Mensenrechtenactivisten die kritiek leveren op Peking voelen zich tot in het hart van de VN in de gaten gehouden.

Het Zwitserse Genève – de ‘hoofdstad van de vrede’ – is de thuisbasis van verschillende belangrijke VN-organen. Zoals het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten, dat wereldwijd wreedheden onderzoekt en daders veroordeelt. En ook de VN-Mensenrechtenraad, een orgaan van 47 lidstaten dat minstens drie keer per jaar samenkomt. Het is ook een plek waar mensenrechtenactivisten en -advocaten in alle veiligheid moeten kunnen werken.

Het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en zijn partnermedia konden echter vijftien getuigenissen optekenen van activisten en advocaten actief rond mensenrechten in China, die stellen dat ze in Genève zijn gevolgd of lastiggevallen door personen die vermoedelijk in opdracht van Peking handelden. Daaronder ook leden van Chinese niet-gouvernementele organisaties.

‘Oneerlijk en subversief’

De afgelopen zeven jaar is een groeiend leger van Chinese ngo’s neergestreken in het Palais des Nations, het VN-gebouw in Genève. Hun afgevaardigden proberen kritiek op China te verstoren of overstemmen, en hun regering met lof te overladen.

‘Het is oneerlijk en subversief’, zegt Michèle Taylor, die van 2022 tot begin dit jaar VS-ambassadeur was bij de Mensenrechtenraad. Volgens Taylor doen door China gesteunde groeperingen ‘zich voor als ngo’s’ als onderdeel van een bredere poging van Peking ‘om hun eigen mensenrechtenschendingen te verdoezelen’.

Lobbyen in de wandelgangen

Ngo’s met ‘consultatieve status’ kunnen schriftelijke en mondelinge verklaringen afleggen aan de Mensenrechtenraad, lobbyen in de wandelgangen van de macht, en nevenevenementen organiseren in het Palais des Nations. Het aantal Chinese ngo’s met consultatieve status bij de VN is bijna verdubbeld sinds 2018, kon ICIJ achterhalen. Dat jaar kwam toenemend bewijs voor detentiekampen in Xinjiang onder de internationale aandacht.

ICIJ analyseerde 106 van zulke ngo’s uit het Chinese vasteland, Hongkong, Macau en Taiwan. Resultaat? Liefst 59 daarvan blijken nauw verbonden met de Chinese regering of de Chinese Communistische Partij (CCP). 46 worden geleid door mensen met een functie in de regering of de partij. 10 daarvan ontvangen meer dan de helft van hun financiering van de Chinese staat.

GONGO’s

53 organisaties beloven op hun website of in officiële documenten openlijk trouw aan de Communistische Partij. 12 gaan zelfs nog verder en staan de partij toe zich te mengen in hun besluitvorming, waaronder het goedkeuren van grote donaties of benoemingen van leidinggevenden.

GONGO’s worden dat soort organisaties genoemd, kort voor ‘government-organized’ niet-gouvernementele organisaties. ‘Het is paradoxaal’, zegt Titus Chen, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Nationale Chengchi-universiteit in Taiwan. ‘Een ngo hoort niet door de overheid te worden georganiseerd.’

Donald Trump

China is een van de machtigste lidstaten van de VN. Het is een van de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad (naast de VS, Rusland, Frankrijk en het VK). China zal dit jaar naar verwachting ook een vijfde van het reguliere budget van de VN financieren – meer dan eender welk ander land buiten de VS.

En met de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis en de terugtrekking van de VS uit de Mensenrechtenraad in februari dit jaar, is er een vacuüm ontstaan dat China kan opvullen. Al sinds Xi Jinping in 2017 werd herkozen als secretaris-generaal van de Communistische Partij streeft China naar meer invloed binnen het mensenrechtensysteem van de VN.

Liu Pengyu, een woordvoerder van de Chinese ambassade in Washington, reageerde niet rechtstreeks op onze vragen over de inzet van ngo’s door Peking bij de VN in Genève. In plaats daarvan schreef hij in een e-mail aan ICIJ dat China ‘constructief heeft bijgedragen aan het mondiale mensenrechtenbeleid’.