Nieuwe pluimen in Parijs: hoe de Franse cancan een facelift kreeg

De Parijse revue is wereldberoemd, maar wie vindt pluimen, nepwimpers en paillettenstrings in 2018 nog pikant? De cancan moest dringend worden afgestoft. ‘Het Lido had een lullig imago gekregen.’

Uit het podium stijgt een compleet zwembad op, met fontein en al. Een golf van applaus gaat door de zaal van het Lido. Zelfs Aziaten die eerder wat stoïcijns naar de bühne staarden, beginnen enthousiast te klappen. Tussen het klaterende water bewegen zes vrouwen op opzwepende muziek elegant hun armen. Ze dragen witte, doorschijnende outfits.

Achter het waterballet wordt klassiek gedanst door ballerina’s met spitzen aan hun voeten en een zwaan op hun hoofd. Maar hun tutu’s wijken af van het traditionele plaatje. Het tule, dat tot sommige plekken tot de knie komt, hangt niet overal naar beneden. Het lijkt wel of er stijfsel in de rokken zit, waardoor ze hier en daar recht omhoog staan. Vooral aan de achterkant, zodat het publiek uitzicht heeft op de bilpartij van de danseressen.

Het is een van de acts waarin duidelijk de hand van Franco Dragone te herkennen is. De Italiaans-Belgische grootmeester van het spektakel, die ook voor Cirque du Soleil werkte, is het brein achter de show Paris Merveilles. Het Lido vroeg hem om de revue eens flink op te schudden. Hij introduceerde de ondeugende tutu’s, en toont in dit nummer zijn subtiele stijl. De witte figuren tussen het water en het zwanenmeerachtige ballet zijn een verwijzing naar het kasteel van Versailles. Het chateau hoort natuurlijk thuis in een show over Parijs en de Franse cultuur, maar Dragone weet het beeld op te roepen zonder de danseressen in clichématige hoepelrokken en pruiken te stoppen.

Houten decors

In de jaren dertig was het Lido een soort amusementspark met zwembad, geïnspireerd op het gelijknamige strand in Venetië. In 1946 kochten de Italiaanse broers Joseph en Louis Clérico het pand aan de Champs Elysées, en maakten er een revue van. Jarenlang liepen de zaken goed. Begin jaren negentig moesten liefhebbers zelfs twee maanden op de wachtlijst staan voor een plaatsje in het cabaret. Maar na de millenniumwissel kwam de klad erin. Cateringbedrijf Sodexo, dat toen al de keuken van het restaurant bestierde, nam het Lido in 2006 over. De zaal raakte toen met moeite iets meer dan halfvol.

‘Op dat moment zat de theaterwereld in een overgangsperiode’, vertelt algemeen directeur Hervé Duperret (49). Hij zit op een van de stoelen met roodfluwelen bekleding, achter in de zaal. Een man in een overall stofzuigt het podium. ‘In die jaren deed de musical zijn intrede in Parijs.’ ‘Het publiek was gewend geraakt aan 3D-schermen, aan een totale onderdompeling in beeld en geluid. Een show met mooie danseressen alleen was niet genoeg meer. Wij hadden houten decors, tussen de nummers zaten pauzes omdat we tijd nodig hadden om een nieuwe achtergrond neer te zetten. Ons publiek was oud, en ons imago was ouderwets. Het Lido was lullig geworden.’

De Moulin Rouge, het bekendste cabaret van Parijs, had toen al een vergelijkbare dip achter de rug. Het vermaarde theater aan de voet van de heuvel van Montmartre opende eind negentiende eeuw zijn deuren. In 1997 vroeg Jacki Clérico, een telg uit dezelfde familie die het Lido bezat, het faillissement aan. Daarna volgde een doorstart.

Beide revues liepen tegen dezelfde problemen aan. Ze anticipeerden te laat op het veranderende aanbod van toeristen, dat steeds meer uit Chinezen bestond. Aan die doelgroep valt flink wat geld te verdienen, maar de cabarets lieten zich afschrikken door de eigenaardigheden van de Aziaten, die de Franse keuken niet lusten en lange tijd in korte broek en slippers naar het theater kwamen. Tegelijkertijd bleef het Franse publiek weg. Want het draait natuurlijk vooral om wat er op het podium is te zien, en dat was al jarenlang niet vernieuwd.

De geheime string

Het podium is piepklein, voor een showtrap is er geen plek. Wel voor palen, waar de danseressen hun benen omheen zwaaien. Ze hebben namen als ‘Dekka Dance’, ‘Kika Revolver’ en ‘Ero Tikka’ en draaien met hun blote billen, waar met lichten allerlei afbeeldingen op worden geprojecteerd. Met een stripteasenummer en een schijf waar een karig geklede danseres op ronddraait, is de Crazy Horse het ondeugende zusje van het Lido en de Moulin Rouge. Toch zijn de meisjes nooit helemaal naakt. Hoe het zit met het zwarte driehoekje tussen hun benen, dat ondanks het benengezwiep altijd op z’n plaats blijft zitten, wil artistiek directeur Renée Deissenberg (43) niet uit de doeken doen. ‘Nee, het is geen string. Meer kan ik er niet over zeggen, dat is een van de geheimen van de Crazy Horse.’

‘De grote Parijse cabarets zijn een soort cruiseschepen’, zegt Deissenberg in een loge achter het podium, waar oprichter Alain Bernardin in de jaren vijftig al gasten ontving. De kap van de schemerlamp die de ruimte verlicht, rust op een poot in de vorm van een vrouwenlichaam. ‘Zij zitten vast aan regels en tradities. Terwijl de Crazy Horse een speedboot is die overal tussendoor laveert.’

Toch vertoonde de revue dezelfde sleetse plekken als de concurrentie. ‘Ik zag enorme gaten in de artistieke ontwikkeling toen ik in 2006 begon’, zegt Deissenberg. ‘Er werd niets gedaan met het erfgoed van het theater, de show werd gewoon vijftien keer per week opgevoerd. Niemand keek naar wat er verder in de wereld gebeurde, naar wat er in de mode was.’ De pittige Amerikaanse Française wel. Zij zorgde ervoor dat de lichtshow werd gemoderniseerd, en dat de twintig nummers soepel in elkaar overlopen. Ze schakelde grote ontwerpers in, onder wie schoenenkoning Christian Louboutin. Ook haalde ze gaststerren in huis, zoals de Amerikaanse burlesquedanseres Dita Von Teese en Pamela Anderson. Het optreden van de transseksuele songfestivalwinnares Conchita Wurst deed heel wat stof opwaaien. Ze haalt haar schouders erover op. ‘Er was toch een genderdiscussie aan de gang? Waarom zouden wij die niet mogen voeren? Hoor eens, in de Crazy Horse zie je ook commentaar op de wereld van nu. In de Moulin Rouge keer je terug naar het Parijs van de belle époque, bij ons kan het ook over Donald Trump of Kim Kardashian gaan. Zo kunnen we blijven vernieuwen.’

Zwemshow met python

De twee concurrenten zeggen het niet met zoveel woorden, maar het mag duidelijk zijn: de Moulin Rouge is de bekendste revue, maar het is ook de meest traditionele. In 1999 ging de show Féerie in première, met de bedoeling dat hij in 2012 zou worden vervangen. Toch loopt het spektakel nog altijd. De dansers en danseressen leveren een topprestatie, maar het spektakel is wat achterhaald, met discoachtige deuntjes, kostuums met enorme verentooien en een stoffige cancan. Ook de circusacts zijn wat uit de tijd, zoals de man die een verbazingwekkende hoeveelheid pingpongballen in zijn mond krijgt, een dressuurnummer met kleine paardjes en een zwemshow in een aquarium met een python.

Els Reuver uit het Oost-Nederlandse Oldenzaal stond twaalf jaar lang op het podium in Féerie, ook als soliste. Intussen is de 42-jarige danseres ‘met pensioen’. Achteraf bekeken vindt ze de show een beetje ouderwets, vertelt ze. ‘Het is tijd voor iets nieuws. Ze hebben zelfs nog dieren, dat kan echt niet meer. Ze zouden op artistiek gebied wel wat meer risico mogen nemen.’

Het cabaret met de rode molen op het dak had in 2001 een enorme meevaller. Na het verschijnen van de film Moulin Rouge, met Nicole Kidman en Ewan McGregor in de hoofdrollen, kwam het publiek terug. Volgens de uitbaters is de zaal altijd voor 80 à 90 procent gevuld. Reuver: ‘Die film heeft de show gered. Ik begrijp wel een beetje dat ze doorgaan met Féerie. De Moulin Rouge is een privétheater dat winst moet maken, er moest een flinke investering terugverdiend worden, en waarom zou je stoppen als het goed gaat? Toch vermoed ik dat ze in stilte een nieuw spektakel aan het voorbereiden zijn.’ De Moulin Rouge heeft wellicht wat minder de noodzaak gevoeld om te vernieuwen, net omdat de historie van de plek ook publiek trekt. In de coulissen zat Henri de Toulouse-Lautrec met een glaasje absint in de hand te schetsen, en op de bühne stonden legendarische sterren als Mistinguett en Josephine Baker.

Slappe aerobics

Het personeel van het Lido moest aanvankelijk weinig hebben van Sodexo, de nieuwe baas. Wat moest een cateraar, die zij associeerden met ijzeren bakken vol aardappelpuree en koninginnenhapjes, in de wereld van de revue? Toch zette directeur Nathalie Szabo haar tanden in de nieuwe aanwinst. Ze liep drie jaar lang wereldwijd spektakels af en nam uiteindelijk Franco Dragone in de arm. De Italiaan maakte internationaal furore met de shows Alegria en Saltimbanco voor het Cirque du Soleil, en verzorgde de mise en scène voor concerten van zangeres Céline Dion. Het cabaret trekt 500.000 bezoekers per jaar, maar Hervé Duperret wil niet zeggen of de zaal daarmee vol zit. ‘Op de nieuwe voorstelling Paris Merveilles komen meer Parijzenaars en een jonger publiek af’, dat wel.

Dragone gooide de revue van a tot z om. De danseressen dragen tegenwoordig minder make-up en nepwimpers, de enorme pluimen zijn aanzienlijk uitgedund. Hij engageerde modeontwerpers voor de kostuums en introduceerde bewegende led-schermen. ‘Ook de choreografie kon beter’, vertelt hij vanuit zijn kantoor in Brussel. ‘Soms leek het wel aerobics : een pasje naar links, een pasje naar rechts. Ook de liedteksten heb ik aangepast. Die kwamen soms niet verder dan Paris c’est chic, le chic c’est Paris. Ik wilde chansons waar je naar kunt luisteren zonder het spektakel erbij te zien. En vooral geen playback. Het was lastig om een evenwicht te vinden’, vervolgt Dragone. ‘Het moest moderner, maar het dna – chic vermaak voor een breed publiek – moest behouden blijven. De directie wilde een sensuele, sexy show, maar toen ik al bezig was hoorde ik tot mijn verbazing dat de show ook geschikt moest zijn voor gezinnen met kinderen.’ Als het aan de showman had gelegen, had hij meer het randje opgezocht. ‘Volle vrouwen op het podium, en een homo-erotische act. Maar ik moest het velours en het zijde van het Lido respecteren. Het aannemen van zangeres Manon, die geen lange benen heeft en onder de tatoeages zit, was al gedurfd genoeg.’

In de begindagen was het cabaret de plek waar mannen naar halfnaakte vrouwen gingen kijken. Welke rol heeft dit genre vandaag nog, nu je met een muisklik zoveel bloot kunt zien als je maar wilt? ‘Online is veel vermaak te vinden, maar dat heeft met schoonheid weinig te maken. Bovendien bekijken mensen dat in hun eentje’, zegt Dragone. ‘Onze show is niet alleen mooi om te zien, het is voor toeschouwers ook fijn om de ervaring te delen met een publiek in een zaal.’ Volgens hem houden de theaters belangrijk Frans erfgoed in leven, en is er altijd ruimte voor vernieuwing. Ook Deissenberg van de Crazy Horse ziet toekomst voor haar danseressen. ‘Wat er op het internet aan seks te zien is, is helemaal niet spannend. Erotiek zit in de verbeelding.’