Nikki Haley wil VS-president worden: ‘Terugschoppen doet meer pijn als je hakken draagt’
Nikki Haley kondigde dinsdag in een videoboodschap aan dat ze presidentskandidaat is. Ze heeft een interessant parcours afgelegd, als kind van Indiase ouders, als gouverneur van South Carolina en als Trumps VN-ambassadeur. Maar kan ze optornen tegen haar vroegere baas?
In de video was ze kort over de reden van haar kandidatuur: ‘Het is tijd voor een nieuwe generatie van leiders om fiscale verantwoordelijkheid te herontdekken, de grens te beveiligen en ons land te versterken’. En ook: ‘Republikeinen behaalden minder stemmen in zeven van de acht voorbije presidentsverkiezingen. Dat moet veranderen’.
Vooral de verwijzing naar de nieuwe generatie was van belang. Haley is plusminus dertig jaar jonger dan de gedoodverfde rivalen Biden en Trump. ‘Ik denk niet dat je 80 jaar moet zijn, om een leider in Washington te worden’, verzuchtte ze enkele weken geleden tijdens een interview op Fox News. Het is een breed gedeeld gevoel.
In de peilingen staat ze voorlopig op luttele procenten, dichter bij nul dan bij tien, maar dat, verhaalde ze uitvoerig in haar twee autobiografische boeken, is in haar leven de regel geweest. Ze was de underdog toen ze als 31-jarige de langst zetelende Republikein in het Huis van Afgevaardigden van de staat South Carolina tijdens primary’s versloeg. Ze stond laag in de peilingen, en was de laagst gequoteerde kandidaat van vier, toen ze haar campagne begon om gouverneur van South Carolina te worden – ze werd in 2010 de jongste gouverneur van het land, was meteen ook de eerste vrouwelijke en niet-witte gouverneur in haar staat. Ze werd in 2014 met overdonderende meerderheid herkozen. Ze heeft, herhaalt ze vaak, nog nooit een verkiezing verloren.
Ze mikt op in haar campagnes op haar levensverhaal, dat Amerikaans optimisme moet uitstralen.
Haar ouders, sikhs, zijn uit India gemigreerd. Ze belandden in Bamberg, South Carolina, een gehucht van enkele duizenden inwoners, waar discriminatie de regel was, en waar, zei ze in haar aankondigingsvideo, de treinsporen de grens vormden tussen de rassen. Haar ouders en zijzelf waren wit noch zwart, ze waren lichtbruin. Haar vader droeg een tulband, haar moeder een sari. Haar vader doceerde chemie aan een ‘zwarte’ universiteit, haar moeder begon uiteindelijk een winkel in exotische kledij. Maar in eerste instantie kon de familie zelfs geen huis huren in Bamberg. Ze moest een huis kopen, en bij de verkoop werd geëist, schreef Haley in haar twee boeken (er wordt nogal wat in herhaald), dat haar ouders geen zwarte bezoekers zouden ontvangen, en dat ze, als ze zouden verhuizen, het huis zouden terugverkopen aan de oorspronkelijke eigenaars, kwestie van de buurt wit te houden.
De tussenkleur van de familie maakte de jonge Nimrita Nikki Randhawa een buitenbeentje. Ze nam als vier- of vijfjarige, schrijft ze, deel aan een Miss Bamberg-verkiezing voor kinderen. Er was een prijs voor het beste of mooiste witte en het beste of mooiste zwarte kind. De bruine kinderen, Nikki en haar zus, kregen automatisch een troostprijs, een strandbal, want zij waren niet welkom in de zwarte of de witte competitie.
‘Ik was anders’, verklaart ze in haar aankondigingsvideo, ‘maar mijn moeder zei altijd dat het erop aankwam niet te focussen op de verschillen maar op de gelijkenissen.’
‘Als je eerst praat over wat je gemeen hebt’, vertelde ze in 2019 tijdens de promotie voor haar tweede boek, ‘worden mensen minder argwanend. En daarna kun je gewoonlijk dichter bij een oplossing komen’.
In haar boeken vindt ze een evenwicht tussen anekdotes van openlijk racisme en optimisme dat het in een zuidelijke staat als South Carolina en in de VS in het algemeen de goede kant uitgaat met het racisme.
‘Een conservatief met een kleurtje’
‘Sommigen beweren dat onze ideeën niet gewoon fout zijn, maar racistisch en kwaadaardig’, legt ze uit in haar video. ‘Niets kan verder van de waarheid zijn. Ik heb gezien wat kwaadaardig is’. Ze somt schendingen van mensenrechten op in China en Iran: ‘Zelfs op onze slechtste dag zijn we gezegend in de VS te leven’.
Haar eigen levensverhaal is meer genuanceerd dan dat. De vraag is of ze als Nimrita Randhawa, sikh, verkozen zou zijn in South Carolina. Haar tegenstanders binnen de partij probeerden die naam op haar te kleven, maar ze was intussen getrouwd met een medestudent, Michael Haley. Ze werd christen. Terwijl de Republikeinse rivalen haar aanwreven dat ze te buitenlands was, en insinueerden dat ze te veel sympathie had voor moslims, vonden sommige Democraten haar niet buitenlands genoeg. ‘Een conservatief met een kleurtje’, noemde een Democrate haar.
Haley’s optimistisch versie van de realiteit kwam het meest onder vuur op 17 juni 2015, toen racist en neonazi Dylann Roof negen mensen doodschoot in de Emanuel-kerk in Charleston, een van de oudste ‘zwarte’ kerken in het land.
Maar Haley doorstond de test, zegt Gibbs Knotts, professor politieke wetenschappen aan het College of Charleston. ‘Ze is goed in crisissen. Ze wist voor verbinding te zorgen’, de juiste woorden te vinden en vooral de juiste daden, en escalatie of verder geweld te helpen vermijden. Toen bleek dat Roof foto’s met de confederale vlag had gepost (de vlag van de zuidelijken, die vochten voor het behoud van de slavernij tijdens de Amerikaanse burgeroorlog), greep ze dat aan om de confederale vlag weg te halen van het Capitool.
Deze vlag wapperde tot 2000 boven de koepel van het Capitool van South Carolina, en werd toen verplaatst naar een confederaal monument aan het grasveld voor het Capitool. Haley vond een grote parlementaire meerderheid voor het weghalen van de vlag. Het confederaal monument zelf is nog altijd present. ‘Er is een tweederde meerderheid nodig om dat te verwijderen’, zegt Knotts, ‘zo’n meerderheid zal de eerste jaren niet gevonden worden’.
‘Zuidelijke lof’
De levensgrote vraag is: maakt Haley in 2024 kans om president te worden?
‘Neen’, zegt Jeffrey Peake. Peake is departementshoofd van de afdeling Politieke Wetenschappen van Clemson University (de universiteit waar Nikki Haley afstudeerde met een hoger diploma boekhouding). Hij schrikt zelf van zijn resoluut antwoord en begint terstond te nuanceren. ‘Ze maakt geen kans als er een breed veld aan Republikeinse kandidaten komt. Dan is Donald Trump de grote favoriet. Haley maakt kans als er slechts 3 of 4 kandidaten zijn. Maar dan nog blijft Trump de grote favoriet.’
Enkele grote niet Trumpgezinde financiers van de partij proberen het aantal kandidaten onder controle te houden. Dat kan haar helpen. Maar voorlopig ziet het er naar uit dat vele kandidaten zullen opduiken.
Gibbs Knotts is een andere mening toegedaan dan collega Peake: ‘Het zou fout zijn haar te onderschatten’. In het verleden was ze ook altijd Nikki Wie? Mensen kenden haar niet, ze was de underdog, en ze won vanuit die positie. ‘Ze werd herkozen als gouverneur, ze wist investeerders en banen aan te trekken, ze is populair gebleven in de staat. Het enige wat ze miste was internationale ervaring, maar toen bood Donald Trump haar de post van VN-ambassadeur aan. Die lacune is ook opgevuld. Ze is een van de mensen die zowel Trumpaanhangers kon paaien, als meer gematigden. Er zijn niet zoveel kandidaten die deze kloof kunnen overbruggen. Ze kan het publiek van de partij verbreden, ze is aantrekkelijk voor vrouwen uit voorsteden, ze is aantrekkelijker voor minderheden dan de meeste Republikeinse kandidaten.’
Bovendien helpt de kalender haar een beetje. South Carolina is de eerste zuidelijke primary in de Republikeinse kalender. Kan ze de staat winnen tegen Trump? Hij won in 2020 met groot verschil van Biden in de staat.
Knotts: ‘Dat hangt ervan af.’ Er komt wellicht nog een presidentskandidaat uit South Carolina, de zwarte Republikeinse senator Tim Scott. Als ze allebei kandidaat zijn, en als er vele kandidaten meedoen, wordt het moeilijk om Trump te verslaan.
‘Ik zou graag een tweestrijd tussen Haley en Trump zien. Ik denk dat ze in South Carolina een goede kans maakt. Maar in een veld met meerdere kandidaten tijdens de primary’s heeft Trump, zegt men toch altijd, zijn 30 procent trouwe aanhangers achter zich. Dan wordt het lastig.’
Waar staat ze politiek?
‘Ze is conservatief, wil lage overheidsuitgaven, lage belastingen, openheid van bestuur’. Ze weigerde als gouverneur een aantal federale subsidies, omdat de voorwaarden haar niet aanstonden.
‘Ze heeft zich niet al te veel uitgesproken over de cultuuroorlogen. Ze is anti-abortus, maar ik weet niet waar ze staat inzake uitzonderingen. Dat is momenteel een groot discussieonderwerp in South Carolina, daarover zal ze zeker ondervraagd worden.’
Haar verhouding met Trump is vreemd. Ze ondersteunde Marco Rubio tegen Trump tijdens de Republikeinse primary’s van 2016. Ze werd vervolgens Trumps VN-ambassadeur. Ze wees Trumps uitspraken over extreemrechts in Charlottesville van de hand (hij zei dat er ‘goede mensen’ aan weerszijden waren), maar kwam er niet op terug. Ze veroordeelde Trump na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021, maar krabbelde daarna terug. Ze zegde dat ze geen presidentskandidaat zou worden als Trump het al was, maar is dat nu toch, nadat ze klaarblijkelijk de instemming van Trump kreeg (die haar tot dusver minder negatief bejegent dan andere potentiële tegenstanders). Trump wordt niet vermeld in haar aankondigingsvideo, maar is impliciet betrokken als ze verjonging bepleit en haar afkeer van bullebakken belijdt.
Het is een moeilijk te ontcijferen dans, die er misschien mee te maken heeft dat ze het kiespubliek van Trump nodig heeft wil ze president worden.
John Bolton, zelf een gewezen VN-ambassadeur en zelf een mogelijke presidentskandidaat, stelde al dat Haley eigenlijk mikt op het vicepresidentschap.
Gibbs Knotts denkt dat ze daarvoor te ambitieus is.
‘Als ze het niet haalt in de primary’s, en ze krijgt het vicepresidentschap aangeboden, zal ze dat allicht wel aannemen. Maar haar nu al beschouwen als een vicepresidentskandidaat betekent haar onderschatten. Ze staat inderdaad laag in nationale peilingen, maar geef haar een podium, en laat haar maar op sociale media los – ze zal wel stijgen.’
‘Ze straalt iets uit wat heel aantrekkelijk is: nationale trots. Betwistbaar maar o zo aantrekkelijk. Ze zegt: dit is ten gronde geen racistisch land, want zie hoever ik geraakte. Wij zijn het grootste land, en niets is onmogelijk in dit land. Dat is een hoop optimisme, waarmee ze vele kiezers kan warm maken’.
Kan ze, als ze stijgt in de peilingen, de aanvallen van Donald Trump doorstaan?
‘Reken maar. Ze is taai. Ze vindt tot dusver altijd een goede combinatie tussen tegenaanvallen en wat we “zuidelijke lof” noemen, genre bless his heart. Officieel is dat een vriendelijke opmerking, maar intussen weet iedereen wat ze echt denkt’.
Tijdens voorbije campagnes kreeg ze echt wel tegenwind, blijkt uit haar boeken. Ze noemt politiek in South Carolina ‘bloodsport’. Er doken tijdens haar eerste gouverneurscampagne bijvoorbeeld ineens twee mannen op die zonder bewijs beweerden dat ze een buitenechtelijke verhouding met Haley gehad hadden, en die, schrijft ze, betaald werden door haar tegenstanders.
Haar motto haalde ze uit een Chinees koekje, schrijft ze ook: ‘Winnaars doen wat verliezers niet willen doen’. In het geval van de beschuldigingen was dat: doorbijten en gedoseerd reageren.
In haar videoboodschap voegt ze er nog een belofte/dreigement aan toe. ‘Dit moet je over mij weten: ik heb geen tijd voor bullebakken. En als je terugschopt, doe je hen meer pijn als je hakken draagt’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier