Oekraïne toont zich bereid tot een tijdelijke wapenstilstand en de Amerikaanse militaire hulp wordt hervat. Hoe reageert Vladimir Poetin?
Na negen uur onderhandelen in het Saudische Jeddah hebben vertegenwoordigers van Oekraïne en de Verenigde Staten een overeenkomst aangekondigd. Die bevat twee belangrijke punten, de rest zijn open vragen.
Punt één: Oekraïne verbindt zich ertoe een voorlopige wapenstilstand in acht te nemen. Zodra de Russen ermee instemmen, zouden beide partijen aan het volledige front gedurende 30 dagen het vuren moeten staken. Ook aanvallen in het achterland moeten worden stopgezet. Het gaat niet om een gedeeltelijke wapenstilstand die alleen betrekking heeft op luchtaanvallen en aanvallen op zee, zoals de Oekraïense president Volodymyr Zelensky had voorgesteld, maar om een volledige. Hoe die wapenstilstand gewaarborgd zal worden, blijft onduidelijk. Ook de reactie van de Russen blijft uit.
Wapenstilstand met wapens
Punt twee: De Verenigde Staten heffen per direct hun stopzetting van wapenleveringen aan Oekraïne op. Ook inlichtingeninformatie zal opnieuw worden gedeeld. Dat betekent: Oekraïne weet dat het zich minstens weer zo goed of zo slecht kan verdedigen als in de voorbije maanden. De grootste militaire bondgenoot van het land staat weer aan zijn zijde. Vooral het uitblijven van Amerikaanse inlichtingen had de Oekraïense verdedigingscapaciteit direct beperkt.
Defensiespecialist Michelle Haas: ‘Wij zijn niet in oorlog met Rusland’
De belangrijkste vraag is nu hoe de Russen zullen reageren. ‘De bal ligt in hun kamp’, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio. Voor Oekraïne klinkt dat gunstig, want tot nu toe had de Amerikaanse president Donald Trump de indruk gewekt dat niet de Russische agressor maar Oekraïne op oorlog uit was. Zelensky was er tot nu toe niet in geslaagd om die indruk weg te nemen. Vladimir Poetin heeft er echter helemaal geen belang bij om de druk op Oekraïne te verminderen voordat hij zijn doelen heeft bereikt – of dat nu militair is of via een eenzijdig vredesakkoord. Zal hij het voorgestelde staakt-het-vuren afwijzen? Zal hij tijd rekken? Of zal hij er tactisch mee instemmen, maar het in de praktijk ondermijnen?
Vladimir Poetin heeft er helemaal geen belang bij om de druk op Oekraïne te verminderen voordat hij zijn doelen heeft bereikt.
Scepsis in Oekraïne
Mogelijkheden om te ondermijnen zijn er genoeg. Want ook de vraag welke zekerheden Oekraïne heeft, blijft onbeantwoord. De summiere gezamenlijke verklaring bevat geen details. Het is overduidelijk dat het naleven van een wapenstilstand, van de Zwarte Zee tot de Donbas en de Wit-Russische grens, nauwelijks effectief kan worden gecontroleerd – de frontlinie is te lang. Dat is de reden waarom in Oekraïne extreme scepsis, ja zelfs angst bestaat voor een wapenstilstand zonder degelijke waarborgen.
President Zelensky had daarom voorafgaand aan de bijeenkomst in Jeddah een andere vorm van wapenstilstand voorgesteld, zoals de Franse president Emmanuel Macron eerder had geopperd: een wapenstilstand die zich zou beperken tot luchtaanvallen over lange afstanden en aanvallen op zee – wat veel gemakkelijker te controleren is.
Professor Wim Moesen: ‘De extra defensie-uitgaven moeten ín de begroting’
Ten slotte blijft ook de vraag open: wanneer wordt nu het akkoord ondertekend over de gezamenlijke exploitatie van Oekraïense grondstoffen, een zaak die Trump zo na aan het hart ligt?
Zelensky had dat eind februari in het Witte Huis willen ondertekenen, maar toen eindigde de ontmoeting in een publiekelijk conflict en harde aanvallen op de Oekraïense president. Rubio beweerde tijdens de briefing in Jeddah dat de deal over grondstoffen ‘geen onderwerp van gesprek’ was geweest, maar volgens Oekraïense bronnen was dat wel degelijk het geval. De verklaring vermeldt het ook. Mogelijk wil Trump dat de ondertekening op presidentieel niveau gebeurt in plaats van op ministerieel niveau, zoals oorspronkelijk gepland, zodat hij er persoonlijk de eer voor kan opstrijken.
Bovendien bevat de korte gezamenlijke verklaring elementen die blijkbaar wel besproken maar niet bindend vastgelegd werden. Zo zouden de Europeanen bij het vredesproces betrokken moeten worden, maar dat wordt enkel als een Oekraïense vaststelling vermeld. Ook zouden humanitaire kwesties ‘besproken’ zijn, zoals de terugkeer van krijgsgevangenen, ontvoerde Oekraïense burgers en kinderen.
Voor de Oekraïense kant, die door de regering-Trump ijskoud behandeld werd, brengt de deal van Jeddah veel onzekerheid met zich mee, maar onder de streep levert hij meer voordelen dan nadelen op. President Zelensky, zo zei een regeringsadviseur in Kiev, had de delegatie in Jeddah gefeliciteerd met de woorden: ‘We hebben de eerste slag gewonnen.’ Dat Washington de militaire hulp hervat, was allerminst vanzelfsprekend.
Na drie jaar oorlog zullen veel Oekraïners zich nu de ogen uitwrijven en zich afvragen of deze onzekere deal hun hoop op vrede rechtvaardigt.
© Der Spiegel
Oorlog in Oekraïne: alles wat u moet weten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
