Noord-Korea: Kim Jong-un, doet hij het of niet?

Drukt Kim Jong-un op de rode knop of niet? Eigenlijk doet dat niet ter zake. De virtuele oorlog kan veel verstrekkender gevolgen hebben dan een open conflict.

Doet hij het of doet hij het niet, de “Geweldige Leider” Kim Jong-un? Drukt hij op de rode knop of niet, verondersteld dat hij al kernkoppen op een lange-afstandsraket kan laten plaatsen ? Eigenlijk doet dat niet ter zake. De virtuele oorlog kan veel verstrekkender gevolgen hebben dan een open conflict.

Niet dat de openlijke krijg ondenkbaar is. Er zijn duidelijk aanwijzingen dat Kim Jong-un met de spierballen rolt. Enkele Musudanraketten zijn per trein naar de oostkust overgebracht, al is het onduidelijk of ze al op de lanceerbasis van Musudan-ri zijn opgesteld. In theorie (als ze niet voortijdig in het water vallen, zoals bij eerdere raketproeven; de Musudan zelf is nog nooit uitgetest) kan het Amerikaanse legereiland Guam getroffen worden. Voor alle veiligheid heeft Washington twee destroyers westwaarts gestuurd en op Guam een defensieplatform voor grote hoogten (THAAD) ontplooid, dat mobiele lanceeropleggers, raketafweer en een gesofisticeerde AN/TY-2 radar omvat. In Alaska worden eerstdaags 14 raketinterceptie-eenheden toegevoegd, en in Japan komt een tweede raketafweerradar. Zuid-Korea heeft ook zijn afluisterapparatuur aangescherpt. Pyongyang verhoogt de inzet en wil de kerninstallatie Nyongbyon heropstarten. Dat zal allicht verscheidene weken tot maanden in beslag nemen, heeft het VS-Korea Instituut van Johns Hopkins uitgezocht.

Nervositeit

Toch lijkt het wapengekletter meer op nervositeit dan op een echte dreiging te steunen. Langs de gedemilitariseerde zone tussen beide Korea’s is geen verhoogde mobilisatie vastgesteld, al staan 10.000 stuks artillerie klaar om Seoel te beschieten. Buitenlandse toeristen blijven welkom, op de luchthaven van Pyongyang of in de stad zelf zijn geen tekenen van opgevoerde legeractiviteiten gemeld.

De oorlogstaal trekt zich helemaal op aan de propaganda – een overheidsdienst die zelfs in de barste tijden van hongersnood (2004, 2009, 2013) nooit één won heeft moeten inleveren. De kontrole op internet (Kwagmyong), Twitter (Uriminzokkiri, Flickr) en gsm-verkeer voor de Noord-Koreanen zelf – op bellen met buitenland staat de doodstraf – maakt dat de bevolking orwelliaans in verwarring en onwetendheid blijft over wat er elders gebeurt. Krijgszuchtige taal, opzwepende muziek in de straten langs de Taedongrivier, massademonstraties van leger en arbeiders, ze prenten een superieur zelfbeeld in. Op 17 maart bezwoer Kim de wapenindustrie meer betrouwbare artilleriestukken te produceren. Na een gespierde verklaring van de regering, schreef het leger in de krant van de (enige toegelaten) Arbeiderspartij, Rodong Sinmun, op 5 april: “We zullen bij verrassing toeslaan, genadeloos en radicaal, gelijk waar, langs bestandslijn, op de vijf eilanden in de westelijke Zee van Korea, of op het Amerikaanse vasteland, zodra we ook maar één teken van provocatie vaststellen. De dagdromen van de provocateurs liggen aan diggelen. (…) Ze zullen hun uiteindelijke vernietiging niet ontlopen”.

Van stalinistisch naar racistisch

Brian Myers had het in zijn boek uit 2010, The Cleanest Race, al geopperd: de teneur en de personencultus zijn niet langer stalinistisch, maar puur racistisch. In alle geledingen van het leven, onderwijs, wiskunde, kinderboeken, naslagwerken, overheerst een “achtervolgingswaanzinnig nationalisme”. Dat losgeslagen gevoel van suprematie kan fnuikender inwerken dan oorlog: zoals bij Orwell blijft in het ongewisse wie nu van wie een bondgenoot is, wie de vijand is, wie veilig is of wie een landverrader wordt. Onzekerheid is het machtigste wapen van de dictator. Zelfs het hacken van Twitter wordt dan ten voordele van de paranoia omgeturnd. (Van hetzelfde deeg een koekje, want Noord-Korea voert zelf een cyberoorlog tegen het Zuiden, zoals Studio Brussel moest ondervinden; tegelijk houdt het zijn spionnen in Seoel: op 3 april stal een ‘overgelopen’ vluchteling een vissersboot en voer terug naar het Noorden, aantonend dat de grensbeveiliging serieuze gaten vertoont).

Dat houdt ook de dreiging in dat na 10 april “de veiligheid van de ambassades niet meer gewaarborgd is” – Rusland en Groot-Brittannië hebben vlakaf gezegd niet te willen vertrekken, Noord-Korea is internationaal verplicht die veiligheid te bewaren. Dat lokt vooral een sluipende economische crisis uit. De afsluiting van de gemengde industriezone Kaesong, 8 kilometer in Noord-Korea, met 123 Zuid-Koreaanse bedrijven en 50.000 arbeiders, goed voor een jaarlijkse omzet van 2 miljard, berooft het Noorden van de broodnodige deviezen. De munt, de won, blijft instorten. Eén dollar is officieel 100 won. Op de zwarte markt 8.000 won. Daar tegenover staat dat de Aziatische beurzen onmiskenbaar afglijden. Zuid-Korea verliest 2 %, buitenlandse investeerders verkopen hun aandelen, de Japanse yen krijgt klappen, de Amerikaanse waarden verslapten na de Guam-aankondiging, het risico op langdurige effecten neemt toe.

Timing

Kim Jong-un heeft zijn timing goed uitgekiend. In Zuid-Korea moet de nieuwe president Park Geun-hye zich nog waarmaken, en ze had pas al een scherpe groeidaling moeten aankondigen. In zijn eigen land kan de opgefokte retoriek over buitenlandse afdreiging alleen het nationaal gevoel en de nood aan een sterke man opdrijven. Op 15 april moest de propaganda-opbouw zijn hoogtepunt kennen als de geboortedag van Kims grootvader, stichter van de Volksrepubliek en “president voor eeuwig” Kim Il-sung herdacht wordt.

De ontspanning

Kort daarna volgt allicht de ontspanning. In ruil voor inschikkelijkheid kunnen weer voedselleveringen en deviezenhandel op gang komen. Het Westen kan dan een zucht van opluchting slaken. Noord-Korea weet zich verzekerd van de nodige adrenaline om op het pad van aantrekken-en-afstoten door te gaan – wat alleen de heersende dynastie versterkt. Al zijn er genoeg appeltjes voor de dorst elders. Pyongyangs laatste broodheer, China, heeft dan wel subtiel laten verstaan dat de huidige stemmingsmakerij ontoelaatbaar is, maar heeft uit de opeenvolgende sanctierondes van de VN wel één onderdeel weggehaald: de rekeningen bij twee van zijn grootste banken in Sjanghai. Daar staan toevallig ook honderden miljoenen dollar van Kim Jong-un en zijn hofhouding geparkeerd.

Lukas de Vos