Nikki Haley voert presidentscampagne in New Hampshire: ‘Ze heeft BIJNA mijn stem verdiend’

Republikeins presidentskandidaat Nikki Haley (51) vult de zalen in New Hampshire. ‘Ik ben combattief’, zegt ze zelf tijdens een eindeloze serie meetings, en ‘recht-voor-de raap’. Over dat laatste groeide de voorbije week twijfel. Verslag uit Lebanon.

Gary is een vrachtwagenchauffeur van een jaar of vijftig, en een partijloze kiezer. ‘Ik heb op Bill Clinton gestemd, op Obama, op Trump.’ Nu neigt hij in de primary weer naar Trump. ‘Ik weet dat hij een narcist is, een klootzak zelfs. Maar ik ben niet op zoek naar een heilige of een priester. Ik wil dat we onze grens controleren. Zolang we onze eigen tuin niet op orde hebben, is dat mijn prioriteit. Biden is meer geïnteresseerd in Oekraïne en Israël dan in de grenzen van zijn eigen land. Met Trump weet je tenminste dat er echt iets zal gebeuren aan de grens.’

Ik ontmoet hem in een baanrestaurant, op een kilometer of zo van het Hiltonhotel in Lebanon, New Hampshire, waar Nikki Haley tijdens een driedaagse blitz door de staat een meeting houdt. Gary zou haar graag aan het werk zien. ‘Ik twijfel. Ik wil haar een kans geven. Maar tot nu heeft ze me niet overtuigd met wat ze over de grens vertelt.’ Hij moet zijn vracht afleveren aan de andere kant van de staat. Hij heeft geen tijd voor de meeting. ‘Ik zal een van haar volgende meetings bijwonen, maar ik vrees dat ze ook te veel met Oekraïne en Israël bezig is. Ze is naar mijn zin te veel op oorlog belust.’

Het DNA van New Hampshire

De hotelzaal, met een stoeltje of 250, raakt meer dan gevuld. De ouderen krijgen een zitje. De iets jongeren staan recht.

Pakweg 350-400 geïnteresseerden is niet zo slecht in een stadje van 15.000 inwoners.

Susan, mijn buurvrouw in de voorlaatste rij, is in de zeventig, levenslang Republikein, met een uitgesproken afkeer van Trump. ‘Ik was een fan van John McCain’. Ze verwijst naar de gewezen presidentskandidaat, wijlen senator en oorlogsveteraan, die nadat hij met zijn vliegtuig boven Vietnam was neergehaald, langdurig gevangen was en gemarteld werd. ‘Trump zei bij het begin van zijn eerste campagne over McCain: ik houd niet van soldaten die neergeschoten worden. Toen wist ik: Trumps karakter staat me niet aan. Of juister: zijn gebrek aan karakter stond me niet aan. Het staat me nog altijd niet aan.’

En nu is ze gewonnen voor Haley?

‘Nah,’ protesteert ze, ‘ik ben BIJNA overtuigd. Ze heeft BIJNA mijn stem verdiend.’

‘Er zitten twee dingen in ons DNA in New Hampshire. Eén: we zijn bezeten door politiek en door het feit dat we stemmen in de eerste primary van het land. Twee: we maken niet bekend voor wie we stemmen vóór de verkiezingsdag op 23 januari. We geven iedereen een kans. We luisteren. We ondervragen. We doen onze burgerplicht.’

Probeert ze in te praten op partijgenoten die Trump in het hart dragen?

‘Dat is onbegonnen werk. Zijn aanhangers laten hem nooit vallen, wat er ook gebeurt.’

Dit wordt haar eerste meeting van het seizoen.

‘Niet veel kandidaten komen naar Lebanon. Dit wordt beschouwd als overwegend Democratisch terrein. Ik ben blij dat Haley tenminste komt.’ Naar andere presidentskandidaten zal ze de komende weken met haar auto op zoek moeten gaan.

De kandidaat wordt ingeleid door de gouverneur van New Hampshire, Chris Sununu, die Haley sinds enkele weken enthousiast ondersteunt. ‘Dat helpt’, meent Susan, ‘Hij is populair. Hij is bezig aan zijn laatste mandaat als gouverneur. Ik hoop dat hij kandidaat wordt voor de Senaat. Die verkiezing wint hij zo.’ Na wat aanporren zegt ze dat ze hem nog liever als Haley’s kandidaat-vicepresident zou zien. ‘Dat zou pas een indrukwekkend ticket zijn.’ Ze port haar andere buur aan, die instemmend knikt.

Sununu omschrijft Haley als iemand die bij New Hampshire past. De slogan van de staat – live free or die – is haar op het lijf geschreven, zegt hij. Zij wil, zoals de bewoners van New Hampshire, vrijheid, lage belastingen, en zo mogelijk zelfvoorzienende bewoners. Ze is praktisch en bijdegronds.

Zeg geen eh

Volgens Sununu is dit niet langer een campagne met momentum: ‘Het is een beweging.’ Dat lijkt op dit ogenblik nog zwaar overdreven. Maar er dagen mensen op om Haley aan het woord te horen. Dat is meer dan Chris Christie kan zeggen. De meest uitgesproken anti-Trump-kandidaat onder de Republikeinen voert, blijkens tv-beelden, campagne in restaurants, ten overstaan van verveeld kauwende enkelingen. Haley stijgt, vooral in New Hampshire, in de peilingen. Volgens een gemiddelde van recente peilingen is ze in de staat genaderd tot op 15 procentpunten van Donald Trump. Eén peiling meldt haar zelfs op enkele procentpunten van de gewezen president. De trend is stijgende.

Haley is een dynamo. Haar vorige bezoek van de dag was in een café/brouwerij, er werd ook door de kandidaat met een glas bier geklonken. Maar nu is ze nuchter en ter zake. Ze spreekt zonder notities drie kwartier vol. Er is geen ‘eh’ of hapering te bespeuren. Ze heeft dezelfde toespraak al tientallen keren gehouden, maar ze doet het enthousiast, waaiert van binnen- naar buitenland, pleit voor resolute steun aan Oekraïne (en voor een strikte migratiepolitiek), strooit tientallen statistieken uit en prijst intussen zichzelf aan met wat ze realiseerde als gouverneur van South Carolina en VN-ambassadeur en wat ze kan realiseren als president. Haar grootste troef, naar haar aanvoelen, is dat ze een verdeeld land minder verdeeld kan maken.

Ze krijgt vaak applaus, maar bij verre het hevigste applaus oogst ze als ze het heeft over de behoefte aan een nieuwe generatie leiders. Susan, die selectief is in haar applaus, veert recht tijdens de passage over de nieuwe generatie – ze klapt haar handen blauw. ‘Dit is zo nodig. Iedereen die ik ken, heeft de buik vol van Trump en Biden. Ander en beter. Dat moet de bedoeling zijn.’

De grappen van Haley zijn niet heel grappig, maar helpen om de boodschap te doen verteren. En de boodschap is ten gronde serieus. ‘Ik zal harder werken dan wie ook,’ belooft ze, ‘ik ben combattief. Ik zal jullie altijd zeggen waar het op staat.’

(lees verder onder de preview)

Gladjanus

Na haar toespraak beantwoordt de kandidaat nog gedurende een halfuurtje vragen van kiezers. De meeste zijn van de gemakkelijke soort, waarop ze een voorbereid en gedetailleerd antwoord kan geven. Maar de vorige dag, in Berlin, raakte ze met een onverwachte vraag in de problemen. Wat was volgens haar de oorzaak van de Amerikaanse burgeroorlog? Ze kwam niet uit haar woorden, het kwam voor haar ‘ten gronde neer op hoe de regering functioneert – de vrijheden en wat mensen kunnen doen en niet’. Zo ging het een tijdje door.

De vragensteller repliceerde dat hij het ‘verbazend’ vond dat het woord slavernij niet in haar antwoord voorkwam, terwijl de burgeroorlog toch ging tussen zuidelijke staten die slavernij wilden behouden en de federale overheid die slavernij wou afschaffen. Op de dag dat ze in Lebanon spreekt, heeft Haley al via een ochtendlijk radio-interview verduidelijkt dat de burgeroorlog ‘uiteraard over slavernij ging’. Maar haar eerdere woordenbrij ging niet onopgemerkt voorbij. Haley weet dat een deel van de Republikeinse basis, en van haar basis in de zuidelijke staat South Carolina, niet wil horen over slavernij, maar wel over de rechten van staten. De kritiek op Haleys niet-antwoord zindert na, zowel in haar eigen partij als daarbuiten. Chris Christie noemde haar een gladjanus, iemand die het niet aandurft ook maar één kiezer tegen de haren te strijken. Obama’s vroegere adviseur David Axelrod omschreef haar als vol van zelfvertrouwen maar niet zo vast in haar principes.

De vraag is of de uitschuiver haar momentum verstoort.

Susan, en eerder Gary, tillen niet zwaar aan het incident. ‘Het was een onverwachte vraag, ze was niet voorbereid’, zegt Susan. Eén van de vragenstellers in Lebanon wil weten of ze, na het debacle rond de burgeroorlog, wel een duidelijk antwoord wil geven op de vraag of ze bereid zou zijn Trumps vicepresident te worden. Dat antwoord zal bepalen of ik in de primary voor Christie of voor jou zal stemmen, aldus de vragensteller.

‘Ik doe niet mee om tweede te worden’, zegt Haley, ‘Christie is geobsedeerd door Trump. Ik denk niet dat dit ons als land vooruithelpt.’ Ze komt niet tot een duidelijke ja of nee.

Terwijl de kandidaat voor selfies van toeschouwers poseert, vraag ik aan Susan of de avond haar geholpen heeft bij haar keuze. ‘Ik ben een beetje meer bijna overtuigd’, luidt haar antwoord.