Oekraïne zet hackers in: ‘Toen de invasie begon, gingen we prompt in de tegenaanval’

Mychajlo Fedorov maakt deel uit van de jonge, technofiele regering-Zelensky. In het conflict met Rusland vertrouwt hij op digitale oorlogsvoering. ‘De resultaten zijn overweldigend.’

Meteen na de Russische inval riep de Oekraïense minister van Digitale Transformatie, Mychajlo Fedorov, hackers wereldwijd op om een digitale oorlog tegen Rusland te beginnen. In dit interview vertelt hij hoe het ‘IT-leger’ opereert, waar het aanvalt en hoe het probeert om de Russische publieke opinie te beïnvloeden.

Meneer Fedorov, bent u nog altijd in Kiev?

MYCHAJLO Fedorov: Mijn team en ik zitten in het centrum van de actie. We blijven rustig, omdat we veel werk hebben en geen tijd om ons zorgen te maken. Wij zijn de klok rond bezig onze digitale diensten te beschermen en voor de oorlog uit te bouwen. Ik wil niet zeggen waar ik me bevind – zeker niet nadat de site van de Russische binnenlandse inlichtingendienst FSB en verschillende andere websites een paar dagen zijn platgelegd.

Waren u en uw team verantwoordelijk voor de aanval op de FSB-site?

Fedorov: U moet dat zien als een provocerende grap.

U wilt het dus bevestigen noch ontkennen. Kunt u ons in de plaats daarvan vertellen hoe het idee van een hackersleger is ontstaan?

Fedorov: We hebben er jaren over gedaan om een efficiënte digitale staat op te bouwen. Daarbij hebben we onze cyberveiligheid verbeterd. Al voor de oorlog waren er voortdurend cyberaanvallen. We bouwden een verdediging op, maar gingen nooit in de aanval. Maar de dagen voor de invasie waren er verschillende buitengewoon grote aanvallen van Russische kant. Toen de invasie begon, zijn we in de tegenaanval gegaan.

Hoe functioneert dat IT-leger? Geeft u concrete opdrachten en aanvalsdoelen, of opereren de leden onafhankelijk?

Fedorov: Ik praat graag over onze interne structuren, maar niet vooraleer de Russische tanks ons land hebben verlaten. Maar de resultaten kun je zien. Zelfs aan Russische zijde wordt toegegeven dat het om de grootste cyberaanvallen in hun geschiedenis gaat. Het IT-leger bestaat uit personen en bedrijven met expertise op het vlak van cyberbeveiliging. Ik denk dat niet alleen Oekraïners meedoen, ook buitenlandse IT-specialisten en -bedrijven helpen. De resultaten zijn overweldigend. Er zijn honderden bedrijven, duizenden specialisten en honderdduizenden vrijwilligers bij betrokken. In een Telegramkanaal posten we publieke doelen. We hebben daar meer dan 300.000 leden. Maar wij voeren ook privégesprekken, voornamelijk met bedrijven.

Hebt u voorbeelden van succesvolle operaties?

Fedorov: Er zijn bijvoorbeeld aanvallen geweest op interfaces en netwerkadressen van dienstverleners en banken, of van door de staat gerunde propagandaplatforms. Er zijn ook geheime Russische databanken uitgelekt en DDoS-aanvallen uitgevoerd. Dat is een standaardmethode: je bombardeert een systeem met zo veel eisen dat het overbevraagd wordt en niet meer fatsoenlijk kan functioneren. Maar zoals gezegd: ik kan pas specifieke informatie met u delen wanneer de oorlog voorbij is.

Hoe houdt u het internet in Oekraïne en de digitale ruimte ondanks de oorlog bedrijfsklaar?

Fedorov: In de voorbije tweeënhalf jaar hebben wij een zeer solide systeem opgebouwd. Wij hebben back-ups gemaakt en onze datacentra over de hele wereld verspreid. Het is ondertussen ondenkbaar dat Rusland in staat zou zijn onze geavanceerde digitalisering aanmerkelijk te saboteren. Er bestaan ook honderden kleine en middelgrote internetproviders in heel Oekraïne. Die mensen zijn helden, ze riskeren hun leven om de zaak draaiende te houden. Bovendien hebben we dankzij de samenwerking met Elon Musk en verdeeld over Oekraïne duizenden Starlink-terminals geïnstalleerd.

Om internetverbinding via satelliet mogelijk te maken heeft Elon Musk met zijn bedrijf SpaceX van bij het begin van de oorlog antennes en ontvangstapparatuur naar Oekraïne gestuurd. Welke rol speelt Starlink op dit moment voor uw land?

Fedorov: Ongeveer 90 procent van ons land is vandaag gedekt door breedbandinternet. Maar wij hebben Starlink wel nodig om gaten te dichten in afgelegen gebieden, voor het geval de stroom in een gebied uitvalt of voor het gegarandeerd functioneren van kritieke infrastructuur, zoals ziekenhuizen. De downloadcijfers voor de Starlink-app zitten op dit ogenblik op recordhoogte.

U communiceert erg succesvol via de sociale media. Tegelijkertijd barst het internet van de Russische desinformatiecampagnes. Hebben die niet evenveel succes?

Fedorov: Wij geloven dat technologieplatforms de toekomst zijn. Natuurlijk is het gemakkelijker om nepnieuws te verspreiden dan het te weerleggen. Daartegenover staan miljoenen Oekraïners die op authentieke wijze verslag uitbrengen op het internet. Die zijn veel machtiger dan een leger van trollen en bots. Ons land is digitaal onderlegd en we hebben de waarheid aan onze kant. President Zelensky communiceert vaak zelf, hij is groot geworden op het net, hij kent de sociale media en werd dankzij een succesvolle digitale campagne tot president verkozen. De Russische regering daarentegen is gesloten en naar het verleden gericht. Ze doet denken aan een roestige tank.

U probeert ook het Russische publiek te bereiken. Lukt dat?

Fedorov: Wij publiceren miljarden gerichte advertenties op internetplatforms, met correcte inhoud, en we stellen dankzij digitale analyse vast dat steeds meer mensen in Rusland de waarheid te zien krijgen. Wij denken dat er een kentering zal komen en dat ook de mensen in Rusland actief zullen worden. Veel Russen, onder wie journalisten, verlaten het land. Toonaangevende techbedrijven vertrekken, net als de programmeurs en de talenten, die van grote waarde zijn voor de economie. Als die er niet meer zijn, zal dat een negatieve impact hebben op de economie en de samenleving, met verandering tot gevolg. De digitale blokkade heeft Rusland dertig jaar teruggeworpen in de tijd.

Zullen er nog genoeg mensen zijn om de regering te beïnvloeden, als zo veel mensen het land verlaten?

Fedorov: Het zal Poetin niet helpen als hij en zijn regime proberen om de sociale media te blokkeren, en het zal hen ook niet redden. Zolang Russen fysieke toegang tot het internet hebben, kunnen wij hen bereiken en onze boodschap verspreiden.