‘Ondanks de sombere verhalen: 10 manieren waarop de Europese economie positief kan verrassen’

Ondanks de vele sombere economische vooruitzichten ziet Bart Van Craeynest (Voka) toch tien mogelijkheden voor Europa om de komende jaren beter te doen, zonder dat het daarvoor Donald Trump nodig heeft.

Zoals verwacht, vloog president Trump er vorige week meteen volle bak in met onder meer het vertrek van de VS uit het klimaatakkoord van Parijs, hernieuwde dreigementen van invoerheffingen voor Mexico en Canada en de aankondiging van een gecoördineerde investering van 500 miljard vanuit de techsector in AI-supercomputers.

En ondertussen blijft het economische nieuws in Europa vrij somber. Volgens nieuwe vooruitzichten van het IMF zou de eurozone dit jaar met 1% groeien, de helft trager dan de andere klassieke industrielanden. In de VS zou de economische groei uitkomen op 2,7%.

Het is gemakkelijk om vandaag een erg donker toekomstperspectief voor de Europese economie te schetsen. En er is helaas ook een realistische kans dat we die weg opgaan. Niettemin kan de Europese economie nog altijd positief verrassen.

Hieronder tien mogelijkheden voor Europa om de komende jaren beter te doen (waarvoor we Trump niet nodig hebben).

1. Minder regulering, meer ruimte voor ondernemerschap

In Europa is de slinger de voorbije jaren doorgeslagen naar meer regulering, meer controle en meer administratieve lasten voor bedrijven. Dat zet een rem op de economische activiteit en het toekomstige groeipotentieel. Dat besef lijkt ondertussen ook doorgedrongen in beleidskringen. Europa kondigde al aan dat ze eind februari met de ‘Omnibus Simplification Regulation’ komt met als bedoeling om de rapporteringsverplichtingen voor bedrijven met 25% te verminderen.

2. Open economie

Globalisering heeft de voorbije decennia voor een enorme welvaartstoename gezorgd. Maar de jongste jaren stagneert de internationale handel en neemt het aantal handelsbarrières snel toe. Met zijn dreigementen met allerlei invoerheffingen zal Trump het internationale handelsklimaat nog verder bemoeilijken. Als andere grote blokken zoals de VS en China zich strategischer opstellen, kan Europa niet als enige achterblijven. Maar we kunnen wel blijven de voordelen van internationale handel opzoeken via handelsakkoorden met specifieke partners (CETA, Mercosur, Mexico) en andere vormen van internationale samenwerking.

3. Interne markt

Het meeste potentieel van internationale handel voor Europa ligt in de interne markt. Die blijft onafgewerkt. Binnen de Europese markt zijn er nog altijd belangrijke handelsbarrières voor de industrie en nog veel meer voor de diensten. Die barrières zijn trouwens veel belangrijker dan de invoerheffingen waar Trump vandaag mee dreigt. Door de interne markt niet af te werken, laten we in Europa zo’n 10% aan economisch potentieel liggen. Dat komt overeen met 1700 miljard op jaarbasis.  

4. Europese infrastructuur

Overheidsinvesteringen lagen de voorbije 30 jaar systematisch lager in Europa dan in de VS, met gemiddeld respectievelijk 3,3% en 3,6% van het bbp per jaar. Bovendien gebeuren die investeringen in Europa weinig gecoördineerd tussen lidstaten. Zo blijft er op het vlak van transport en energie heel wat potentieel om de Europese infrastructuur te versterken. Financiering blijft uiteraard een teer punt, maar vandaag ligt de overheidsschuld in Europa duidelijk lager dan in de VS (83% tegenover 126% van het bbp). Er is zeker ruimte in Europa om schuldgefinancierd te investeren in grensoverschrijdende infrastructuur die het economisch potentieel verhoogt.      

5. Coördinatie en valorisatie van O&O

Europese overheden spenderen gelijkaardige bedragen (in verhouding tot hun bbp) aan O&O als de Amerikaanse overheid. Maar in Europa gebeurt dat vooral per land waardoor de inspanningen te versnipperd zijn en de schaal vaak ontbreekt voor echt grote projecten. Daarnaast is er minder aandacht voor de vertaling van de onderzoeksresultaten naar economische activiteiten. Met meer coördinatie en meer focus op valorisatie kunnen de Europese O&O-inspanningen meer economisch potentieel opleveren.

6. Europese defensie-industrie

De meeste Europese landen zullen de komende jaren hun uitgaven voor defensie fors moeten opvoeren. Gezien de geopolitieke toestand en de dynamiek binnen de NAVO is het waarschijnlijk dat het totale defensiebudget binnen de EU met zo’n 1,5% van het bbp zal toenemen. Dat komt overeen met bijna 300 miljard extra op jaarbasis. Dat impliceert ook een belangrijk potentieel voor een sterkere defensie-industrie in Europa.

7. Duurzame transitie

Trump wil de duurzame transitie terugdraaien en vooral inzetten op meer olie en gas (‘drill, baby, drill’). Maar de race naar goedkopere hernieuwbare energie, performantere batterijen en allerlei andere duurzame technologie gaat uiteraard door. Voor veel van die technologieën heeft Europa historisch een voorsprong opgebouwd, en die kan ze nog verder versterken (ook al is China op veel vlakken bezig aan een inhaalbeweging). Duurzaamheid blijft hoe dan ook de toekomst, en blijft een domein waarin Europese bedrijven een voortrekkersrol kunnen spelen.

8. Circulaire economie

Voor veel grondstoffen, zoals zeldzame aardmetalen, is Europa afhankelijk van de rest van de wereld. Hergebruik van de bestaande grondstoffen is op dat vlak een belangrijk deel van de oplossing. De verdere omschakeling naar een circulaire economie zal bijdragen tot de duurzame transitie en een grotere strategische onafhankelijkheid, en houdt voor bedrijven belangrijke opportuniteiten in.

9. Financiering

De spaarquote ligt in Europa substantieel hoger dan in de VS, maar die spaargelden worden niet optimaal terug ingezet in de economie. Zo blijft het financieringslandschap in Europa te veel opgedeeld volgens landsgrenzen, wat ook te maken heeft met de regulering van de financiële sector. Daarnaast blijft het potentieel van risicokapitaal onderbenut. Europa blijft op dat vlak ver achter op de VS (venture capital-investeringen liggen zo’n 80% lager in Europa). Een beter werkende financieringsmarkt kan ondernemerschap in Europa een boost geven.

10. Quality of life  

Ondanks de magere economische groei blijft Europa een goeie plek om te wonen dankzij onder meer de relatief beperkte ongelijkheid, toegankelijke gezondheidszorg en onderwijs, relatief korte arbeidstijd, de culturele diversiteit en mogelijkheden… Die quality of life blijft een enorme troef van het Europese model die we nog verder kunnen versterken.

Ondanks de sombere verhalen over de Europese economie blijft er veel potentieel om beter te doen. Veel van dat potentieel hangt af van sterkere samenwerking en betere coördinatie binnen Europa. Dat lijkt vandaag politiek niet evident. Maar we kunnen blijven naar (en zagen over) Trump, of we kunnen in Europa zelf de zaken aanpakken. En dan blijkt Trump misschien de katalysator voor Europa om economie en welvaartscreatie eindelijk terug centraal te stellen.  

Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’.