Om in Saoedi-Arabië een akkoord te bereiken moet Oekraïne eerst vrede sluiten met de Amerikaanse president Donald Trump.
Al tien dagen, sinds de woordenwisseling met Volodymyr Zelensky in het Witte Huis, gaat Oekraïne gebukt onder de toorn van Donald Trump. Nu komt er een moment van catharsis – of een volgende ronde van brute afstraffing. Op 11 maart treffen Amerikaanse en Oekraïense delegaties elkaar in Jeddah, Saoedi-Arabië.
Het Amerikaanse doel is om ‘een kader voor een vredesakkoord en een voorlopig staakt-het-vuren’ te creëren. Maar in Oekraïne zijn ze, behalve hoopvol, ook bang dat de ontmoeting uitdraait op een afknapper, een vertragingstactiek of een poging van Trump om toegevingen uit de brand te slepen in het voordeel van Rusland.
De top komt er op een moment dat Rusland zijn militaire druk op Oekraïne opvoert. Drone- en raketaanvallen bestoken Kiev en andere Oekraïense steden. Russische en Noord-Koreaanse soldaten doen een nieuwe poging om Oekraïne te verdrijven uit Koersk, de enclave binnen Rusland dat het vorig jaar wist in te nemen.
Hoe Zelensky’s desastreuze ontmoeting met Trump Europa in crisis brengt
Bij de gesprekken zijn aan beide kanten machtige teams betrokken. De Amerikaanse delegatie zal bestaan uit minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en Mike Waltz, de nationale veiligheidsadviseur. De onderhandelingen zullen waarschijnlijk worden geleid door Steve Witkoff, Trumps vertrouweling en rondreizende gezant, die onlangs een ontmoeting had met Vladimir Poetin en die voor de Amerikaanse president ook over het Midden-Oosten onderhandelt.
Aan Oekraïense kant zal Andriy Yermak de onderhandelingen leiden, hij is de naaste adviseur van Volodymyr Zelensky en een machtig figuur achter de schermen. Hij wordt bijgestaan door minister van Buitenlandse Zaken Andriy Sibiha, minister van Defensie Rustem Umerov, en Pavlo Palisa, een militaire adjudant. Allen zijn benoemd door Zelensky, maar worden ook algemeen beschouwd als loyalisten van Yermak.
Een probleem is echter dat Yermak niet populair is bij het Trump-team. En, in een wat vreemde situatie waarvan Oekraïne volhoudt dat het toeval is, zal Zelensky zelf maandag in Riyad, de hoofdstad van Saoedi-Arabië, zijn voor besprekingen met het koninkrijk.
Oekraïne heeft verschillende doelstellingen en heeft zijn strategie samen met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk uitgestippeld, die als bemiddelaars tussen het Washington en Kiev fungeren. Oekraïne wil op zijn minst een kader ondertekenen voor de gezamenlijke ontwikkeling van Amerikaanse en Oekraïense mineralen.
Op 7 maart stelde Zelensky ook een staakt-het-vuren in de lucht en op de zee voor. Volgens een westerse functionaris is het de bedoeling om, door eisen te stellen, de bal terug naar het Russische kamp te kaatsen.
Beide ontwikkelingen zouden, zo hopen westerse functionarissen, het gevoel creëren dat Oekraïne klaar is om met Trump in gesprek te gaan. Als Rusland nee zegt tegen een raamwerk dat door Amerika en Oekraïne is geaccepteerd, is het aan Trump om te proberen druk uit te oefenen op Poetin om de voorwaarden te accepteren. Maar het is nog steeds niet helemaal duidelijk welke voorwaarden Amerika in Saoedi-Arabië zal stellen.
Uw mineralen of uw leven: waarom Oekraïne en Amerika dan toch een grondstoffendeal sluiten
Oekraïne zal waarschijnlijk duidelijk maken dat elk vredesakkoord dat zijn mogelijkheden tot herbewapening beperkt, het land dwingt bezet gebied wettelijk als Russisch te erkennen of zich mengt in de Oekraïense binnenlandse politiek – bijvoorbeeld door aan te dringen op verkiezingen die momenteel onmogelijk zijn omdat de krijgswet van kracht is – onaanvaardbaar is.
Oekraïne kan ook veiligheidsgaranties blijven eisen van Amerika. Het lijkt onwaarschijnlijk dat het op dat punt vooruitgang zal boeken. Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk vragen Amerika om een zogenaamde ‘backstop’-macht voor Europese vredeshandhavers, mocht er een volledig staakt-het-vuren worden overeengekomen. Maar tot nu toe ging Washington daar niet op in. Vorige week schroefde Amerika het delen van inlichtingen met Oekraïne terug.
Wat wil Rusland?
Sommige recente berichten suggereren dat Poetin, onder bepaalde voorwaarden, een bestand wil sluiten. Maar het spel dat zich momenteel ontvouwt is mogelijks gesofisticeerder en cynischer dan dat. Een goed geplaatste bron, dichtbij het Kremlin, werpt op dat Rusland van Oekraïne een neutraliteitsverklaring vraagt en dat buitenlandse vredestroepen uitgesloten zijn.
Voor Oekraïne is het waarschijnlijk ondenkbaar om zulke voorwaarden nog maar te overwegen – en al zeker niet voordat de echte onderhandelingen goed en wel gestart zijn. Kurt Volker, de speciale gezant in Oekraïne onder Trumps eerste ambtstermijn, zegt dat Rusland elk voorstel tot bestand zal proberen ombuigen.
‘Ze zullen zeggen: “We kunnen hiermee niet akkoord gaan, maar laat ons iets anders doen.” Poetin is slim genoeg om niet zomaar “nee” te zeggen.’ Een voormalige Oekraïense diplomaat zegt dat de Amerikaanse en Russische tactieken identiek zijn, namelijk door stukje bij beetje toegevingen van Oekraïne te vragen nog voor de substantiële onderhandelingen begonnen zijn. Alle daaropvolgende gesprekken zullen erop gericht zijn de Oekraïense rode lijnen verder te verleggen. Het Amerikaanse eindspel is een bewegend doelwit geworden, zegt hij.
Voor een succesvol en duurzaam vredesakkoord zou Amerika druk moeten uitoefenen op het Kremlin om zich aan de afspraken te houden, ook op lange termijn. Op 7 maart dreigde Trump met zware sancties tegen Rusland. Maar veel wijst erop dat hij welwillend tegenover Poetin staat. Uren later zei Trump: ‘Ik vind het eerlijk gezegd moeilijker om met Oekraïne om te gaan… Als het gaat om een definitieve regeling, is het misschien gemakkelijker om met Rusland om te gaan.
‘Grijze zone’
Volker zegt dat ‘Trump Oekraïne aan het lijntje probeert te houden omdat hij wil dat Oekraïne welke vredesvorm hij ook kan verkrijgen accepteert… De Oekraïners zijn het obstakel omdat ze zich niet overgeven.’
Een hoge Oekraïense veiligheidsfunctionaris zegt dat hij nog geen bewijs heeft gezien dat de Amerikanen een volledige Russische terugtrekking uit Oekraïne overwegen, laat staan uit Europa. ‘De hoop is dat zodra er een wapenstilstand is, we weer op een rationeler spoor zitten’, zegt hij.
Anderen zijn minder optimistisch. Voor Oekraïne dreigt het gevaarlijke vooruitzicht dat mislukte besprekingen nog meer druk van Amerika kunnen uitlokken. Een andere Oekraïense functionaris waarschuwt dat de Amerikaanse aanpak, als die zo doorgaat, Oekraïne in een ‘grijze zone’ kan doen belanden. Dat zou het land dwingen om wredere militaire tactieken te gebruiken om te overleven. Hij zegt dat de onderhandelingen nu al worden gedomineerd door sterke persoonlijkheden en voegt daar een Oekraïens spreekwoord aan toe: “Yake yikhalo, take y zdybalo” (hetzelfde trekt hetzelfde aan).
De inzet van de besprekingen van dinsdag kan nauwelijks hoger zijn. Als ze mislukken, krijgt Oekraïne waarschijnlijk geen nieuwe kans: ‘De Amerikanen zullen hun instructiemodus kracht bijzetten en ons opdringen wat zij en Rusland ook besluiten.’
Oorlog in Oekraïne: alles wat u moet weten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier