Nu het verlies van de Oekraïense Donbas nakende lijkt: komen onderhandelingen dichterbij?

Zelfs nu Oekraïne terrein verliest op het slagveld lijkt een diplomatieke oplossing nog steeds veraf.

Met de Oekraïense terugtrekking uit Voehledar lijkt het Oekraïense leger de regio Donetsk stilaan op te geven. Ook rond Pokrovsk, een van de laatste bolwerken in de regio, wordt de situatie van het Oekraïense leger met de dag moeilijker. Rusland slaagt er steeds beter in zijn overtal aan manschappen en materieel uit te spelen. Bovendien ervaart het Oekraïense leger in de Donbas de gevolgen van zijn aanval in de Russische regio Koersk van begin augustus. De ervaren Oekraïense militairen en munitievoorraden die in Koersk zitten, kunnen elders niet worden ingezet.

Ook op diplomatiek gebied gaat het Oekraïne niet langer voor de wind. Zelensky’s bezoek aan de Verenigde Staten was geen overweldigend succes. Zijn lang aangekondigde vredesplan – in se vooral een pleidooi om het aantal wapenleveringen op te voeren – werd op matig enthousiasme onthaald. Ondanks herhaalde Oekraïense pleidooien blijft president Joe Biden vasthouden aan de beperkingen voor de langeafstandswapens die het aan Oekraïne levert.

Waar Amerikaanse steun voor Oekraïne lange tijd bij zowel Democraten als Republikeinen een vanzelfsprekendheid was, lijkt die niet langer een zekerheid. Donald Trump, die aanvankelijk weigerde Zelensky te ontmoeten, herhaalde zijn voornemen om Rusland en Oekraïne aan de onderhandelingstafel te dwingen. Zijn running mate J.D. Vance roept zelfs openlijk op om Oekraïne voor de bus te gooien. Maar ook de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris heeft tot nu toe niet gezegd dat ze bereid is om de steun aan Oekraïne op te drijven.

Russische doelen

Het is hoogst onzeker of de eventuele val van de regio’s Donetsk en Loehansk Rusland zullen inspireren tot onderhandelingen. In zijn speech ter gelegenheid van de tweede verjaardag annexatie van de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja benadrukte Poetin eens te meer dat Rusland ‘alle doelen die het zichzelf heeft gesteld’ zal bereiken. Alleen zijn die doelen, ook na meer dan tweeënhalf jaar grootschalige oorlog, nog steeds volstrekt onduidelijk.

Hoewel ook buitenlandminister Sergej Lavrov geregeld aangeeft dat Rusland openstaat voor onderhandelingen, lijkt die stelling op zijn zachtst gezegd twijfelachtig. Officieel eist Rusland dat Oekraïne de annexatie van de vier in 2022 geannexeerde regio’s erkent voordat er nog maar begonnen kan worden met onderhandelen. Dat zou betekenen dat het Oekraïense leger zich soms tot meer dan 150 kilometer zou moeten terugtrekken.

Poetin herhaalt ook geregeld dat Oekraïne een ‘denazificatie’ en ‘demilitarisatie’ moet ondergaan. Hoewel beide termen opzettelijk dubbelzinnig geformuleerd zijn, lijkt Poetin daarmee aan te sturen op een nieuwe (Ruslandgezinde) Oekraïense regering en een inkrimping van het Oekraïense leger. Voor Oekraïne komen dergelijke voorwaarden neer op regelrechte capitulatie.

Ramstein

Aan Oekraïense kant groeit de steun voor vredesonderhandelingen sinds het mislukte tegenoffensief van vorig jaar. Uit de laatste peiling van het Kyiv Institute for Sociology (KIIS), afgenomen in mei van dit jaar, toonde 32 procent van de Oekraïners zich bereid om grondgebied op te geven bij vredesonderhandelingen – in mei 2023 bedroeg dat aandeel slechts 10 procent.

Tegelijk tonen Oekraïners in de KIIS-onderzoeken een zekere bereidheid om een (tijdelijke) bezetting van Donetsk en Loehansk te aanvaarden. Zo beweert een meerderheid van de Oekraïners een deal te kunnen slikken waarbij Rusland de Krim en de Donbas blijft bezetten, als Oekraïne in ruil daarvoor NAVO- en EU-lidmaatschap krijgt. Hoewel voormalig NAVO-leider Jens Stoltenberg vorige week nog de optie suggereerde om Oekraïne lidmaatschap aan te bieden terwijl een deel van zijn grondgebied nog door Rusland bezet wordt, lijken westerse landen niet bepaald ingenomen met dat vooruitzicht.

Op zaterdag krijgt Zelensky de kans om zijn vredesplan voor te stellen voor de zogenaamde Ukraine Defense Contact Group in het Duitse Ramstein. Aan de vooravond van de derde Oekraïense oorlogswinter zal Zelensky er alles aan moeten doen om zijn partners ervan te overtuigen dat vredesonderhandelingen er alleen komen als de wapenleveringen worden opgevoerd.

‘We zullen de druk op Rusland blijven opvoeren – want alleen door kracht kunnen we vrede dichterbij brengen’, zei Zelensky afgelopen zondagavond. Het is maar de vraag hoelang de bondgenoten van Oekraïne daar nog in meegaan.