Offensief tegen Assad in Syrië: ‘De milities hebben deze aanval zorgvuldig voorbereid’

In het westen van Syrië rukken de strijders verder op, terwijl het leger van president Bashar al-Assad steeds verder wordt teruggedrongen. Midden-Oostenexpert Ibrahim Al-Assil (George Washington University) legt uit waarom dat gebeurt en hoe de oorlog zich nu zou kunnen ontwikkelen. ‘De kans is klein dat het regime valt.’

Afgelopen week verrasten Syrische milities de hele wereld. Binnen slechts enkele dagen wisten zij Aleppo in te nemen, de op een na grootste stad van Syrië. Hoe kwam dat?

Ibrahim al-Assil: Daar zijn meerdere redenen voor. De rebellen hebben zich zorgvuldig op deze aanval voorbereid. Ze hebben er jarenlang aan gewerkt, hebben technologische vooruitgang geboekt, eenheden met nachtkijkers getraind en geoefend met drones, die ze zelf met 3D-printers produceren. Bovendien hebben ze de gelederen van het Syrische leger geïnfiltreerd. Zo gaven soldaten simpelweg hun posities op, waardoor de rebellen konden oprukken. Dat veroorzaakte een domino-effect. Daarnaast waren er in Aleppo slapende cellen actief die aan het begin van de operatie in actie kwamen.

Maar het lag niet alleen aan de vastberadenheid van de opstandelingen.

Al-Assil: Een andere reden waarom Aleppo zo snel viel, is de zwakte van de regeringstroepen zelf. Veel soldaten zijn gedemotiveerd en willen niet voor Assad vechten. Assad is er niet in geslaagd zijn leger opnieuw op te bouwen en de loyaliteit van zijn troepen te herstellen.

Waarom niet?

Al-Assil: Het regime is corrupter dan ooit tevoren. Het steunt op een netwerk van gunstelingen en warlords. Er is geen echte visie op wederopbouw. De Syrische economie is er zeer slecht aan toe, deels door wanbeheer en corruptie, deels door sancties. Het herbouwen van een staatsleger vereist veel geld en een visie. Zaken die Assad zijn soldaten niet kan bieden.

Ook de bondgenoten van Syrië zijn zwakker dan verwacht.

Al-Assil: Ja. Het lijkt erop dat Iran meer is aangetast door de Israëlische aanvallen dan gedacht werd. De logistieke ketens van Iran zijn deels verbroken. Israël heeft onder meer grensovergangen tussen Libanon en Syrië aangevallen, waardoor het transport van wapens en strijders tussen de landen aanzienlijk wordt bemoeilijkt. Daarnaast heeft Israël bases van de Iraanse Revolutionaire Garde in Syrië aangevallen. De Hezbollah, de Iraanse proxy in Libanon en een van de belangrijkste grondlegers van het Syrische regime, is verzwakt door de oorlog tussen Israël en Hezbollah in Libanon.

Rusland heeft ook troepen in het land en is naast Iran de trouwste bondgenoot van het regime. Waarom konden de Russen de opmars niet stoppen?

Al-Assil: Rusland heeft zijn aanwezigheid in Syrië de afgelopen twee jaar teruggeschroefd vanwege de oorlog in Oekraïne en omdat de frontlinies in Syrië min of meer bevroren waren. Het was niet nodig om alle strijders, gevechtsvliegtuigen en piloten in Syrië te houden. Uit Moskou hoor ik dat Rusland gefrustreerd is over het onvermogen van het Syrische regime om de strijd aan te gaan.

Het Syrische leger kan meer geld verdienen met drugs dan met vechten.

Al-Assil: Assad heeft Syrië veranderd in een narcostaat. Het regime is sterk afhankelijk van de productie en export van captagon, een goedkoop stimulerend middel. Hele divisies van het Syrische leger werken uitsluitend aan de productie en het transport van deze pillen.

De opstandelingen hebben sinds het begin van de offensieven hun controlegebied meer dan verdubbeld. Waar staan ze nu?

Al-Assil: Ze rukken op naar steeds belangrijkere gebieden voor het Assad-regime. Afgelopen donderdag namen ze Hama in, een stad van grote symbolische betekenis. In 1982 was Hama het toneel van een brutale massamoord door het Assad-regime. In 2011 vonden daar de grootste vreedzame demonstraties tegen Assad plaats, die gewelddadig werden neergeslagen door binnenrollende tanks. Dat was destijds een keerpunt. Velen zagen het als een oorlogsverklaring van het regime aan het eigen volk. Maar ondanks die symbolische betekenis heeft Hama slechts een beperkte strategische militaire waarde. Verder oprukken zou de aanvoerlijnen van de strijders kunnen belasten en tot aanzienlijke logistieke uitdagingen leiden.

Wat zal Assad doen?

Al-Assil: De gevechten zullen waarschijnlijk heviger worden als de rebellen Homs naderen, ten zuiden van Hama. Die stad ligt aan de weg die Damascus verbindt met de kust, het thuisland van de alawitische geloofsgroep van Assad. Ook Homs zelf heeft alawitische wijken. Het regime zal proberen de opmars te stoppen en een tegenaanval voor te bereiden.

Heeft Assad de middelen daarvoor?

Al-Assil: Nee, dat zal sterk afhangen van de steun van Assads bondgenoten Rusland en Iran. Maar ook niet-traditionele bondgenoten zoals de Golfstaten zullen zich waarschijnlijk bemoeien. Het is één ding om te zien dat milities het noorden van Syrië controleren, maar iets heel anders als het regime in Damascus bedreigd wordt. De meeste regionale machten willen niet dat Assad in Damascus valt, omdat ze chaos vrezen. Hoe dichter de rebellen bij Damascus komen, hoe meer regionale actoren manieren zullen zoeken om hem te steunen.

Waarom is Syrië zo belangrijk voor Iran?

Al-Assil: Syrië vormt de verbinding tussen het door sjiieten gedomineerde Irak en Zuid-Libanon. Het is essentieel voor Teheran om wapens aan Hezbollah in Libanon te leveren. Hoewel Syrië overwegend soennitisch is, is het voor Iran van groot belang om de alawitische minderheidsheerschappij van het Assad-regime te handhaven.

Wat zal Iran nu doen?

Al-Assil: Ze zullen proberen meer milities uit Irak naar Syrië te sturen om voor Assad te vechten. Ook zullen ze militaire adviseurs naar Syrië sturen. Maar zonder extra Russische luchtsteun zullen de Iraanse milities wellicht voldoende zijn om de strijders tegen te houden, maar niet om ze terug te dringen.

Welke opties heeft Rusland?

Al-Assil: Rusland bevindt zich in een moeilijke positie. Het kan niet toestaan dat zijn bondgenoot in Damascus valt, omdat dat zijn regionale invloed zou schaden. Moskou moet kracht tonen en laten zien dat Rusland nog militair relevant is in het Midden-Oosten. Uiteindelijk zal Poetin de invloedssferen in Syrië opnieuw moeten onderhandelen met Turkije, mogelijk ten koste van Iran. Rusland zal moeten proberen Assad aan de macht te houden en hem tegelijkertijd helpen te leven met het verlies van Irans invloed in de regio. Dat zal niet makkelijk zijn.

Welke rol kan Turkije spelen?

Al-Assil: Zonder groen licht uit Ankara zou een offensief zoals we dat nu zien nooit zijn begonnen. De strijders bestaan voornamelijk uit twee grote groepen: de Syrian National Army (SNA), direct gesteund door Turkije, en Hayat al-Tahrir al-Sham (HTS), dat ook door Turkije wordt ondersteund. Turkije wil Assad onder druk zetten om te onderhandelen, zodat miljoenen Syrische vluchtelingen uit Turkije kunnen terugkeren. Assad heeft dat geweigerd. Het tweede doel van Turkije is om de Syrische Koerden naar de oostkant van de Eufraat te verdringen. Turkije ziet de Koerdische autonome regio in Syrië als een bedreiging voor de nationale veiligheid.

Hoe waarschijnlijk is een val van Assad?

Al-Assil: De kans is momenteel klein. Assad heeft Damascus stevig in handen. Elitetroepen en de Republikeinse Garde zijn gestationeerd rond de stad, samen met de geheime politie en inlichtingendiensten. Wel gevaarlijk voor het regime, is de imagoschade. Het imago van Assad is aangetast, niet alleen in de ogen van zijn tegenstanders, maar ook bij zijn aanhangers. Veel mensen zien nog altijd geen alternatief voor Assad. Daarom is het cruciaal wat er in de nabije toekomst in Aleppo gebeurt. Elk succesvol of relatief succesvol bestuursmodel daar zou een enorme bedreiging vormen voor Assad.